Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Σιπίτιο: ο Πήτερ Παν του Ελ Σαλβαδόρ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Σιπίτιο: ο Πήτερ Παν του Ελ Σαλβαδόρ

 

Κείμενο – φωτογραφία:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Η Σιουανάμπα ζει στο Ελ Σαλβαδόρ. Είναι ελκυστική γυναίκα. Δύσκολα αντιστέκονται οι άνδρες στη σαγήνη της, παρότι την βλέπουν μόνο από πίσω. Διαθέτει θελκτική κορμοστασιά, πανέμορφα μακριά μαλλιά, αισθησιακό βηματισμό και εμφανίζεται γυμνή σε λίμνες και ποτάμια τις ασέληνες νύχτες. Εκεί, στις όχθες, καλεί τους άνδρες να την ακολουθήσουν σε απομακρυσμένες χαράδρες όπου εξαφανίζονται. Κανείς δεν την έχει δει από μπροστά. Λέγεται πως κάποιοι που το κατάφεραν αντίκρισαν αντί για γυναικείο πρόσωπο, άλλοι ένα ανθρώπινο κρανίο και άλλοι πρόσωπο φοράδας, όλοι τους όμως επέστρεψαν με χαμένα τα λογικά. Κάποιοι λένε ότι εμφανίζεται στους άπιστους άνδρες παίρνοντας τη φωνή και τη σιλουέτα της ερωμένης τους. Άλλοι λένε πως επιλέγει μικρά αγόρια για θύματα. Παίρνει τη μορφή της μητέρας τους και μόλις τα αγγίξει αυτά τρελαίνονται περιφερόμενα έκτοτε στη ζούγκλα σε ημιάγρια κατάσταση.

Είναι τόσο ισχυρή η πίστη στην ύπαρξη της Σιουανάμπα, που στα βόρεια του Ελ Σαλβαδόρ, κοντά στη Γουατεμάλα, οι άνδρες σταυροκοπούνται όταν βρίσκονται στην άγρια φύση ή δαγκώνουν τις μασέτες τους για να ξορκίσουν το κακοποιό πνεύμα της.

Η Σιουανάμπα του Σαλβαδόρ, ή Σιγουανάμπα όπως ονομάζεται στη Γουατεμάλα, Σιγούα στην Ονδούρα και Σεγούα στην Κόστα Ρίκα, ήταν μια χωριατοπούλα ονόματι Σιέχετ που σημαίνει «Όμορφη». Χάρη στην ομορφιά της έγινε βασίλισσα, καθώς παντρεύτηκε τον Γιεϊσούν, γιο του θεού της βροχής και της γονιμότητας των Αζτέκων Τλάλοκ. Η Σιέχετ οργάνωσε σχέδιο να δολοφονήσει τον Γιεϊσούν για να κληρονομήσει τον θρόνο. Μετά τον θάνατο του γιου του, ο Τλάλοκ καταράστηκε τη Σιέχετ να έχει αποτρόπαια όψη, γι’ αυτό και γυρίζει την πλάτη της στους άνδρες παίρνοντας το όνομα Σιουανάμπα, και τον γιο της, τον Σιπίτιο, να παραμείνει αθάνατος με μορφή μικρού αγοριού.

 

«Γυναίκα αράχνη»

Οι Γουατεμαλτέκοι λένε πως κυκλοφορεί στην Πόλη της Γουατεμάλα και στην Αντίγουα, αποπλανώντας τους άπιστους άνδρες και τιμωρώντας τους. Στο Μεξικό ονομάζεται, στη γλώσσα ναουάτλ των Αζτέκων, Μασιουάτλι, από το Σιουάτλ που θα πει «γυναίκα» και το Ματλάτλ που σημαίνει «δίχτυ». Κάτι σαν «γυναίκα αράχνη» που παγιδεύει τους άνδρες στον ιστό της.

Ενδιαφέροντες είναι οι θρύλοι για τον γιο της Σιπίτιο, που απέκτησε με τον Εωσφόρο που κρύβεται πίσω από τον εραστή της, τον Λούκερο δε λα Μανιάνα. Στον μύθο υπάρχουν ο Λούκερο Δελ Άλμπα, ο Ημερήσιος Αστέρας, ο Λούκερο Βεσπερτίνο, ο Νυκτερινός Αστέρας, και ο Λούκερο Δε Λα Μανιάνα, ο Εωθινός Αστέρας που φέρνει το φως, ο Εωσφόρος, ο στασιαστής που μετά την πτώση του ονομάστηκε Διάβολος.

Ο Σιπίτιο είναι καταραμένος να έχει τα πέλματα ανάποδα. Συχνά οι χωρικοί βλέπουν τις παιδικές πατημασιές του και χάνονται, αγνοώντας ότι ο γιος της Σιουανάμπα και του Λούκερο περπατάει ανάποδα.

Σε παραλλαγές του μύθου ο Σιπίτιο έχει και μαγικά χαρίσματα, όπως το να τηλεμεταφέρεται, αλλά και ηθικά. Σε τηλεοπτική σειρά της Σαλβαδοριανής Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης, διδάσκει στα παιδιά τις ηθικές αξίες, ενώ, στο βιβλίο του Καλιφορνέζου αρθρογράφου, δασκάλου και βραβευμένου συγγραφέα Ράντι Χουράδο Ερτλ «Ελ Σιπίτιο», μεταναστεύει από το Ελ Σαλβαδόρ στις ΗΠΑ για να βρει τον πατέρα του Καδέχο, τον δαίμονα που εξόρισαν από την Ισπανία ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα. Εκεί αποφασίζει να γίνει πατροκτόνος και να εργαστεί για το καλό της ανθρωπότητας, κάτι σαν σύγχρονος Γκάντι. Αρκεί όμως αυτό για να απαλλαγεί από το γονίδιο του κακού και την κατάρα του Τλάλοκ;

 

Λευκός και Μαύρος Καδέχο

Η διπλή φύση του Σιπίτιο, καλή και κακή, δεν είναι άσχετη με την παραλλαγή της μυθικής γενεαλογίας του, ως γιου του Καδέχο, κυνόμορφου υπερφυσικού όντος με πύρινα μάτια και πόδια τράγου που εμφανίζεται ως Λευκός Καδέχο και ως Μαύρος Καδέχο. Αμφότεροι εμφανίζονται τις νύχτες στους ταξιδιώτες. Άλλοι λένε πως ο Λευκός Καδέχο είναι ο καλός που βοηθά τους ταξιδιώτες και ο Μαύρος Καδέχο ο κακός που τους σκοτώνει, άλλοι πως, αντίθετα, ο Μαύρος είναι ο καλός και ο Λευκός ο καλός, άλλοι πως ο Καδέχο προστατεύει τους μεθυσμένους από τους ληστές. Το όνομά του προέρχεται από το ισπανικό «Καδένα», από τη βαριά «αλυσίδα» που κουβαλάει μαζί του.

Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου 2020, Σαν Σαλβαδόρ. Από τα ουκ ολίγα ενδιαφέροντα μουσεία της πρωτεύουσας του Ελ Σαλβαδόρ, με θέματα που εκτείνονται από τον βίο του δολοφονημένου ιερέα της Θεολογίας της Απελευθέρωσης μονσενιόρ Ρομέρο μέχρι τους σιδηροδρόμους και από τη γλυπτική μέχρι στρατιωτικό υλικό, ξεχωρίζω αυτά που θα επισκεφθώ. Πρώτο στη λίστα, το Museo Arte de El Salvador. Βρίσκεται δίπλα στο διαμέρισμα που έχω νοικιάσει στη συνοικία του Σαν Μπενίτο και, διαπιστωμένα, από το προηγούμενο ταξίδι μου εδώ το 2007, από τις κριτικές και από σχόλια, παρουσιάζει πολύ αξιόλογα εκθέματα, μόνιμα και προσωρινά.

Ανάμεσα σε ακρυλικά της 76χρονης συντηρήτριας, γλύπτριας και ζωγράφου Λίκρι (Λίλιαν Κριστίνα) Μπικάρντ, μολύβια του σκιτσογράφου και διπλωμάτη Τόνιο Σαλασάρ, μεταξοτυπίες του Ρομέο Γαλδάμες και άλλα έργα Σαλβαδοριανών καλλιτεχνών, την προσοχή μου τραβάει μια ακουαρέλα 51x38,5 του Σαλβαδόρ Σαλασάρ Αρρουέ ή Σαλαρρουέ, η οποία τιτλοφορείται «Ελ Σιπίτιο».

Η πατρίδα των σεισμών

Το τοπίο είναι τυπικό κεντροαμερικανικό. Στο βάθος διακρίνεται κάποιο από τα 23 ηφαίστεια του Ελ Σαλβαδόρ, από τις χώρες που συνθέτουν τον περιβόητο «Δακτύλιο του Πυρός» στον Ειρηνικό με τα 425 ηφαίστεια, τις 22 από τις 25 ισχυρότερες εκρήξεις ηφαιστείων στον κόσμο τα τελευταία 11.700 χρόνια και το 90% των σεισμών που ξεσπούν παγκοσμίως. Ένα λευκό σύννεφο ίπταται πάνω από τον κρατήρα δημιουργώντας κάτι σαν οπτικό τρικ που παραπέμπει σε έκρηξη. Ακόμη βαθύτερα διακρίνεται το σκούρο μπλε του Ειρηνικού που στον ορίζοντα γίνεται γαλάζιο.

Στον πίνακα κυριαρχεί η μορφή του Σιπίτιο. Σώμα και πρόσωπο μικρού αγοριού, που όμως σε αγριεύει παρατηρώντας το, με το αραιό μουστάκι, τα σμιχτά φρύδια, τα τεράστια αυτιά και τα παραμορφωμένα από την κατάρα του Τλάλοκ πέλματα. Σύντροφοι αυτής της εμφανώς «μεξικάνικης» στα βασικά χαρακτηριστικά φυσιογνωμίας είναι δύο μαύρα κοράκια. Στην Κεντρική Αμερική συμβολίζουν και την αποκάλυψη. Χάρη στο κοράκι, λέει ένας μύθος της Μεσοαμερικής, ο άνθρωπος ανακάλυψε το πολύτιμο καλαμπόκι. Στο αριστερό του κρατά ένα διχαλωτό κλαρί σαν αυτά που χρησιμοποιούν οι σαμάνοι ραβδομάντεις.

Στο μυαλό μου έρχονται οι πανάρχαιοι βλαστικοί θεοί, θεοί της γονιμότητας, θεοί της συγκομιδής, που τους συναντάμε ανά την υφήλιο. Πολύ συχνά έχουν μορφή ανθρώπου, ζώου ή ακόμη και θηριομορφική, όπως οι Σάτυροι στην Ελλάδα η τα Feldgeister των Γερμανών, όπως ο τραγόμορφος Bockmann που θ' απαγάγει τα παιδιά και η Roggenmuhme, η γυναικεία θεότητα του καλαμποκιού που κλέβουν τα άνθη του καλαμποκιού. Όσο για την αθανασία του Σιπίτιο, είναι γνωστό σε όσους γνωρίζουν στοιχειωδώς τη μυθολογία της προκολομβιανής Μεσοαμερικής ότι πρώτο ζητούμενο των Ινδιάνων ήταν η συντήρηση του κόσμου, η αποφυγή της καταστροφής του. Γι’ αυτόν τον ιερό σκοπό τελούνταν άλλωστε και οι μαζικές ανθρωποθυσίες των Αζτέκων. Όπως ακόμη μου έρχεται και ο Πήτερ Παν, άλλο ένα μυθικό πλάσμα με υπερφυσικές ικανότητες που παραμένει ισοβίως ένα μικρό αγόρι.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL