Του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Για τον «Tannhäuser» (έκδοση της Δρέσδης), τη νέα παραγωγή της χρονιάς στο Φεστιβάλ Μπάυρώιτ, πολύτιμη υπήρξε η μαγνητοσκοπημένη αναμετάδοση της πρεμιέρας, την προτεραία τής παρακολούθησης στη μη κλιματιζόμενη αίθουσα του Festspielhaus. Η διαφορά στον αντίκτυπο της λήψης σε σύγκριση με την διά ζώσης εμπειρία ενίσχυσε τον προβληματισμό γύρω από τον τρόπο και την έκταση της χρήσης του video wall, που αξιοποίησε εντατικά ο σκηνοθέτης Tobias Kratzer στην 5η βαγκνερική σκηνοθεσία του. Ήδη κατά τη διάρκεια της εισαγωγής, η προβολή μάς παρουσίασε τη διαφυγή του ενδεδυμένου ως κλόουν (!) επώνυμου ιππότη του έργου από τον πύργο του ηγεμόνα, μέσα σε αντίκα φορτηγό του Μεσοπολέμου, με οδηγό μιαν Αφροδίτη συζητήσιμων ηθών και με τη συνοδεία δύο ακόμη προσώπων, μη προβλεπόμενων στο λιμπρέτο, του λιλιπούτειου Oskar και της έγχρωμης «drag queen» Le Gateau Chocolat.
Όταν ο περιπετειώδης ακτιβισμός της ομάδας οδηγεί στον φόνο νεαρού αστυνομικού, ο Τάγχώυζερ αφυπνίζεται συνειδησιακά και παλινδρομεί προς τον χώρο της προέλευσής του, εισάγοντας έτσι τη σκηνική δράση, με την απομάκρυνσή του από το Βάρτμπουργκ, το έκλυτο όρος της θεάς του Έρωτα. Ο Κράτσερ έχασε την ευκαιρία να επικαιροποιήσει το δυσχερώς διαχειρίσιμο πλαίσιο της πλοκής του Βάγκνερ, με την πειστική μεταφορά της στον ροκ αναρχισμό της «συνάντησης των βάρδων», που προγραμματισμένα εκτυλισσόταν στην κοντινή Νυρεμβέργη κατά τις μέρες των παραστάσεων!
Υπήρξε ωστόσο περισσότερο εύστοχος στη β' πράξη, ανατρέχοντας σε ένα σύνθημα τού εν έτει 1848 επαναστάτη μουσουργού, για «Ελευθερία στη βούληση, ελευθερία στην πράξη, ελευθερία στην απόλαυση», που αναρτήθηκε στον εξώστη της πρόσοψης του εμβληματικού Θεάτρου. Σε ταυτόχρονη προβολή με τη σκηνική δράση παρακολουθήσαμε τη «γλυκιά» συμμορία να εισβάλλει στο άδυτο, την Αφροδίτη να παίρνει βίαια τη θέση ενός εκ των τεσσάρων ευγενών παίδων στον διαγωνισμό των τραγουδιστών, τους έτερους δύο να αλωνίζουν στην αίθουσα με τη σημαία του «ουράνιου τόξου» και την «οικοδέσποινα» Katharina Wagner να καλεί τη... βαυαρική αστυνομία που παρενέβη ένστολη προς αποκατάσταση της τάξης. Φιλτραρισμένη από τον τηλεοπτικό φακό, η σκηνή αυτή μάς είχε δυσαρεστήσει, λειτούργησε όμως με χιούμορ και συγκίνηση in loco, μέσα από τη συνολική εποπτεία του θεάματος και τη δύναμη της ιδέας για μιαν εκτός κειμένου, επί σκηνής, αναμέτρηση του «ευσεβούς» με το «βέβηλο» στοιχείο.
Νευρική και ρυθμικά ασταθής στην πρεμιέρα, η μουσική διεύθυνση του Βαλέρυ Γκέργκιεφ, αρχάριου στα μυστικά της ακουστικής αυτής της μοναδικής αίθουσας, ανέκτησε ωστόσο στην παράσταση της 28/07 την πλαστικότητα και τη ρυθμική ασφάλεια για τις οποίες ο Ρώσος φημίζεται, επιτρέποντας στις επίλεκτες Χορωδία (διδασκαλία Eberhard Friedrich) και Ορχήστρα του Φεστιβάλ να λάμψουν υπό την στιβαρή μπαγκέτα του.
Ανάλογη ανάκαμψη, υπό πιο λογικές θερμοκρασίες, διαπιστώσαμε και στην απόδοση του Αμερικανού ηρωικού τενόρου Stephen Gould. Το τραγούδι του συναρπάζει με το ευαίσθητο στη δυναμική σφρίγος, τη γραμμή, την ευχάριστα μεταλλική του ποιότητα και, κυρίως, με τη σχολαστικής ευκρίνειας εξαγγελία του κειμένου, από τις ακανθώδεις στροφές εγκατάλειψης της Αφροδίτης μέχρι την εξπρεσιονιστικού βάθους «διήγηση της Ρώμης». Στα όρια των φωνητικών της δεδομένων, η ελκυστική μεσόφωνος Elena Zhidkova σκιαγράφησε μια νεανική και δυναμική Αφροδίτη. Φωνητικά αξιόπιστοι αλλά εκφραστικά ουδέτεροι παρέμειναν τόσο ο βαρύτονος Markus Eiche ως Βόλφραμ Φον Έσενμπαχ όσο και ο βαθύφωνος Stephen Milling ως Χέρμαν της Θουριγγίας, πλαισιωμένοι από ισχυρή ομάδα ιπποτών (Daniel Behle, Wilhelm Schwinghammer, Jorge Rodriguez - Norton - ενστάσεις μόνον για τον ξηρό ήχο του Kai Stiefermann ως Μπίτερολφ). Την αποκάλυψη της βραδιάς όμως αποτέλεσε η Δανή υψίφωνος Lise Davidsen ως Αγία Ελισάβετ. Η εν παντί επιβλητική υπότροφος των Operalia του Πλάθιντο Ντομίνγκο ανακάλεσε σε πολλούς την αείμνηστη Σουηδέζα προκάτοχό της Μπίργκιτ Νίλσον! Ένα αστέρι όντως γεννήθηκε!
