Του Κώστα Στρατή*
Μια μακρόχρονη και συντονισμένη προσπάθεια απόκρυψης γεγονότων και ανοίκειων στοχεύσεων βρίσκεται πίσω από το πανηγυρικό κλίμα με το οποίο επενδύθηκε η εισήγηση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αλλά και η ακόλουθη έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, σχετικά με το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, που αφορά στα ύψη των κτιρίων στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη.
Αφενός μακρόχρονη, γιατί πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω η σειρά παραλείψεων και επιλογών που άφησαν την περιοχή ανοχύρωτη θεσμικά. Αφετέρου συντονισμένη, γιατί υπάρχουν πολιτικά πρόσωπα που εμφανίζονται σταθερά να υπηρετούν αλλότριες στοχεύσεις, έχοντας διαχρονικές ευθύνες για την απουσία συνολικού και αταλάντευτου πλαισίου προστασίας απέναντι στην άκρατη ξενοδοχοποίηση.
Αυτοί που σίγουρα έχουν κάθε λόγο να πανηγυρίζουν είναι όσοι αναμένουν με αδημονία τη λήξη της αναστολής έκδοσης οικοδομικών αδειών και τη δημοσίευση ενός ΠΔ μόνο για τα ύψη των κτιρίων (χωρίς μειωμένους συντελεστές δόμησης, αλλαγή των χρήσεων γης σε γενική κατοικία και περιορισμό της δυναμικότητας των νέων ξενοδοχείων), όπως αυτό που προωθεί η κυβέρνηση. Γιατί έτσι θα μπορούν να υποβάλουν οικοδομικές άδειες για ογκώδεις ξενοδοχειακές μονάδες πολεοδομικού κέντρου, μεγάλης κλίμακας και δυναμικότητας, στα αρκετά άκτιστα οικόπεδα της περιοχής.
Το χρονικό ξεκινά από το 1975, οπότε με Προεδρικό Διάταγμα περιορίζεται το ύψος των κτιρίων σε μια μικρή ζώνη περιμετρικά της Ακρόπολης. Η επίμαχη σήμερα περιοχή βρίσκεται εκτός της ζώνης αυτής και οι καταγγελίες πολιτών και φορέων εξαιτίας της έλλειψης αποτελεσματικών κυβερνητικών επιλογών έχουν ξεκινήσει ήδη από το 2000.
Τότε το θέμα αναδείχθηκε και από την UNESCO, η οποία με αλλεπάλληλα διαβήματά της έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την ανεξέλεγκτη ανοικοδόμηση στην περιοχή νοτίως της Ακρόπολης και την οπτική βλάβη του μνημείου, συστήνοντας τη λήψη μέτρων. Σύμφωνα, μάλιστα, με έγγραφο της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στην UNESCO λίγο πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και μόνο η ανακοίνωση στον παγκόσμιο οργανισμό ότι επιτρέπεται η ανέγερση πολυώροφων κτιρίων σε περιοχή εγγύς της Ακρόπολης θα μπορούσε να οδηγήσει στο να κηρυχθεί η Ακρόπολη μεταξύ των μνημείων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Την περίοδο εκείνη (1999-2004) γενική γραμματέας στο υπουργείο Πολιτισμού ήταν η σημερινή υπουργός Λίνα Μενδώνη.
Την αμέσως επόμενη περίοδο (2004-2009), η κυβέρνηση ΝΔ, παρά τις υπηρεσιακές εισηγήσεις, δεν θεσμοθετεί πλαίσιο πολεοδομικής προστασίας της περιοχής. Οι υποθέσεις των νέων κτιρίων αντιμετωπίζονται χωρίς ενιαία κριτήρια, με αποτέλεσμα την έκδοση αντικρουόμενων αποφάσεων, άλλοτε προς την κατεύθυνση του περιορισμού του ύψους και άλλοτε με έγκριση υψηλών κτιρίων. Σε μία από τις περιπτώσεις, όπου η αρχαιολογική υπηρεσία είχε προχωρήσει σε μείωση του ύψους, ο ιδιοκτήτης έκανε προσφυγή και η υπόθεση έφτασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο με την απόφαση 2331/2009 δικαιώνει τη μείωση του ύψους στα 21μ.
Εντούτοις, την περίοδο που ακολουθεί (2009-2014), με γγ Πολιτισμού και πάλι τη σημερινή υπουργό, η απόφαση του ΣτΕ καταχωνιάζεται στο συρτάρι και συνεχίζει να μην προχωρά η ρύθμιση για την προστασία της περιοχής. Ακόμα χειρότερα, το 2012 ψηφίζεται ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός που επιτρέπει την αύξηση του ύψους πάνω από τον καθορισμένο κατά τόπο πολεοδομικό σχεδιασμό.
Έτσι, εξαιτίας της έλλειψης προστατευτικού πλαισίου, δίνεται η δυνατότητα για ψηλά κτίρια μέχρι 32μ. (συν 1μ. για φυτεμένο δώμα). Παράλληλα, το 2013 ήρθε προς εξέταση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το κτίριο της οδού Φαλήρου 5. Το ΚΑΣ, με πρόεδρο την τότε γγ του υπουργείου και σημερινή υπουργό, δεν εξέτασε το ύψος αλλά μόνο τον τρόπο διατήρησης των αρχαίων που βρέθηκαν κατά τις εκσκαφές. Η συνέχεια είναι γνωστή. Χτίστηκε ξενοδοχείο με ύψος 33μ. συν τις απολήξεις, με ενέργειες που έγιναν με παράκαμψη του ΚΑΣ και της πολιτικής ηγεσίας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, όπως πιστοποιήθηκε στη συνέχεια και από το ΣτΕ.
Το πρώτο εξάμηνο 2019 το θέμα ανακινήθηκε από κατοίκους και φορείς που ενημέρωσαν την τότε κυβέρνηση και έκαναν προσφυγή στο ΣτΕ. Αμέσως το υπουργείο Πολιτισμού ανακάλεσε έγκριση για το οικόπεδο Μισαραλιώτου - Τσ. Καρατάση που είχε δοθεί από το ΚΑΣ με ελλιπή και ανακριβή στοιχεία. Τα υπουργεία Πολιτισμού και Περιβάλλοντος στήριξαν στο ΣτΕ τις προσφυγές των κατοίκων και των φορέων κατά των οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί τόσο για το ξενοδοχείο επί των οδών Φαλήρου - παρόδου Συγγρού (που είχε ήδη κτιστεί), όσο και για το οικόπεδο επί των οδών Μισαραλιώτου - Τσ. Καρατάση (που δεν οικοδομήθηκε).
Απέναντί τους βρήκαν ως νομικό εκπρόσωπο της εταιρείας του δεύτερου οικοπέδου τον κ. Γεραπετρίτη. Παράλληλα, το ΥΠΕΝ προχώρησε σε αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών για κτίρια ύψους άνω των 17,5μ. δηλώνοντας την ισχυρή πολιτική βούληση για μεγάλη μείωση του μέγιστου επιτρεπόμενου ύψους. Ταυτόχρονα, ξεκίνησε αυτό που δεν είχε γίνει από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, με την επεξεργασία νέων προστατευτικών όρων δόμησης και χρήσεων γης, σε συνεργασία των δύο υπουργείων με το Δήμο Αθηναίων.
Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα, δικαιώνουν τις αποφάσεις και τις ενέργειες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Η σημερινή, λοιπόν, κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και η υπουργός Πολιτισμού παρέλαβαν ένα τοπίο πολιτικά και νομικά προετοιμασμένο χάρη στις ενέργειες των υπουργών του ΣΥΡΙΖΑ. Παρέλαβαν μια άρτια προεργασία, ώστε να ολοκληρωθεί το μείζον: ένα πλήρες προστατευτικό πλαίσιο που μαζί με το ύψος θα μειώνει τους συντελεστές δόμησης και θα θεσμοθετεί χρήσεις γης γενικής κατοικίας, με ταυτόχρονο περιορισμό της δυναμικότητας των νέων ξενοδοχείων, ώστε να προστατευτεί ολόπλευρα η περιοχή περιμετρικά της Ακρόπολης από την άκρατη ξενοδοχοποίηση.
Όμως, αντί να υλοποιήσουν το όλον, τμηματοποιούν τις πολεοδομικές ρυθμίσεις. Προχωρούν μόνο το ΠΔ για το ύψος, κάνοντας το ελάχιστο δυνατό, ενώ οι υπόλοιπες προστατευτικές ρυθμίσεις παραπέμπονται στις ελληνικές καλένδες. Αυτό δεν είναι άσχετο με την επιδίωξη της κυβέρνησης να ξενοδοχοποιήσει το κέντρο της Αθήνας με τον περιβαλλοντικό νόμο. Παρόλο που η περιοχή βρίσκεται εκτός της ζώνης επιρροής αυτού του νόμου, η απουσία συνολικού πλαισίου προστασίας της συνδέεται με το πνεύμα του νόμου, ως συνολική αντίληψη εντατικής αλλαγής του κέντρου σε «ξενοδοχειούπολη».
Ταυτόχρονα, η υπουργός Πολιτισμού έχει μεθοδεύσει την εσπευσμένη έγκριση από το ΚΑΣ μεγαλύτερου ύψους για το ξενοδοχείο της οδού Φαλήρου 5, παρακάμπτοντας τα 21μ. του ΣτΕ και του ΠΔ που είναι σε εξέλιξη. Ενώ με παράπλευρες δηλώσεις τους αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες αμφισβητούν την υλοποίηση της απόφασης για την καθαίρεση των ορόφων του. Για άλλη μια φορά επιλέγουν την απόκρυψη των πραγματικών γεγονότων και τις αποσπασματικές κινήσεις, που αφήνουν το περιθώριο σε χειρισμούς κατά περίπτωση, όπως γινόταν το παρελθόν.
Δεν υπάρχει πάντως κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Οι πανηγυρικοί τόνοι της κυβέρνησης δεν είναι ούτε για την προστασία της Ακρόπολης ούτε για την υπεράσπιση των διεκδικήσεων των κατοίκων. Είναι για τη διαχρονική εμμονή της ΝΔ στο μοντέλο «τσιμέντο να γίνει».
Σε αυτό το «πανηγύρι» το μνημείο, οι πολίτες και η αλήθεια δεν είναι καλεσμένοι.
* Ο Κώστας Στρατής είναι πρώην υφυπουργός Πολιτισμού
