Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.3°C24.2°C
3 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C24.7°C
4 BF 37%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C23.8°C
2 BF 58%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
18.6°C21.0°C
2 BF 75%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.9°C23.4°C
3 BF 35%
"Έφυγε" ένα ατίθασο πνεύμα της ποίησης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

"Έφυγε" ένα ατίθασο πνεύμα της ποίησης

Μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ελληνικής λογοτεχνίας και πνευματικής ζωής, ατίθασο πνεύμα και γενναιόδωρος άνθρωπος, μαχητής ώς το τέλος για τα πνευματικά, κοινωνικά και πολιτικά διακυβεύματα της εποχής μας, κοινωνός και συνομιλητής με τα διεθνή ρεύματα και τις πρωτοπορίες του 20ού αιώνα, από τον γαλλικό υπερρεαλισμό μέχρι τον γλωσσοκεντρισμό της δεκαετίας του '80, όπως και με μεγάλα πνεύματα της εποχής του, ο Νάνος Βαλαωρίτης πέθανε σε ηλικία 98 χρονών.

Με μια λιτή ανακοίνωση στα κοινωνικά δίκτυα οι κόρες του ανακοίνωσαν χθες τον θάνατό του σκορπίζοντας θλίψη όχι μόνο στη λογοτεχνική κοινότητα αλλά σε όλες τις γενιές των αναγνωστών του, τους ανθρώπους που τον γνώρισαν και όσους είχαν την τύχη να συνομιλούν μαζί του. Ο Νάνος Βαλαωρίτης, με καρδιά μικρού παιδιού ώς τα γεράματα, παρά το μεγαλείο του πνεύματος, τις γνώσεις, την εγγραμματοσύνη, την καλλιέργεια και τη μυθιστορηματική ζωή, παρέμεινε βαθιά γενναιόδωρος, χωρίς έπαρση και αυτοαναφορικότητα, αποδεικνύοντας διαρκώς το μεγαλείο ενός πραγματικά σπουδαίου ανθρώπου.

Από τον Όμηρο στον 20ό αιώνα

Η ευγένεια και η λεπτότητά του, εμφανής στον βίο και τις συναναστροφές του, διαπερνούσε βαθιά ό,τι δημιούργησε. Το έργο του, πολυδιάστατο και πολυπρισματικό, αντικατόπτριζε τις πνευματικές και άλλες ανησυχίες του αλλά και το κοσμοπολίτικο πνεύμα του. Επεκτάθηκε από την ποίηση και την πεζογραφία μέχρι τον δοκιμιακό λόγο, τη μετάφραση, τη θεατρική γραφή και το ερευνητικό πεδίο. Το χιούμορ, η ειρωνεία, η παρωδία, η εξυπνάδα του Βαλαωρίτη αποτυπώνεται στο έργο του, στο οποίο είναι εμφανής η δυναμική συνομιλία του με διαφορετικά λογοτεχνικά ρεύματα αλλά και διακειμενικές αντηχήσεις. Επέλεξε τη διαχρονία του υπερρεαλισμού ωστόσο ποιητικά και πνευματικά συνομιλούσε με ευρύ φάσμα, από τα ομηρικά κείμενα μέχρι τις πρωτοπορίες του 20ού αιώνα, διαπερνώντας την ελληνική και την παγκόσμια δημιουργία. Έγραφε σε τρεις γλώσσες, αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά, αναζητώντας και ανατέμνοντας τις εκφραστικές δυνατότητες και των τριών.

Η αγάπη για τα εικαστικά

Συνέδεσε την ποίησή του με τις εικαστικές τέχνες, καθώς με το ευρυγώνιο πνεύμα του παρακολουθούσε όλη την παλέτα της διεθνούς σύγχρονης τέχνης. Η αγάπη και η σπουδή του στα εικαστικά τον οδήγησε στη δημιουργία κολάζ που συχνά εξέθετε. Τα ζητήματα τέχνης και αισθητικής ήταν διαρκώς στο κέντρο των ενδιαφερόντων του.

Ζεστός άνθρωπος, άοκνος, ο Βαλαωρίτης όχι μόνο δεν κρύφτηκε, όταν η ελληνική ιστορική περιπέτεια το απαίτησε, αλλά έβγαινε ευθαρσώς μπροστά, τόσο στη διάρκεια της δικτατορίας, όσο και τα τελευταία χρόνια της κρίσης, παίρνοντας θέση στη δημόσια σφαίρα και δηλώνοντας σαφή αντίθεση με τα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα.

Δεν πρόφτασε ωστόσο να δει τυπωμένη, από τις εκδόσεις Νεφέλη, την έκδοση μέρους της εκτενούς αλληλογραφίας του με τον Νίκολας Κάλλας, που ετοιμάζεται με τη φροντίδα της φιλολόγου, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο της Πελοποννήσου Ελένας Κουτριάνου. "Μέσα από την αλληλογραφία τους ανακαλύπτουμε τη λεπτότητα και την ευγένεια του πνεύματος και του ήθους, τη γενναιοδωρία του Βαλαωρίτη. Ήταν ένας άνθρωπος των γραμμάτων που ξεχώριζε. Παράλληλα, υποστήριζε την ανάπτυξη των ελληνικών γραμμάτων με κάθε τρόπο, ακόμη και όταν επρόκειτο να ενθαρρύνει και να προβάλει με κάθε τρόπο ομοτέχνους του σαν τον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Κάλλας, τους οποίους εξάλλου μετέφρασε για πρώτη φορά στα αγγλικά" μας λέει η Ε. Κουτριάνου.

Ο παππούς Αριστοτέλης και οι διανοούμενοι φίλοι

Δισέγγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο Νάνος γεννήθηκε στη Λωζάννη το 1921 και σπούδασε φιλολογία και νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Σορβόννης. Πολύ νωρίς συνδέθηκε στο εξωτερικό με κύκλους διανοουμένων που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας πρωτοπορίας, όπως οι Αντρέ Μπρετόν, Τ.Σ. Έλιοτ, Ντύλαν Τόμας, Άλεν Γκίνσμπεργκ, Γουίλιαμ Μπάροουζ κ.ά. Από το 1939 που πρωτοεμφανίστηκε στην ποίηση διέγραψε μια ανανεωτική και διαρκώς ανανεούμενη τροχιά. Πρώτος, επίσης, μετέφρασε Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο.

Αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ

Στην περίοδο της δικτατορίας αυτοεξορίστηκε στην Αμερική, όπου δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και γραφή στο Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, ενώ τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις ανάμεσα στις οποίες τρία κρατικά βραβεία, εκ των οποίων αρνήθηκε το πρώτο, όπως επίσης αρνήθηκε την πρόταση να γίνει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1976. Το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στους κόλπους των Οικολόγων Πράσινων, για να αποστασιοποιηθεί στη συνέχεια. Έγραψε μεταξύ άλλων τις ποιητικές συλλογές "Κεντρική Στοά", "Κάποιος", "Hired Hieroglyphs", "Ανώνυμο Ποίημα του Φωτεινού Αηγιάννη, Το καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο", "Ο Ήρωας του Τυχαίου", "Flash Bloom", "Ο Ήρωας του Τυχαίου", "Ο Διαμαντένιος Γαληνευτής", "Η Πουπουλένια Εξομολόγηση", "Mερικές Γυναίκες", που απέσπασε το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1983, "Στο Κάτω Κάτω της Γραφής", "Ο Έγχρωμος Στυλογράφος", "Ανιδεογράμματα", "Ήλιος, ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης", "Αλληγορική Κασσάνδρα", "Η κάθοδος των Μ", "Άστεγος ο Μέγας", "Το ξανανοιγμένο κουτί της Πανδώρας", "Γραμματοκιβώτιον ανεπίδοτων επιστολών", "Ανθη του θερμοκηπίου", "Χρίσματα" και άλλα, τα πεζά "Ο Προδότης του Γραπτού Λόγου", "Απ’ τα Κόκκαλα Βγαλμένη", "Ο Σκύλος του Θεού", "Τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης της Μήλου" κ.ά., ενώ θεατρικά του έργα έχουν παιχτεί σε Παρίσι, Σπολέτο, Ώρχους και Αθήνα. Είχε ιδρύσει το περιοδικό "Πάλι", ενώ είχε συνεργαστεί με τα λογοτεχνικά περιοδικά τετράδιο “Σήμα”, “Horizon”, “New Writing” και “Daylight”.

Συλλυπητήρια μηνύματα

Συλλυπητήρια για τον θάνατο του Νάνου Βαλαωρίτη εξέφρασαν το υπουργείο Πολιτισμού, η Εταιρεία Συγγραφέων, της οποίας ήταν μέλος, η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Για “έναν ανήσυχο ποιητή, έναν μαχητικό διανοούμενο, έναν ενεργό πολίτη" κάνει λόγο ο ΣΥΡΙΖΑ αποχαιρετώντας τον ποιητή υπογραμμίζοντας ότι "το έργο και η σκέψη του θα παραμείνουν σημείο αναφοράς". Τονίζει επίσης ότι "η συναρπαστική διαδρομή του Νάνου Βαλαωρίτη και το πλούσιο έργο του υπενθυμίζουν τις αστείρευτες δημιουργικές δυνατότητες μιας γενιάς ανθρώπων που αναδύθηκε μέσα από τις μεγάλες περιπέτειες του ελληνικού 20ού αιώνα. Η υπερρεαλιστική γραφή και το διανοητικό πρόταγμά του συνδέθηκε και συνομίλησε με διεθνή ρεύματα σκέψης έχοντας ταυτόχρονα ως σταθερό σημείο αναφοράς τους όρους της πνευματικής δημιουργίας στην Ελλάδα. Η απόφασή του να αυτοεξοριστεί στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, οι πυκνές παρεμβάσεις του στον δημόσιο λόγο και η αποδοκιμασία του μονόδρομου της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η συμπόρευσή του με τις ιδέες της ριζοσπαστικής οικολογίας, υπογραμμίζουν τη διαρκή αναζήτηση ενός προγράμματος χειραφέτησης και δημοκρατίας".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL