Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.1°C24.7°C
2 BF 40%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
18.6°C23.8°C
3 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C23.2°C
2 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.9°C22.4°C
2 BF 52%
Για την ποίηση του Τίτου Πατρίκιου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Για την ποίηση του Τίτου Πατρίκιου

ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΗ ΠΥΛΑΡΙΝΟΥ

ΕΛΕΝΗ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ, Κείμενα για τον Τίτο Πατρίκιο. Ως πού μπορεί να φτάσει ένας «Χωματόδρομος», εκδόσεις Βακχικόν, σελ. 234

Η ενασχόληση της Ελένης Αντωνιάδου με το έργο του Τίτου Πατρίκιου είναι γνωστή από χρόνια. Είναι η συγγραφέας που καταπιάστηκε τόσο συστηματικά και αγαπητικά με το έργο του, γράφοντας μελέτες, άρθρα και κριτικές, εκφωνώντας ομιλίες και ανακοινώσεις σε συνέδρια. Ακόμη, ως κυπρία αξιοποίησε την κυπριακή εμπειρία του ποιητή, δίνοντάς μας μια πτυχή του όχι τόσο γνωστή, χαρακτηριστική όμως για το έργο του.

Η συγκέντρωση σε καλαίσθητο τόμο των εργασιών αυτών αφορά ένα μακρό διάστημα, από το 1998 έως το 2018, εγγύηση εγκυρότητας, σημαντικό για την πορεία του ποιητή στα γράμματά μας. Επιπλέον, περιλήφθηκαν στον τόμο και τέσσερις ανέκδοτες εργασίες της, που εμπλουτίζουν την βιβλιογραφία για τον ποιητή.

Η προσφορά του τόμου, αρχίζοντας από την ουσία του πράγματος, συνίσταται στην ανάδειξη του έργου τής συγγραφέως αφενός και, το κυριότερο, στην αποτύπωση μιας πολύ χρήσιμης συνθετικής εικόνας της ζωής και του έργου του ποιητή, αφετέρου. Πρόκειται δηλαδή για εγχειρίδιο εισαγωγικό, αν θέλει κανείς να μελετήσει μερικώς ή εν όλω το έργο του ποιητή, άμεσα συνυφασμένο με την περιπετειώδη και παραγωγική ζωή του, ζωή συνδεδεμένη με τις κρισιμότερες φάσεις της σύγχρονης ιστορίας μας, από τα προπολεμικά χρόνια, τον πόλεμο του ’40, τον εμφύλιο, τα ξερονήσια, τις εξορίες και τις αυτοεξορίες, τη χούντα, την φυγή στα ξένα, τη μεταπολίτευση, το σήμερα.

Οι πτυχές των εργασιών της Αντωνιάδου συμπαρουσιαζόμενες δημιουργούν επιμέρους κεφάλαια μιας ταραχώδους πολιτικής ζωής, της ζωής του Πατρίκιου, δεμένης άρρηκτα με την πολιτιστική δημιουργία τού τόπου στο ίδιο διάστημα, με την πλούσια εκδοτική κίνηση και, κατεξοχήν, με την ταραχώδη διαδρομή της λογοτεχνίας μας, διαδρομή που την διάνυσαν δύο σπουδαίες μεταπολεμικές γενεές‧ της ίδιας δημιουργίας γέννημα είναι η εμφάνιση του ποιητή που λειτούργησε προτυπικά για την επόμενη μετά από αυτές γενιά του ’70.

Πρόσωπα και πράγματα εναλλάσσονται στα γραπτά της Αντωνιάδου, περνώντας αφανώς ή εμφανώς μέσα από τα ποιήματα του Πατρίκιου - αληθινός πακτωλός συγκεντρωμένων πληροφοριών, προσώπων συμβόλων και συμβολισμών, γραμματολογικά χρήσιμων. Η Αντωνιάδου θησαύρισε τα βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του ποιητή, παρουσίασε, χάρη στα αλληλοσυμπληρούμενα τμήματα του βιβλίου της, την εκδοτική διαδρομή του, συνδύασε λογοτεχνικό έργο και ιστορική πραγματικότητα, διαφώτισε άγνωστες πλευρές του έργου του, έκρινε με ξεχωριστή αγάπη συλλογές του εμβληματικού αυτού ποιητή, κατάφερε, παρά την αποσπασματικότητα των επιμέρους κειμένων του τόμου, να μας δώσει ατύπως, διότι τα κείμενά της δεν γράφτηκαν αρχικά με αυτή την προοπτική, μια ολοκληρωμένη εικόνα του ποιητή, του άνθρωπου, του αγωνιστή Πατρίκιου, βοηθητική, θα το επαναλάβουμε, για όποιον θελήσει να εντρυφήσει στο σύνολο του έργου του.

Και στα επιμέρους, όμως, στη σημασία κάθε μελέτης ή ομιλίας μεμονωμένα, μπορεί να παρατηρηθούν πολλά. Είναι οι μεγάλοι σταθμοί της διαδρομής του ποιητή από τον Χωματόδρομο, την πρώτη συλλογή του, προς τους πρώτους επαρχιακούς, ας τους πούμε έτσι, δρόμους, και από αυτούς στις ευρείες αστικές οδούς, και από αυτές στις λεωφόρους της λογοτεχνίας μας. Είναι μια επισήμανση ότι ένας «χωματόδρομος» για τους πεζοδρόμους της τέχνης είναι αρκετός στα πρώτα μαθήματα της πεζοπορίας και προϊδεαστικός για τον συνεπή και υπομονετικό πεζολάτη της τέχνης μέχρι να ακολουθήσει τους μεγάλους δρόμους της λογοτεχνίας.

Από τα επιμέρους, λοιπόν, θα διακρίνει ο αναγνώστης το είδος, εν πολλοίς αυτοβιογραφικό, και την εξέλιξη της ποίησης του Πατρίκιου, τους πνευματικούς του τροφοδότες και πατέρες, τους ποιητικά όμαιμους και εν γένει τους συγγενεύοντες μαζί του, την σχέση του με τους ποιητές θυρεούς της λογοτεχνίας μας, τον Καβάφη και κατεξοχήν τον Σεφέρη - ποιήματα του τελευταίου μνημονεύονται σε σύγκριση με συνθέσεις του Πατρίκιου - εκλεκτική συγγένεια που δεν μπορεί να μείνει αναξιοποίητη, ένα είδος σιωπηρής συνέχειας, ο κρίσιμος μίτος που συνδέει τον Πατρίκιο με την παράδοση της ποίησής μας.

Στο σημείο αυτό, αλλά και στην ανάδειξη του διαλόγου του Πατρίκιου με τον κύπριο Κώστα Μόντη, η Αντωνιάδου, αξιοποιώντας την κυπριακή θητεία του Γιώργου Σεφέρη, συνάπτει το έργο του Πατρίκιου με την Κύπρο. Και ακόμη, ρητά πλέον, παρουσιάζει τη σημασία που έχει η Κύπρος για τον ποιητή σε ξεχωριστό κείμενο, «Ο Τίτος Πατρίκιος και η Κύπρος» το τιτλοφορεί, αναζητώντας τις ρίζες της αγάπης του για το νησί. Αλλού πάλι, αναφέρεται στην τοπογραφία του έργου του, το «πού» των εμπνεύσεών του, μια και οι τόποι, συχνά πονεμένοι, στίζουν εγκαυστικά το έργο του.

Οι παρουσιάσεις από την άλλη πλευρά συλλογών του ή συγκεντρωτικών εκδόσεων της ποίησής του αποτελούν κριτικά κομμάτια, με την ευκαιρία νέων κυκλοφοριών. Είναι και αυτές υπολογίσιμες για τον τρόπο που θεώρησε στην αρχή τους τις ποιητικές κυρίως εκδόσεις του.

Θα επανέλθουμε, κλείνοντας, στην ενότητα που διακρίνει το βιβλίο και τη σημασία τής συγκέντρωσης των εργασιών που εκπόνησε το ίδιο πρόσωπο για τον ίδιο λογοτέχνη. Πρόκειται για ειδολογικές δοκιμές με ενδιαφέρον για την πορεία στον χρόνο τόσο της συγγραφέως που το συνέθεσε, όσο και του ποιητή που την ενέπνευσε. Η Ελένη Αντωνιάδου, έμπειρη, με μακρά θητεία, μας έδωσε τον δικό της, τον αληθινό Πατρίκιο, στηριγμένη στη γνώση του έργου του, εργασία επιμελημένη, και, ιδίως, τεκμηριωμένη και δικαιωμένη στην πράξη.

* Ο Θεοδόσης Πυλαρινός είναι ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Ιόνιο Παν/μιο

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL