Του Πάνου Σκουρολιάκου*
Για «Το ελικόπτερο» του Βασίλη Βασιλικού (εκδ. «Εφημερίδα των Συντακτών») δεν θ’ αποτολμήσω να κάνω λογοτεχνική κριτική. Αυτήν τη δουλειά την κάνουν άλλοι καλύτερα από μένα. Αυτό που έχω να πω από αυτήν τη σκοπιά είναι ότι μου άρεσε πάρα πολύ. Με παρέσυρε σε ένα ταξίδι μαζί του ευφρόσυνο λογοτεχνικά αλλά και διδακτικό ταυτόχρονα για τα έργα και τις ημέρες των ανθρώπων της εξουσίας που κατέχουν νευραλγικά πόστα.
Στο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού στα χρόνια της «αλλαγής» ένα πολιτικό στέλεχος, διορίζεται στη διοίκηση ενός μεγάλου «οργανισμού», της ΕΡΤ φυσικά, παρ’ όλο που δεν ονοματίζεται. Είναι ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής (θέση που κατείχε ο Βασίλης Βασιλικός την τριετία 1981-1984). Δεν είναι ούτε στη βάση της ιεραρχίας, ούτε σε εξαιρετικά αποφασιστική θέση. Έρχεται με όνειρο να πατάξει το τέρας του δημοσιοϋπαλληλισμού και να αποδώσει στον ελληνικό λαό μια δημόσια τηλεόραση που να του αξίζει.
Παρατηρώντας από το παράθυρο τη μεγάλη ταράτσα πλάι του σκέφτεται πως άνετα θα μπορούσε εκεί να προσγειωθεί ένα ελικόπτερο. Εργαλείο που τόσο είχε ανάγκη ο οργανισμός για να καλύπτει τις ειδήσεις χωρίς καθυστερήσεις. Είμαστε άλλωστε σε μια εποχή όπου το Ίντερνετ και το Skype δεν έχουν ακόμη μπει στη ζωή μας (μικρή παρένθεση, τα παλιά εκείνα χρόνια, οι δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις παντού στον κόσμο θεωρούνταν «κρίσιμοι στόχοι» σε περίπτωση εμπόλεμης κατάσταση ή και χούντας -τα ξέρουμε εμείς αυτά- κι έτσι ένα ακόμα και «άτυπο» ελικοδρόμιο δεν είναι ασυνήθιστο.)
Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε τον μακρύ αγώνα για την απόκτηση ενός ελικοπτέρου μέσα από αλλεπάλληλες αλλαγές προσώπων, υπεύθυνων, υπουργών. Παρατηρούμε τις αλλαγές που γίνονταν εντός της «αλλαγής». Απολαμβάνουμε ένα απίθανο σύμπαν προσώπων και συμπεριφορών. Από τον θυρωρό και την καθαρίστρια του ραδιομεγάρου έως τον καθηγητή πανεπιστημίου γενικό διευθυντή. Από τους μόνιμους χαμαιλέοντες έως τους πιονιέρους της “αλλαγής” που ήρθαν να αλλάξουν τα πάντα. Από τους καλοθελητές έως τους «πληροφοριοδότες». Από τους ωτακουστές έως εκείνους που διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις (ναι, υπήρχαν και τότε). Παρατηρούμε λοιπόν εντός του οργανισμού μια μικρογραφία της Ελλάδας, της τότε και της τωρινής (;), σε μια υπηρεσία σημαντική για τα κοινά.
Αλήθεια, μπορεί ένας οργανισμός σαν την ΕΡΤ να είναι αρεστός σε όλους; Μπορεί να δουλέψει απρόσκοπτα, χωρίς τις τρικλοποδιές που του βάζουν εκείνοι εντός του που έχουν την κρυφή εξουσία των διαδρόμων και ξέρουν τον τρόπο να το κάνουν; Και οι εκτός αυτού; Ανταγωνιστές, πολιτικές δυνάμεις, κοινωνικές διεργασίες που δρουν άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά; Η αίσθηση που μας αφήνει ο συγγραφέας είναι πως όχι. Φοβάμαι πως η Ιστορία τον επιβεβαιώνει.
Πρόκειται για έναν «οργανισμό» που στήθηκε, στελεχώθηκε και κόλλησε σε συγκεκριμένες ράγες του μετεμφυλιακού κράτους. Που δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τη χούντα όσο τίποτα άλλο. Έναν οργανισμό που δέχθηκε πολλά χτυπήματα κάτω από τη μέση εκεί γύρω στα 1990 για να δημιουργηθεί ο χώρος τον οποίο θα κάλυπτε η ιδιωτική τηλεόραση. Και που ταυτόχρονα η εμμονή κάποιων να κρατήσουν στα χέρια τους την ενημέρωση δεν άφησε νόμιμο χώρο στην ιδιωτική ραδιοτηλεόραση, επιτρέποντάς της να δημιουργηθεί «πραξικοπηματικά» κατά κάποιον τρόπο, άρα εξωθεσμικά και άρα χωρίς άδειες και χωρίς έλεγχο. Οξύμωρο; Φυσικά, γι’ αυτό και επί τριάντα χρόνια επικράτησε το χάος.
Και βέβαια έναν οργανισμό που το 2013, αντί να εκσυγχρονιστεί και να στηριχθεί, έκλεισε σε μια νύχτα, επί διακυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ, για να ξαναλειτουργήσει όταν κυβέρνηση έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής στο μυθιστόρημα, ο κεντρικός ήρωας του “Ελικοπτέρου” δηλαδή, κάποια στιγμή φεύγει από τον οργανισμό. Και όχι μόνο από αυτόν. Εγκαταλείπει και την Ελλάδα. Στη Ρώμη, όπου ζει πια, γράφει το 1985 το μυθιστόρημα.
Γράφει ο «Περικλής», ο ήρωας του μυθιστορήματος: «Μένει το φρικτό πρόβλημα της εξουσίας. Μα αυτό ποτέ στ’ αλήθεια δεν τον απασχόλησε. Γιατί, όπως το λέει η ίδια η λέξη, είναι ‘εκτός ουσίας’».
Σκέφτομαι πως το συγκεκριμένο μυθιστόρημα θα έπρεπε να το διαβάσουν όλοι όσοι αναλαμβάνουν για λογαριασμό των διαφόρων κυβερνήσεων ανάλογα πόστα, και όχι μόνο στην ενημέρωση. Θα έχουν διπλό όφελος. Πρώτον θα απολαύσουν το λογοτέχνημα και δεύτερον θα μάθουν κάτι από (βιωματική) δημόσια διοίκηση.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
