Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Από τα Τίρανα, με αισιοδοξία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Από τα Τίρανα, με αισιοδοξία

Από τα Τίρανα, με αισιοδοξία

Τρίτη φορά στην αλβανική πρωτεύουσα. Αυτή τη φορά προορισμός η Έκθεση Βιβλίου των Τιράνων, θεσμός που γίνεται κάθε χρόνο τέτοια εποχή, στο κέντρο της πόλης, απέναντι από το προεδρικό μέγαρο, μεταξύ της πυραμίδας που έκτισε ο Χότζα για να γίνει το μαυσωλείο του, και του Πανεπιστημίου.

Τρίτη φορά στην αλβανική πρωτεύουσα, και κάθε φορά μια άλλη πόλη ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου, ακόμα κι αν σε χωρίζουν μόνο τέσσερα χρόνια από την τελευταία σου επίσκεψη. Με την εξαίρεση της πυραμίδας που στέκεται στη θέση της εν είδει φαντάσματος, κλειστή άπραγη και παρατημένη από όλους, η υπόλοιπη πόλη σφύζει από ζωή. Νέα κτήρια, καταστήματα, εστιατόρια, ξενοδοχεία, ακόμα και νέες εκκλησίες, μια πόλη που εκμοντερνίζεται όχι πάντα με τον καλύτερο τρόπο αλλά που προσπαθεί να πάει μπροστά, στο ίδιο ευρωπαϊκό μέλλον των γειτόνων της.

Ένα μέρος της αισιοδοξίας που αποπνέουν τα σημερινά Τίρανα πρέπει να οφείλεται, σίγουρα οφείλεται, στη νέα κυβέρνηση Ράμα, μια κυβέρνηση που έρχεται με μεγάλη πλειοψηφία να διορθώσει τα πολλά χρόνια διακυβέρνησης Μπερίσα - χρόνια ανόητου και στείρου εθνικισμού, χρόνια απόλυτης διαφθοράς και συχνής αντιδημοκρατικής συμπεριφοράς. Όλοι έχουν να λένε ότι μόλις μέσα σε δύο μήνες ο σαρανταοχτάχρονος Έντι Ράμα έχει δώσει ήδη τα πρώτα του δείγματα γραφής καθαρίζοντας π.χ. χιλιόμετρα ακτών από τα αυθαίρετα κτίσματα και ακυρώνοντας διάφορες λαϊκίστικες αποφάσεις της κυβέρνησης Μπερίσα, όπως την κατεδάφιση της πυραμίδας του Χότζα - λες και η ιστορία μπορεί να διαγραφεί με την κατεδάφιση ενός κτηρίου. Κι είναι εντυπωσιακός, όταν συζητάς με βουλευτές και στελέχη του Σοσιαλιστικού κόμματος, ο ενθουσιασμός με τον οποίο αντιμετωπίζουν το μέλλον. Τέτοιος ενθουσιασμός, στην Ελλάδα, μόνο με τη μεταπολίτευση υπήρξε.

Απτό δείγμα γραφής της νέας κυβέρνησης η σύνθεσή της. Γνώρισα τη νέα υπουργό Πολιτισμού, τη Μιρέλα Κουμπάρο - την είχα γνωρίσει ήδη πριν δώδεκα χρόνια, όταν είχαμε βρεθεί μαζί σε ένα τραπέζι και συζητούσαμε για τα έργα του Αντόνιο Ταμπούκι. Μια εξωπραγματική εικόνα για τα ελληνικά δεδομένα, όπου ο τελευταίος υπουργός Πολιτισμού που είχε πραγματικά σχέση με τον πολιτισμό ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος (1994-1996). Η Κουμπάρο, γεννημένη το 1966, επαγγελματίας μεταφράστρια λογοτεχνίας, οργάνωσε στο πλαίσιο της Έκθεσης Βιβλίου ένα συμπόσιο με τους πιο γνωστούς μεταφραστές και συγγραφείς της Αλβανίας, διηύθυνε τη συζήτηση («ως μεταφράστρια και όχι ως υπουργός», όπως δήλωνε συνεχώς η ίδια), έλεγε απόψεις, άκουγε με προσοχή τι έλεγαν οι συνομιλητές της, κρατούσε σημειώσεις. Φανταστείτε τον κ. Παναγιωτόπουλο ή τον κ. Τζαβάρα -για να αναφερθούμε μόνο στους δύο τελευταίους υπουργούς Πολιτισμού- να λαβαίνουν μέρος σε μια τέτοια συζήτηση χωρίς να γίνουν παγκοσμίως ρεζίλι. Νέοι και σχετικοί με το αντικείμενο του υπουργείου τους άνθρωποι, μου λένε, ότι είναι όλοι οι υπουργοί της νέας κυβέρνησης.

(Τις μέρες της παραμονής μας στην Αλβανία, η κυβέρνηση πέρασε -και ξεπέρασε- την πρώτη της κρίση. Οι ασφυκτικές πιέσεις των Αμερικανών στον Ράμα να δεχτεί να θαφτούν στην Αλβανία τα προερχόμενα από τη Συρία χημικά όπλα, έκαναν τον Αλβανό πρωθυπουργό να σταθμίσει πολύ προσεκτικά τα υπέρ και τα κατά μιας τέτοιας απόφασης. Με άγνωστα τα οφέλη που θα είχε η Αλβανία αν έκανε δεκτά τα χημικά δηλητήρια (κάποιοι λένε ότι ο Ομπάμα προσέφερε χρήματα, κάποιοι άλλοι ότι απλώς οι πιέσεις του είχαν γίνει αφόρητες και ότι οι υποσχέσεις του ήταν απλώς πολιτικού χαρακτήρα), η λαϊκή αντίδραση ήταν μεγάλη. Οργανώθηκαν αυθόρμητες υπερκομματικές διαδηλώσεις, το κόμμα του Μπερίσα βρήκε ευκαιρία να ξεσπαθώσει αλλά και η πλειοψηφία των βουλευτών του Σοσιαλιστικού κόμματος πίεζε τον Ράμα να αρνηθεί την αμερικανική πρόταση. Όπερ και εγένετο, προς μεγάλη ανακούφιση των πάντων).

Η ίδια η Έκθεση Βιβλίου ήταν μια θετική έκπληξη - μια τυπική εικόνα της νέας, αισιόδοξης και με πολλές προσδοκίες για το μέλλον Αλβανίας. Με μια τεράστια φωτογραφία του Αλμπέρ Καμύ (φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή του) στην είσοδο, το κτίριο που φιλοξενούσε την έκθεση υποδεχόταν καθημερινά, για πέντε μέρες, χιλιάδες κόσμου που χάζευε, φυλλομετρούσε, αγόραζε βιβλία. Απίστευτη κοσμοσυρροή - παρόμοια δεν έχουμε δει ποτέ σε έκθεση βιβλίου στην Ελλάδα. Το πιο εντυπωσιακό, μάλιστα, ήταν η απίστευτη συμμετοχή των νέων. Μικρά παιδιά, έφηβοι και νεολαίοι όλων των κοινωνικών τάξεων έδιναν καθημερινά το παρών τους και αγόραζαν βιβλία - ήταν πραγματικά να τρίβεις τα μάτια σου.

Στα περίπτερα των εκδοτών η ίδια ευφορία. Μετά από χρόνια σκληρού σταλινισμού και απομονωτισμού, η Αλβανία ανακαλύπτει όχι μόνο τη χαρά της ελεύθερης λογοτεχνικής έκφρασης αλλά και την ξένη λογοτεχνία. Όλοι σχεδόν οι μεγάλοι λογοτέχνες του κόσμου μεταφράζονται αυτή τη στιγμή στα αλβανικά, ενώ ιδιαίτερα αυξημένο φαίνεται πως είναι το ενδιαφέρον για ιστορικά βιβλία. Φυσικά τα τιράζ είναι μικρά, και φυσικά υπάρχει ακόμα μια σύγχυση μεταξύ καλής και εμπορικής λογοτεχνίας - άλλωστε και στην Ελλάδα μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να ξεχωρίζουμε με σαφήνεια τι ακριβώς εκπροσωπεί η Μαντά και τι ο Σαραμάγκου.

Από τους σπουδαιότερους εκδοτικούς οίκους της χώρας, ίσως ο σπουδαιότερος, είναι ο εκδοτικός οίκος Τοένα. Σήμερα τον διευθύνει η Ιρένα Τότσι, Αλβανίδα ελληνικής καταγωγής, μια γυναίκα εξαιρετικά δραστήρια και ευαίσθητη στα κελεύσματα των καιρών. Στον κατάλογό της ντόπια και ξένη πεζογραφία, ποίηση, παιδικά βιβλία, δοκίμια, ιστορικά βιβλία, βιβλία τέχνης. Ανάμεσά τους και μερικοί ελληνικοί τίτλοι, όπως ο «Φερίχ Πασάς» της Ρέας Γαλανάκη. Πιο πρόσφατη έκδοση ελληνικού βιβλίου (κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη φετινή Έκθεση) είναι η μετάφραση των «Κεραίων της εποχής μου». Στην παρουσίαση παρών και ο Έλληνας πρέσβης ο οποίος -άλλη έκπληξη αυτή- δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι η λογοτεχνία μπορεί να είναι μιας πρώτης τάξεως γέφυρα για τη συνάντηση δύο λαών που, παρά τα κοινά τους σύνορα και παρά το γεγονός ότι δεν έχουν τίποτα να μοιράσουν, έχουν περάσει πολλές και δύσκολες φάσεις στη συμβίωσή τους.

Και πρέπει να πω ότι το κλίμα στην Αλβανία για τους Έλληνες έχει αλλάξει εντυπωσιακά. Δεν είναι μόνο ότι πολλοί Αλβανοί μιλούν άψογα τα ελληνικά. Είναι κι ότι γίνεται όλο και περισσότερο συνείδηση ότι οι ανόητοι εθνικισμοί του παρελθόντος και από τις δύο πλευρές δεν οδήγησαν ποτέ πουθενά, και ότι πολλοί Αλβανοί βρήκαν -και συνεχίζουν να βρίσκουν- ένα κομμάτι ψωμί στην Ελλάδα όπως και στην Ιταλία, και ότι ο ρατσισμός που πολλοί Αλβανοί βίωσαν στην Ελλάδα ήταν η συνέπεια μιας μικρής, βαθύτατα υποκριτικής, μερίδας κόσμου και όχι της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL