Ο Τσβένταν Τοντόροφ στο βιβλίο του «Η κριτική της κριτικής» αποδίδει στον κριτικό την ιδιότητα του δυνάμει νομοθέτη. Υπό αυτή την έννοια, ο κριτικός που εκφράζει κριτικό λόγο μετά από μια παράσταση δυνητικά αφενός επανερμηνεύει και εξακολουθητικά κανοναρχεί το παριστώμενο γεγονός, αφετέρου επιδρά καθοριστικά στη συγκρότηση ενός νέου πλαισίου (εννοιολογικού, παραστασιακού/επιτελεστικού, ερμηνευτικού κ.ο.κ.) στο οποίο μια θεατρική παράσταση μπορεί να υπάρξει και να αποκτήσει νέες σημασίες.
Η «νομοθετική» λογική του κριτικού λογοτεχνίας, τέχνης, θεάτρου απορρέει και από τη λογική του Ν. Φράι όταν γίνεται λόγος για τη διπλή οπτική της κριτικής, με τη μία εξ αυτών να αφορά τα πολιτιστικά φαινόμενα που αποτελούν το κοινωνικό περιβάλλον του εκάστοτε έργου τέχνης.
Αν γίνεται η παραπάνω θεωρητική κύκλωση, είναι γιατί αυτό που αναδεικνύεται ως κρίσιμο και μείζον στη νεοελληνική συνθήκη που διανύουμε δεν είναι μόνο η κριτική προσέγγιση των θεατρικών παραστάσεων κάθε περιόδου και η ανατροφοδότηση της δημιουργικής διαδικασίας. Ειδικά στο θέατρο για παιδιά και εφήβους, αλλά και στο θέατρο για νέους, η κριτική αναφέρεται όχι μόνο στο θεατρικό γεγονός και στην κατηγορία του κοινού στο οποίο απευθύνεται, αλλά έχει αποδέκτες γονείς, κηδεμόνες, εκπαιδευτικούς, δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια με τους εντεταλμένους αιρετούς για τον πολιτισμό, οι οποίοι καλούνται συμπλεκτικά ή ανεξάρτητα να αποφασίσουν για τις παραστάσεις που θα παρακολουθήσουν οι μαθητές ή οι μικροί δημότες μιας περιοχής (εφόσον βέβαια υπάρχει πρόσβαση στη θεατρική δραστηριότητα).
Σε μια σύγχρονη πολιτική για τον πολιτισμό στην περιφέρεια αλλά και στα αστικά κέντρα το παιδί και ο έφηβος κατέχουν κομβική θέση. Σε μια σύγχρονη πολιτική για το θέατρο, και εφόσον αναγνωρίζεται η «παιδαγωγική» διάσταση του θεάτρου, οι σχολικές κοινότητες και η πολιτική ηγεσία των αρμόδιων υπουργείων θα πρέπει να έχουν οργανώσει ετήσιο πλάνο για τις παραστάσεις που θα παρακολουθήσουν οι μαθητές, να έχουν συλλέξει στοιχεία για τις προτεινόμενες παραστάσεις, να έχουν διερευνήσει την εργογραφία, τον επαγγελματισμό, την αξιοπιστία κ.ο.κ. των θεατρικών παραστάσεων που προτείνονται για τα σχολεία.
Σε αυτό το πλαίσιο, η κριτική αποτίμηση των παραστάσεων θεάτρου για παιδιά και εφήβους είναι σημαντικό εργαλείο βοήθειας και οργάνωσης ενός πλάνου, ώστε οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί να μπορούν με μια ελάχιστη βάση επαγγελματικής αξιολόγησης να μετέχουν στο θεατρικό γίγνεσθαι κάθε χρονιάς.
Από την άλλη πλευρά, η συστηματική κριτική αποτίμηση των θεατρικών παραστάσεων γενικά και για παιδιά και εφήβους ειδικά, η συγκέντρωση και επεξεργασία τους από τα αρμόδια υπουργεία μπορεί να συγκροτήσουν έναν εύγλωττο χάρτη για τη θεατρική παραγωγή, την αξιολόγησή της και στη συνέχεια την αποτελεσματική υποστήριξή της. Στον βαθμό δε που αρκετές παραγωγές επιλέγονται να χρηματοδοτηθούν (έστω και λίγο, έστω και συμβολικά) από τα δημόσια ταμεία και με νωπή τη διαπίστωση ότι δεν υπάρχει κανένας υπηρεσιακός, συστηματικός μηχανισμός ανατροφοδότησης της διοίκησης για την αποτελεσματικότητα, την απήχηση και την αξία των χρηματοδοτικών επιλογών, η κριτική παραγωγή (εκείνη που διέπεται από συγκεκριμένους και σαφείς κανόνες δεοντολογίας και επαγγελματισμού) μπορεί να λειτουργήσει ως χρήσιμο εργαλείο στον πολιτιστικό και εκπαιδευτικό σχεδιασμό.
Υπό αυτή την έννοια, η κριτική είναι ένας οιονεί «νομοθέτης», καθώς υπακούει σε κανόνες εμπειρικής επαλήθευσης και λογικού συλλογισμού, εστιάζει τόσο στη θεωρία όσο και την πράξη, λειτουργεί πλαισιωτικά και διαδραστικά με το κοινωνικό περικείμενο και τις ανάγκες του, ενώ αναδεικνύει ένα έστω κατά προσέγγιση ερμηνευτικό, αξιολογικό πλαίσιο.
Με αυτά κατά νου και καθώς η θεατρική περίοδος 2019 - 2020 πρόκειται να είναι πλούσια και πολλά υποσχόμενη για το θέατρο που αφορά παιδιά, εφήβους και νέους, η στήλη εύχεται καλή αρχή.
Ελευθερία Ράπτου
