Πεθανε σε ηλικία 98 ετών ο Νάνος Βαλαωρίτης, ποιητής, κριτικός, μελετητής, μεταφραστής, δοκιμιογραφος και μυθιστοριογράφος, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικου υπερρεαλισμου στην Ελλάδα.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάνη, στην Ελβετία και είναι δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Σπούδασε νομικά, φιλολογία (αγγλική και γαλλική) στα Πανεπιστήμια των Αθηνών, Λονδίνου, και Σορβόνης.
O ποιητής, δημοσιογράφος και εκδότης, Ντίνος Σιώτης, έκανε γνωστή την είδηση του θανάτου μέσω του λογαριασμού του στο Facebook.
«Χθες βράδυ χάσαμε τον Νάνο, τον Νάνο τον Βαλαωρίτη, τον Νάνο όλων μας, τον Νάνο που σημάδεψε όσο λίγοι , με τις πολλές του ιδιότητες, τα ελληνικά γράμματα. Έφυγε πλήρης ποίησης και ημερών στα 98 του χρόνια, αφού έζησε μια πλούσια σε πολλά αγαθά ζωή. Γενναίος, αιρετικός, απρόβλεπτος, όπως αρμόζει στους γνήσιους σουρεαλιστές, άφησε τα ίχνη του να τα ακολουθούμε όσο μπορούμε», ανέφερε στην αναρτησή του.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας το 1921. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου, Σορβόνης. Παρουσίασε άρθρα και μετέφρασε πρώτος στο Λονδίνο εκτενώς Έλληνες ποιητές του 1930 -Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο. Στην Αγγλία έζησε από το 1944 έως το 1953 και γνώρισε τον Έλιοτ και όλο τον κύκλο του. Το διάστημα 1954-60 έμεινε στο Παρίσι και γνώρισε τον Αντρέ Μπρετόν και τους υπερρεαλιστές. Το 1960 γύρισε στην Ελλάδα και διηύθυνε το περιοδικό "Πάλι" (1963-1966). Το 1969 παρουσίασε ελληνική ποίηση στο γαλλικό περιοδικό "Lettres Nouvelles". Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε συγκριτική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Εκεί, ποιητικά του κείμενα εκδόθηκαν από τον οίκο City Lights του Λώρενς Φερλινγκέττι.
Οργάνωσε παρουσίαση των Ελλήνων υπερρεαλιστών στο Κέντρο Πομπιντού το 1990-91. Διηύθυνε από το 1989 έως το 1995 με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο το περιοδικό "Συντέλεια", το οποίο επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο "Νέα Συντέλεια". Το 1959 βραβεύτηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το οποίο και αρνήθηκε. Πήρε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1982) και το Κρατικό Βραβείο Χρονικού - Μαρτυρίας (1998). Επίσης έλαβε κι ένα βραβείο του Ν.Ρ.Α. [National Poetry Association (Αμερικανική Εταιρεία Ποίησης)] το 1996 -βραβείο που είχε δοθεί προηγουμένως στους Φερλινγκέττι, Γκίνσμπεργκ και άλλους.
Έχει λάβει το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό του έργο (2006). Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος Τιμής (2006). Το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Βιβλία του έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Στην Ελλάδα επέστρεψε μόνιμα το 2004.
Η Τιμωρία των Μάγων, ιδιωτική έκδοση, Λονδίνο 1947
Κεντρική Στοά, ιδιωτική έκδοση 1958
Terre de Diamant, ιδιωτική έκδοση 1958, 2010
Hired Hieroglyphs, Kayak 1971
Diplomatic Relations, Panjandrum 1972
Ανώνυμο Ποίημα του Φωτεινού Αηγιάννη, Το καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο 1974, Ίκαρος 1977
Εστίες Μικροβίων, Το καλώδιο, Σαν Φρανσίσκο 1977
Ο Ήρωας του Τυχαίου, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1979
Flash Bloom, Wire Press, Σαν Φρανσίσκο 1980
Ο Διαμαντένιος Γαληνευτής , Ύψιλον 1981
Η Πουπουλένια Εξομολόγηση, Ίκαρος 1982
Μερικές Γυναίκες, Θεμέλιο, 1982, Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1983
Ποιήματα 1 (1944-1964), Ύψιλον, 1983, 2010
Στο Κάτω Κάτω της Γραφής, Νεφέλη 1984
Ο Έγχρωμος Στυλογράφος, Δωδώνη 1986
Ποιήματα 2 (1965-1974), Ύψιλον 1987, 2010
Ανιδεογράμματα, Καστανίωτης 1996
Ήλιος, ο δήμιος μιας πράσινης σκέψης, Καστανιώτης 1996
Αλληγορική Κασσάνδρα, Καστανιώτης 1998
Η κάθοδος των Μ, Ύψιλον 2002
Μια αλφάβητος κωφαλάλων, Άγκυρα 2003
Άστεγος ο Μέγας, Ύψιλον 2004
Το ξανανοιγμένο κουτί της Πανδώρας, Άγκυρα 2006
Γραμματοκιβώτιον ανεπίδοτων επιστολών, Ύψιλον 2010
Άνθη του θερμοκηπίου, Απόπειρα 2010
Χρίσματα, Κοινωνία των (δε)κάτων 2011
Ουρανός χρώμα βανίλιας, Άγκυρα, 2011
Πικρό καρναβάλι, Ψυχογιός, 2013
Στο υποκύανο μάτι του Κύκλωπα, Ψυχογιός 2015
Ο Προδότης του Γραπτού Λόγου, διηγήματα, Ίκαρος 1980
Απ' τα Κόκκαλα Βγαλμένη, μυθιστόρημα, Νεφέλη 1982,1999
Μερικές γυναίκες, Θεμέλιο 1982.
Ο Θησαυρός του Ξέρξη, μυθιστόρημα, Εστία 1984, Άγκυρα 2008
Η Δολοφονία, νουβέλα, Θεμέλιο 1984
Ο Ομιλών Πίθηκος ή Παραμυθολογία, Αιγόκερως 1986
My Afterlife Guaranteed, διηγήματα, City Lights, Σαν Φρανσίσκο 1990
Η Ζωή μου Μετά Θάνατον Εγγυημένη, διηγήματα, Νεφέλη 1995
Παραμυθολογία, Νεφέλη 1996
Ο Σκύλος του Θεού, Καστανιώτης 1998, 2004
Τα Σπασμένα Χέρια της Αφροδίτης της Μήλου, Άγρα 2002
Γνωρίζετε την Ελπινίκη; διηγήματα, Ηλέκτρα 2005
Μα το Δία, Ηλέκτρα, 2009
Ανδρέας Εμπειρικός, Ύψιλον 1989
Για μια Θεωρία της Γραφής, Εξάντας 1990
Μοντερνισμός, Πρωτοπορία και Πάλι, Καστανιώτης 1997
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Ένας Ρομαντικός 1998
Αλληλογραφία Γ.Σεφέρη – Ν.Βαλαωρίτη 1945-1968 και επιστολές στον Γ. Κατσίμπαλη, Ύψιλον 2004
Για μια θεωρία της γραφής Β’, Ηλέκτρα 2006
Ο Όμηρος και το αλφάβητο, Ελληνοαμερικανική Ένωση 2010
Ή του ύψους ή του βάθους, Ψυχογιός 2013
Για μια θεωρία της γραφής Γ’, Ψυχογιός 2016
Στις 29 Μαϊου του 2013, με επιστολή του στον πρωθυπουργό ο σπουδαίος ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης είχε στηλιτεύσει το ρατσισμό και καλούσε τον Αντ. Σαμαρά να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας καθώς και την άνοδο της Χρυσής Αυγής.
Η επιστολή του Νάνου Βαλαωρίτη στον Αντώνη Σαμαρά για την Χ.Α.
«Προς τον Πρωθυπουργό της Ελλάδος κ. Αντώνη Σαμαρά
Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε,
Γνωρίζω από καιρό ότι ήσασταν στενός φίλος και συγγενής του επίσης στενού μου φίλου και συναδέλφου Οδυσσέα Ελύτη. Γι’ αυτό το λόγο παίρνω το θάρρος να σας απευθύνω αυτή την επιστολή και το κάνω με πόνο στην καρδιά για την κατάσταση στη χώρα μας, που σήμερα εσείς την κυβερνάτε.
Εκτός απ’ το ότι έχουμε υποστεί την πιο άδικη ηθική και εξευτελιστική πολιτιστική επίθεση στην ιστορία μας εδώ και δυο χρόνια από τα γερμανικά ΜΜΕ, και με τέτοιο συστηματικό τρόπο που εξαπλώθηκε πειστικά και στον υπόλοιπο κόσμο, ώστε να φτάσει η απαξίωση ακόμα και σε απλούς Ελληνες πολίτες έξω από την Ελλαδα, έχουμε παραστεί μάρτυρες της δημιουργίας ενός βαρβαρικού μορφώματος που αυτο-αποκαλείται Χρυσή Αυγή, και χάρις στις αντίξοες περιστάσεις μας κατάφερε να μπει στη Βουλή των Ελλήνων με όλα τα σύμβολα και τις συμπεριφορές νεοναζιστών. Το πόσο δεν είναι «ελληνικό» αυτό το φαινόμενο είναι φανερό και από την ιδεολογία του και από τα σύμβολα και τις τελετές που τόσο χοντρικά και αδέξια μιμείται.
Πολλοί από τους συναδέλφους μου διανοούμενους και συγραφείς δεν μοιάζουν να το παίρνουν στα σοβαρά. Δεν βαριέσαι, έχουμε δει κι άλλα κι αυτό θα περάσει, λένε ελαφρά τη καρδία.
Ομως όταν αυτή η κίνηση αρχίζει να βιαιοπραγεί, να δέρνει μέχρι θανάτου τα θύματά της κυκλοφορώντας τις μέρες στα ΜΜΣ και τις νύχτες σε ομάδες που στοχεύουν κυρίως τους ξένους μετανάστες ατιμωρητί χωρίς ποτέ να επεμβαίνει η αστυνομία, παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις, είναι λόγος μεγάλης ανησυχίας για την εικόνα της οχλοκρατίας που παρουσιάζει η Ελλάδα στο εξωτερικό, πράμα που προστίθεται και δικαιολογεί εν μέρει όλες τις προηγούμενες επιθέσεις και καταδίκες εναντίον μας.
Δεν είναι ανάγκη να επισημάνω πόσο μεγάλος κίνδυνος είναι αυτός για τα εθνικά μας συμφέροντα και ιδίως σε εποχή μεγάλης ύφεσης και παράλυσης της οικονομίας μας πόσο βλάπτει τον ξένο τουρισμό τον οποίο προσφάτως άρχισαν να στοχεύουν, από όπου εξαρτάται το ψωμί του Ελληνα στους έξι μήνες από τον Απρίλιο-Μάιο εως τον Οκτώβριο-Νοέμβριο της καλοκαιρίας. Οταν πλήττεται το ψωμί του μέσου Ελληνα από την ξενοφοβική συμπεριφορά ενός «κόμματος» δεν το βλέπω να έχει πολύ μέλλον.
Το ότι δεν τους έχει αποκηρύξει ονομαστικά το κόμμα σας δεν είναι δική μου δουλειά. Αλλά είναι κακό σημάδι για την ανομία που απολαμβάνουν. Μάλιστα τελευταίως έχω πληροφορηθεί για μια οδηγία που εξέδωσε η Πρεσβεία των Φιλιππίνων, να μην κυκλοφορούν πολίτες της μετά τις 10 μμ. Και στη συνέχεια το σχόλιό της, εάν συνεχιστούν αυτές οι δολοφονικές επιθέσεις δεν θα μείνει ούτε ένας Φιλιππινέζος στην Ελλάδα ούτε καν η Πρεσβεία.
Και θα γνωρίζετε ασφαλώς, Κύριε Πρόεδρε, πόσο νομοταγείς είναι αυτοί οι εργαζόμενοι από τις Φιλιππίνες στη χώρα μας, πόσο εργατικοί/ες και πόσο μας έχουν βοηθήσει στα οικιακά και τις νοσηλείες. Για να βρεθούν αντίστοιχες Ελληνίδες είναι πλέον αδυνατον από πολύ καιρό γιατί προτιμούν, όχι παραδόξω,ς «να μεταναστεύσουν» οι ίδιες σε άλλες χώρες, όπως η Αυστραλία ή ο Καναδάς για παράδειγμα, όπου δεν τους ξυλοκοπούν ή τους σκοτώνουν ομάδες πολιτών με το έτσι θέλω, όταν τους ρωτήσουν τι κάνουν, ούτε καν αν τους ζητήσουν αν έχουν άδειες, τελείως παράνομα γιατί δεν εναπόκειται στα δικαιώματά τους, να ρωτάνε αν δουλεύουν εδώ ή όχι.
Σας ερωτώ Κύριε Προέδρε σε ποια χώρα οι πολίτες δικαιούνται να ελέγχουν, να ξυλοκοπούν και να δολοφονούν κάποιον που δεν έχει άδεια. Εχω ζήσει σε πολλές χώρες αλλά πουθενά δεν βρήκα καμιά τέτοια εξουσιοδότηση.
Τι θα σκεπτόταν ο κοινός μας φίλος και συγγενής σας Οδυσσέας αν έβλεπε αυτή την κατάσταση στην πόλη όπου του άρεσε να κάνει βόλτες τη νύχτα με φίλους συζητώντας, όπως το κάναμε τόσο συχνά, να πρέπει τώρα να φυλάγεται όχι από κοινούς κακοποιούς αλλά από φανατικές μαυροφορεμένες ομάδες νεοναζιστών εισαγόμενων συμβολικά και ουσιαστικά από τη Γερμανία.
Δεν γνωρίζω πόσο καλύπτονται από την αστυνομία μας οι τελευταίοι αυτοί, όπως διαδίδεται, αλλά γνωρίζω ότι το κρατος του νόμου πηγάζει από την πολιτική εξουσία, από τις διαταγές και οδηγίες που εσείς ως πρωθυπουργός της χώρας θα δώσετε στον Υπουργό «Προστασίας του Πολίτη» να μη ρεζιλευτεί αυτός ο τίτλος, και που αυτός με τη σειρά του θα δώσει στην αστυνομία και στους εισαγγελείς να μην ανέχονται καμιά ανομία ή οχλοκρατία και να τιμωρούνται αυστηρά όσα από τα όργανα της πολιτείας συμπράττουν ή αδρανούν.
Αλλιώς ο τόπος μας γρήγορα θα βρεθεί απομονωμένος απ’ τον υπόλοιπο κόσμο. Και αν αυτή η συμπεριφορά, η βάρβαρα ρατσιστική και παράλογη, εξακολουθεί να γίνεται ανεκτή χωρίς να ληφθούν αυστηρά μέτρα, θα χάσετε και σεις και τα κόμματα της συγκυβέρνησής σας τις ψήφους των Ελλήνων που ανησυχούν για τα προς το ζειν τους από την ξενοφοβική απειλή τέτοιων ομάδων, εγκληματικές, ανεγκέφαλες και εχθρικές ως προς τα συμφέροντα της πατρίδας μας που μάχεται να επιβιώσει.
Πολύ φιλικά και με την ελπίδα να λάβετε σοβαρά τη βαθιά μου ανησυχία, ενώ προσπαθώ να υπερασπισθώ τον τόπο, το λαό και τον πολιτισμό μας από τα στερεότυπα σε όλα τα άρθρα μου.
Σας Χαιρετώ με απόλυτη εμπιστοσύνη στη δημοκρατική σας συνείδηση.
Δικός Σας
Νάνος Βαλαωρίτης»
Ο ΣΥΡΙΖΑ αποχαιρετά το Νάνο Βαλαωρίτη
«Το έργο και η σκέψη του Νάνου Βαλαωρίτη θα παραμείνουν σημεία αναφοράς για όλους και όλες μας, αποχαιρετούμαι τον Νάνο Βαλαωρίτη, έναν ανήσυχο ποιητή, έναν μαχητικό διανοούμενο, έναν ενεργό πολίτη», αναφέρει στο συλλυπητήριο μήνυμά του ο ΣΥΡΙΖΑ.
"Αποχαιρετώντας τον Νάνο Βαλαωρίτη αποχαιρετούμε έναν ανήσυχο ποιητή, έναν μαχητικό διανοούμενο, έναν ενεργό πολίτη.
Η συναρπαστική διαδρομή του Νάνου Βαλαωρίτη και το πλούσιο έργο του υπενθυμίζουν τις αστείρευτες δημιουργικές δυνατότητες μιας γενιάς ανθρώπων που αναδύθηκε μέσα από τις μεγάλες περιπέτειες του ελληνικού 20ου αιώνα.
Η υπερρεαλιστική γραφή και το διανοητικό πρόταγμά του συνδέθηκε και συνομίλησε με διεθνή ρεύματα σκέψης έχοντας ταυτόχρονα ως σταθερό σημείο αναφοράς τους όρους της πνευματικής δημιουργίας στην Ελλάδα.
Η απόφασή του να αυτοεξοριστεί στα χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, οι πυκνές παρεμβάσεις του στο δημόσιο λόγο και η αποδοκιμασία του μονόδρομου της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η συμπόρευσή του με τις ιδέες της ριζοσπαστικής οικολογίας υπογραμμίζουν τη διαρκή αναζήτηση ενός προγράμματος χειραφέτησης και δημοκρατίας.
Το έργο και η σκέψη του Νάνου Βαλαωρίτη θα παραμείνουν σημεία αναφοράς για όλους και όλες μας".
