Η εβδομάδα που μας πέρασε είδε τις απόψεις Χρύσανθου Λαζαρίδη περί των δύο άκρων (όπου το ένα άκρο είναι η ναζιστική Χρυσή Αυγή και το άλλο ο ΣΥΡΙΖΑ) να βάλλονται ακόμα και από στελέχη της Νέας Δημοκρατίας. Παρήγορο γεγονός για την πολιτική μας ζωή και, ταυτόχρονα, ένα μάθημα προς πολλές κατευθύνσεις - τις κατευθύνσεις που θέλουν πάντα να βλέπουν τα κόμματα και τους πολιτικούς σχηματισμούς σαν άκαμπτους οργανισμούς που κάνουν πάντα ό,τι θέλει η εκάστοτε κομματική ηγεσία. Ευτυχώς, στη Ν.Δ. υπάρχουν και ψύχραιμες φωνές, που καταλαβαίνουν, ό,τι δεν πρέπει να παίζεις με τους θεσμούς της Δημοκρατίας.
Οι απόψεις Λαζαρίδη, όμως, προκάλεσαν και πολλές άλλου είδους συζητήσεις, ιδιαίτερα στον συντηρητικό χώρο. Σύμφωνοι, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι το άκρο που ευαγγελίζεται ο σύμβουλος του πρωθυπουργού, υπάρχει όμως ένα άλλο άκρο, ένα «κόκκινο» (με εισαγωγικά ή χωρίς) άκρο που έχει ως μπαντιέρα του τη βία, τις αντιδημοκρατικές πρακτικές, την τρομοκρατία. Το κάψιμο του κέντρου της Αθήνας στο όνομα μιας αδιευκρίνιστης επανάστασης (που επανάσταση βεβαίως δεν είναι, απλώς μπάχαλο) και η εν ψυχρώ δολοφονία ανθρώπων (Μαρφίν) που απλώς πήγαν στη δουλειά τους, ενώ οι αυτόκλητοι σωτήρες είχαν αποφασίσει το αντίθετο, δεν είναι μακριά. Αυτό ναι, είναι άκρο - το ίδιο αντιδημοκρατικό και επικίνδυνο με τα μαύρα άκρα, τα οποία το κόκκινο άκρο υποτίθεται πως αντιστρατεύεται.
Μπροστά σε αυτό το άλλο άκρο η Αριστερά, σε όλες τις εκφάνσεις της, δεν μπορεί να σφυρίζει αδιάφορα. Ούτε να κρύβεται πίσω από «καλές» και «κακές» προθέσεις υποστηρίζοντας ότι τα δικά μας πορτοκάλια είναι καλύτερα από του γείτονα. Αν θέλουμε πραγματικά να επιζήσει η ακόμα εύθραυστη δημοκρατία μας, τότε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα πρέπει να αποκηρύσσουν σταθερά και μόνιμα τη βία από όπου κι αν αυτή προέρχεται. Ο Λένιν έζησε σε άλλες εποχές, όταν οι εργάτες δούλευαν είκοσι ώρες την ημέρα και είχαν σιδερένιες μπάλες στα πόδια. Και οι ρομαντικοί αναρχικοί του Μπακούνιν δεν έπιναν όλη μέρα φραπέδες στην πλατεία Εξαρχείων. Σήμερα δεν μπορείς να κινείσαι στα έδρανα του Κοινοβουλίου και ταυτόχρονα να βάζεις βόμβες στα θεμέλιά του, διότι όταν καταρρεύσει η οροφή, μαζί με τους ταξικούς εχθρούς μπορεί να πλακωθείς κι εσύ.
Αυτή, τουλάχιστον, είναι η δική μου γνώμη.
Ο ναός και η προχειρότητα
Τώρα, σιγά - σιγά, αρχίζουν να ξεδιαλύνουν τα πράγματα. Επί κυβέρνησης Γιωργάκη Παπανδρέου, η τρόικα ζητούσε όσα ζητούσε, η κυβέρνηση έλεγε «ναι», ψήφιζε και τις σχετικές μεταρρυθμίσεις κι ύστερα δεν γινόταν τίποτα. Οι ίδιοι οι υπουργοί (συνήθως από το «βαθύ» τότε ΠΑΣΟΚ) οι οποίοι ετοίμαζαν και ψήφιζαν τα νομοσχέδια, στη συνέχεια όχι μόνο δεν έκαναν απολύτως τίποτα αλλά και τα σαμποτάριζαν. Ζούσαμε ακόμα τη μεγάλη ψευδαίσθηση ότι εμείς ήμασταν ο έξυπνος λαός και οι υπόλοιποι κουτόφραγκοι.
Με τη σημερινή κυβέρνηση οι υπουργοί έχουν κατανοήσει ότι δεν μπορούν να παίζουν με την τρόικα. Και τώρα πια μοιάζουν πεισμένοι για τις μεταρρυθμίσεις που ψηφίζουν. Μόνο που, αφού αποφασίσουν τι νομοσχέδια θα ψηφίσουν, ύστερα παίρνουν τον χρόνο τους να δουν πώς θα εφαρμόσουν όσα αποφάσισαν να ψηφίσουν. Και περνάει ο χρόνος. Κι όταν έρχεται η τρόικα και βάζει ημερομηνίες, αυτοί τρέχουν και δεν φτάνουν. Κι όταν τρέχεις και δεν φτάνεις, κάνεις βλακείες.
Ειδάλλως, πραγματικά δεν εξηγείται πώς, σε ένα διαλυμένο κράτος που πας υποτίθεται να μεταρρυθμίσεις, κάνεις πράγματα που διαλύουν κι αυτές τις λίγες ακόμα δομές που στέκονται ακόμα στα πόδια τους. (Κι αυτό δεν έχει σχέση με τις αντιδράσεις των συνδικαλιστών που, έτσι κι αλλιώς, στο καλό και στο κακό, αντιδρούν σε κάποια κεκτημένα που είναι πράγματι ανάγκη ή που αναγκαζόμαστε να αλλάξουν).
Όποιος έχει πάει τα τελευταία χρόνια στη Νεμέα, μένει εντυπωσιασμένος με τα αρχαιολογικά έργα που γίνονται εκεί. Κι όποιος έχει διαβάσει και τα σχετικά ρεπορτάζ για τις μάχες που έδινε χρόνια τώρα με την αρχαιολογική γραφειοκρατία η αμερικανική αρχαιολογική ομάδα που έχει αναλάβει τη Νεμέα για να αναστυλώσει π.χ. έναν κίονα, μένει διπλά εντυπωσιασμένος. Αυτό που ήταν ένα μίζερο υπόλειμμα αρχαίου ναού με τρεις (αν θυμάμαι καλά) κίονες, τώρα είναι ένας ναός με οκτώ ή εννέα κίονες που σου δίνει την εικόνα αυτού που ήταν κάποτε.
Έργο του Στέφανου Μίλερ, αρχαιολόγου που διευθύνει τις εργασίες στη Νεμέα από το μακρινό 1973. Ο οποίος, την εβδομάδα που μας πέρασε, έγραψε μια απελπισμένη αποστολή διαμαρτυρίας, διότι η κυβέρνηση αποφάσισε να διώξει επτά έκτακτους φύλακες και να αφήσει στη θέση τους τρεις φύλακες για να προσέχουν και να προστατεύουν τον τεράστιο αρχαιολογικό χώρο (ένα τμήμα του οποίου, ας το σημειώσουμε κι αυτό, είχε αγοράσει και χαρίσει στο Δημόσιο ο ίδιος ο Μίλερ). Ο αρχαιολογικός χώρος δεν θα μπορέσει να μείνει ανοιχτός μόνο με τρεις φύλακες και αναγκαστικά θα κλείσει, λέει στην επιστολή του ο αναστηλωτής του ναού του Νεμείου Διός.
Η γνωστή ιστορία. Η αρχαιολαγνεία μας, αυτή που βερμπαλιστικά ταιριάζει πάντα με τις εθνικιστικές κορώνες, είναι πάντα στην πρώτη γραμμή (και ο σημερινός πρωθυπουργός, στο σύντομο και όχι πετυχημένο πέρασμά του από το υπουργείο Πολιτισμού, την είχε εκμεταλλευτεί δεόντως). Τα κονδύλια όμως που διατίθενται για την προστασία των αρχαίων μνημείων είναι ελάχιστα, ελλιπή, παράλογα.
Δεν έχει σχέση η κρίση. Η αντίληψη φταίει, και η προχειρότητα, και το τρέξιμο της τελευταίας στιγμής που λέγαμε πριν.
Μια από τα ίδια
Κι αφού ήρθαμε στα του υπουργείου Πολιτισμού, ας αναφερθούμε και στο φιλόδοξο πρόγραμμα «Φράσις», με το οποίο υποτίθεται θα ενισχύαμε τις μεταφράσεις ελληνικών βιβλίων στο εξωτερικό.
Τα έχουμε ξαναπεί. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες πλην Βρετανίας, Ρωσίας και Αλβανίας έχουν προγράμματα ενίσχυσης των μεταφράσεων λογοτεχνικών έργων των χωρών τους στο εξωτερικό. Τα χρήματα που δίνονται είναι ελάχιστα για ένα κράτος, μεγάλο όμως δέλεαρ για τους μικρούς κυρίως εκδότες από όλο τον κόσμο που θέλουν να μεταφράζουν ξένα λογοτεχνικά έργα.
Είχαμε κι εμείς ένα τέτοιο πρόγραμμα, το οποίο επί βασιλείας Πέτρου Τατούλη στο υπουργείο, και λόγω ανοργανωσιάς, σταμάτησε ξαφνικά να επιδοτεί βιβλία που ήδη είχε εγκρίνει. Ένα κράτος που αθετεί τις υποσχέσεις και τις υπογραφές του δεν είναι ένα σοβαρό κράτος και σε αυτή τη διαπίστωση ορθώς κατέληξαν δεκάδες ξένοι εκδότες που αποφάσισαν ποτέ στη ζωή τους να μην εκδώσουν ελληνικό βιβλίο.
Μετά από μια σειρά άλλων καταπληκτικών υπουργών Πολιτισμού (ανάμεσά τους άνθρωποι διαβασμένοι και με μεγάλη σχέση με τα πολιτιστικά, όπως οι κ. Βουλγαράκης και Λιάπης), ο Παύλος Γερουλάνος αποφασίζει να αναθέσει τη νεκρανάσταση του παλιού προγράμματος στο Κέντρο Βιβλίου και βρίσκει το (όχι μεγάλο, ας το επαναλάβουμε) αναγκαίο χρηματικό ποσό. Φτού κι από την αρχή, το ελληνικό κράτος προσπαθεί να πείσει τους ξένους εκδότες ότι ναι, από εδώ και πέρα θα είναι σοβαρό, και θα δίνει τα χρήματα που υπόσχεται. Μέχρι που...
Ο επόμενος υπουργός, ο Κώστας Τζαβάρας, θα μείνει στη μνήμη μας (και σίγουρα όχι στην Ιστορία) ως ο άνθρωπος που εξάντλησε τις υπουργικές του πρωτοβουλίες στο κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ. Άρα και στο πάγωμα του προγράμματος «Φράσις». Κανείς δεν σκέφτηκε να πληρώσει τουλάχιστον τα βιβλία που είχαν στο μεταξύ εγκριθεί. Τα λεφτά έμειναν στην τράπεζα. Και οι ξένοι εκδότες έβαλαν ξανά τα γέλια.
Ο σημερινός υπουργός αργεί να δώσει τα δικά του δείγματα γραφής. Λέγεται ότι σκέφτεται να ξαναστήσει στα πόδια του το Κέντρο Βιβλίου, αλλά δεν έχει υπάρξει ακόμα καμιά σχετική επίσημη τοποθέτηση. Στο μεταξύ, ο χρόνος περνάει. Και οι ξένοι εκδότες ακόμα γελούν. Κι όταν ρωτούν τι γίνεται, παίρνουν την απάντηση: «Το πρόγραμμα προς το παρόν είναι παγωμένο. Εσείς όμως μπορείτε να κάνετε την αίτησή σας και να περιμένετε. Η ζωή είναι μεγάλη, βιασύνη δεν υπάρχει».
