«Στα Ιουλιανά ο χρόνος φαινόταν ότι είχε σταματήσει. Ίσως να θαύμαζε κι αυτός, καθώς μπροστά μας κάτι πρωτόγνωρο γινόταν, στο οποίο ήμασταν όλοι την ίδια στιγμή πρωταγωνιστές και θεατές» θυμάται ο Φώντας Λάδης. Μόλις είχε πατήσει τα 22 εκείνο τον «τρομερό» Ιούλιο. Ρίχτηκε στη δίνη της Ιστορίας και στην περιπέτεια της γενιάς του βιώνοντας το λαϊκό ξέσπασμα που ξεκίνησε το βράδυ της Αποστασίας, όταν το ημερολόγιο έδειχνε 15 Ιουλίου 1965, για να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στη σύγχρονη Ιστορία της χώρας.
Το βιβλίο «Ιουλιανά 1965. 100 μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα», δημοσιευμένο για πρώτη φορά το 1985, μετά από μια λαμπρή διαδρομή επανεκδόθηκε τώρα με τη φροντίδα του «Μετρονόμου» για να θυμίσει και να φωτίσει μια ιστορική περίοδο που για τον Φώντα Λάδη «είναι ορόσημο» στη σύγχρονη Ιστορία μας.
Φυλλομετρώντας το βιβλίο με το μικρό κείμενο - ανάλυση και τις πολλές φωτογραφίες, μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη ξεδιπλώνεται καρέ - καρέ η ταραγμένη εποχή, αποτυπώνονται όλο το διάστημα της πολιτικής ανωμαλίας, η λαϊκή ενότητα, η οργή και η γιορτή των μικρών διαδηλώσεων που, καθώς σουρουπώνει, «πυκνώνουν σ’ έναν τεράστιο ανθρώπινο χείμαρρο». Η αποστασία, η δολοφονία του Πέτρουλα, οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις με την αστυνομία, οι πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες, οι συνασπισμοί συμφερόντων και ιδεολογιών ιχνογραφούνται ανάγλυφα. Παρ’ ότι ο συγγραφέας επισημαίνει ότι το βιβλίο του «δεν προχωράει σε λεπτομερειακή ανάλυση», αφήνει άπλετο χώρο να αναδυθούν τα ιστορικά γεγονότα και η μνήμη της στιγμής να γίνει ωφέλιμη γνώση.
Στον αντίποδα της περίφημης ρήσης του σημερινού πρωθυπουργού, γιατί να ενδιαφερθεί ένας δεκαεπτάχρονος για εκείνη την περίοδο, και σε μια περίοδο που θεσμοθετημένα πλέον οι συγκεντρώσεις και οι διαδηλώσεις των πολιτών θεωρούνται έως και κακουργηματικές πράξεις, ο Φώντας Λάδης με το βιβλίο του θυμίζει πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία.
Και, όπως επισημαίνει στην κουβέντα μας, η σημερινή κατάσταση «πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με ‘ομοιοπαθητική’ μέθοδο. Με αγώνες δηλαδή σε όλα τα μέτωπα, κάθε φορά που θα χρειαστεί»…
* «Από το 1965 και μετά τίποτα και κανείς δεν έμεινε όπως ήταν πριν» γράφεις στο βιβλίο σου. Γιατί τα Ιουλιανά ήταν ορόσημο στη νεότερη Ιστορία μας;
Γιατί ήταν η πρώτη φορά μετά την Κατοχή και την Εθνική Αντίσταση που εκδηλώθηκε με τόση μαζικότητα και διάρκεια ένα ευρύ μέτωπο, με στόχο αυτή τη φορά την υπεράσπιση των βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων και τη διεκδίκηση μιας ομαλής πολιτικής ζωής. Η πλατιά συμμετοχή και ανταπόκριση του κόσμου στο κάλεσμα για σεβασμό της συνταγματικής νομιμότητας και αναχαίτιση του αυλικού πραξικοπήματος δεν ήρθε «εν αιθρία». Ήταν συνέχεια των φοιτητικών αγώνων της δεκαετίας του ’60, του «ανένδοτου αγώνα», του κινήματος Ειρήνης και των Λαμπράκηδων και γενικά ενός πολύπλευρου κινήματος για έναν βαθύ εκδημοκρατισμό της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής. Τότε, στα Ιουλιανά, το από χρόνια κυοφορούμενο αυτό δημοκρατικό κίνημα απέκτησε έναν ευρύ, σταθερό και αρραγή χαρακτήρα. Το κίνημα αυτό, εκτός από τον βασικό πολιτικό στόχο που είχε, ελευθέρωσε, για άλλη μια φορά, τις δημιουργικές δυνάμεις των απλών, ανώνυμων ανθρώπων. Απ’ αυτή την άποψη υπήρχαν πολλές ομοιότητες, «ηθικής», αν μπορεί να ειπωθεί η λέξη, και αισθητικής τάξης ανάμεσα στα δύο γεγονότα. Θα έλεγε κανείς ότι τα Ιουλιανά ήταν, κατά κάποιον τρόπο, συνέχεια -μετά από ένα μακρόχρονο διάλειμμα- του πνεύματος και του ήθους της Αντίστασης. Σ’ αυτήν τη φάση, μια νέα γενιά, σ’ ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό τοπίο -το ΚΚΕ ήταν ακόμα παράνομο- διεκδίκησε τον χώρο της στους αγώνες καταθέτοντας τα δικά της οράματα και τα δικά της ιστορικά χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και χρειάστηκαν απανωτά αυλικά πραξικοπήματα, συσπειρώσεις των αντιδραστικών και των συντηρητικών δυνάμεων και τελικά η ίδια δικτατορία για να αναχαιτιστεί αυτό το κίνημα και τελικά για να οδηγηθεί η πολιτική ζωή σε νέα πισωγυρίσματα και αδιέξοδα. Από κει και πέρα, γυρίζοντας στο θέμα των ομοιοτήτων ή των αναλογιών, το σκηνικό των συγκρούσεων των αρχών και των μέσων της δεκαετίας του ʼ60 ήταν, βέβαια, τελείως διαφορετικό από το σκηνικό της Κατοχής και της Αντίστασης.
* Εσύ πώς βίωσες τις 100 μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα;
Τότε μόλις είχα «μεταταχθεί» από την «Αυγή», όπου πήγα το 1964, 21 χρόνων, στη «Δημοκρατική Αλλαγή». Τα γραφεία των δύο εφημερίδων ήταν σε απόσταση 100 μέτρων. Το βράδυ της δολοφονίας του Πετρούλα πέρασα από τα γραφεία της «Αυγής», Ομήρου 8 και Πανεπιστημίου, στον 4ο όροφο, όπου στα μπροστινά δύο δωμάτια κάποιοι είχαν μεταφέρει εκατοντάδες παπούτσια διαδηλωτών που τα είχαν εγκαταλείψει στο σημείο της σφοδρής σύγκρουσης, Σταδίου και Εδουάρδου Λω, στην προσπάθεια να γλιτώσουν από τα δακρυγόνα, τα γκλοπ και την ασφυξία. Πιο πάνω, στη Νομική, Ακαδημίας και Σίνα, εκεί που είναι το κτήριο Κωστή Παλαμά, πίσω, από τη Μασσαλίας, εκεί όπου γίνονται τώρα πολιτιστικές φοιτητικές εκδηλώσεις, τότε ήταν νεκροτομείο. Πηγαίνοντας εκεί, πετύχαμε τον Μίκη, που ήταν βουλευτής της ΕΔΑ και αρχηγός των Λαμπράκηδων, να δίνει μεγάλη μάχη για να παραδώσει ο υπουργός της πρώτης «κυβέρνησης των αποστατών», ναύαρχος Τούμπας τη σορό του Πέτρουλα στην οικογένειά του. Προφανώς προσπαθούσαν να αποφύγουν την ανοιχτή, δημόσια κηδεία. Φεύγοντας, κατεβαίνοντας την Ασκληπιού, στο πεζοδρόμιο με την Πανεπιστημίου, με πλησίασε ένα ζευγάρι, που ήταν και οι δύο αλαφιασμένοι, και με ρώτησαν αν υπήρχαν νεκροί από τη διαδήλωση. Είπα πως ναι, υπήρχε ένας. «Μήπως ξέρεις το όνομά του;» με ρώτησε ο νεαρός. «Νομίζω Πέτρουλας» απάντησα διστακτικά. Εκείνος, όπως διαπίστωσα μετά, ήταν ο Μάκης Παπούλιας, σύντροφος και αδελφικός φίλος του Σωτήρη Πέτρουλα και η κοπέλα που ήταν μαζί του ήταν η αρραβωνιαστικιά του νεκρού. Σας ανέφερα τρία περιστατικά που έγιναν μέσα σε μία ώρα. Φανταστείτε τώρα σε πόσα ανάλογα συμβάντα ήμασταν καθημερινά μάρτυρες εκείνο το «σημαδιακό» καλοκαίρι, όπου ο χρόνος φαινόταν ότι είχε σταματήσει -ίσως να θαύμαζε κι αυτός-, καθώς μπροστά μας κάτι πρωτόγνωρο γινόταν, στο οποίο ήμασταν όλοι την ίδια στιγμή πρωταγωνιστές και θεατές. Εγώ τότε, απλώς για την Ιστορία, έγραφα και στη «Γενιά μας», την εφημερίδα των Λαμπράκηδων, και στο περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης».
* Τα Ιουλιανά ήταν ένα τεράστιο, αυθόρμητο ξέσπασμα. Ένας νόμος όπως αυτός για την απαγόρευση των διαδηλώσεων που ψήφισε η κυβέρνηση πρόσφατα θα μπορούσε να αποτρέψει ένα κίνημα σαν τα Ιουλιανά;
Καμιά απειλή, τρομοκράτηση, καταστολή, δίωξη ή καταδίκη δεν μπορεί να κάνει έναν λαό να βουβαθεί και να δεχθεί να του στερήσουν τα βασικά του δικαιώματα. Δείτε, τι έγινε με το παλάτι. Τότε, το 1965, καταδικάστηκαν εκατοντάδες πολίτες για εξύβριση του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου και της μητέρας του, της Φρειδερίκης. Ποιος όμως τελικά είναι ο τελικός κερδισμένος αν δούμε τα γεγονότα από μια απόσταση; Κι αυτός, λοιπόν, ο πρόσφατος νόμος για τις συναθροίσεις και τις διαδηλώσεις πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με... «ομοιοπαθητική» μέθοδο. Με αγώνες δηλαδή σε όλα τα μέτωπα και κυρίως με μαχητικές διεκδικήσεις, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές στους δρόμους. Κάθε φορά που θα χρειαστεί…
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
