Ένας από τους πιο καινοτόμους και πρωτοποριακούς διεθνείς Έλληνες δημιουργούς εδώ και εξήντα χρόνια, ο αυτοδίδακτος Takis, ένα παραγωγικό και δημιουργικό μυαλό, του οποίου η εφευρετικότητα, το πάθος και η φαντασία ήταν αστείρευτα, αποχαιρέτησε τη ζωή στα 94 χρόνια του παραμένοντας για πάντα στο αγαπημένο του Γεροβουνό, καθώς μετά από επιθυμία του η σορός του θα καεί και η στάχτη του θα σκορπιστεί εκεί που επέλεξε να ζει και να δημιουργεί, στο «ιερό βουνό» όπως το αποκαλούσε.
Ο άνθρωπος που επαναπροσδιόρισε τα όρια στη σύγχρονη τέχνη βρέθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1960 στην πρώτη γραμμή της κινητικής πρωτοστατώντας σε νέες μορφές γλυπτικής, ζωγραφικής και μουσικών δομών.
Ιδιοφυής, πολυδιάστατα δημιουργικός, ριζοσπαστικός και ανατρεπτικός, εξερευνά τις μαγνητικές δυνάμεις και την ενέργεια των μαγνητικών πεδίων, τα οποία αποτελούν ένα από τα θεμέλια του έργου του στην καλλιτεχνική του έρευνα. Πειραματίζεται με τον ηλεκτρισμό, τον ήχο και το φως και μέσω της τέχνης του καθιστά ορατά όλα αυτά τα αόρατα στοιχεία. Πρωτοπορεί και στη δημιουργία σκηνικών, στη μουσική επιμέλεια θεατρικών παραστάσεων και performances συνεργαζόμενος με πολλούς καλλιτέχνες όπως ο Κώστας Γαβράς, ο Μιχάλης Κακογιάνης κ.ά.
Ο Παναγιώτης Βασιλάκης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννιέται στην Αθήνα το 1925 και ξεκινά την καλλιτεχνική του πορεία σε ηλικία περίπου 20 ετών, παρά το γεγονός ότι η οικογένειά του δεν αποδεχόταν την κλίση του προς τις καλές τέχνες, σε ένα υπόγειο εργαστήρι. Το 1952 δημιουργεί το πρώτο του ατελιέ με τους παιδικούς του φίλους και καλλιτέχνες Μίνω Αργυράκη και Ραϋμόνδο στην περιοχή της Ανάκασας. Τα πρώτα έργα του είναι προτομές από γύψο και γλυπτά από σφυρήλατο σίδηρο εμπνευσμένα από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό αλλά και από καλλιτέχνες όπως ο Picasso και ο Giacometti.
Μεταξύ Λονδίνου και Παρισιού
Στα τέλη του 1953 αναχωρεί για το Παρίσι, όπου εντάσσεται για λίγους μήνες στο ατελιέ του Brancusi. Τα τρία περίπου επόμενα χρόνια ταξιδεύει και ζει ανάμεσα στο Παρίσι και στο Λονδίνο, όπου εμπνέεται και δημιουργεί τα πρώτα του κινητικά έργα. Εντυπωσιασμένος από τα ραντάρ, τις κεραίες και τα τεχνολογικά κατασκευάσματα που κοσμούν τον σιδηροδρομικό σταθμό στο Calais της Γαλλίας, εμπνέεται και δημιουργεί τα πρώτα του Σινιάλα, λεπτούς εύκαμπτους στύλους με αντικείμενα ή ηλεκτρικά φώτα, τα οποία λικνίζονται απαλά σε αρμονία με το περιβάλλον τους.
Συνεχίζει να διερευνά τα όρια και τα σημεία τομής της καλλιτεχνικής και επιστημονικής αντίληψης, καθώς και της μουσικής, των ήχων και ιδιαίτερα των εικόνων που βρίσκονται σε κίνηση.
Αρχαία Ελλάδα και τεχνολογίας
Καλλιτέχνης σύγχρονος και πρωτοποριακός, ο Takis ακολουθεί μια καλλιτεχνική πορεία που εκτίθεται στις τέσσερις γωνιές του κόσμου, με ρίζες σε μια γλυπτική παράδοση η οποία κυμαίνεται από την αρχαία ελληνική γλυπτική, τον Giacometti και φθάνουν στα τεχνολογικά αντικείμενα και κατασκευάσματα της σύγχρονης εποχής. Τα έργα του κοσμούν τις μόνιμες συλλογές των σπουδαιότερων μουσείων του κόσμου.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Takis γοητεύεται από τα ραντάρ και άρχισε να εξερευνά τον μαγνητισμό ως έναν τρόπο να επανεφεύρει τη γλυπτική. Το 1960 δημιουργεί την performance "Το Αδύνατο - Άνθρωπος στο διάστημα", στην οποία ο ποιητής Sinclair Beiles "εκτοξεύεται" και αιωρείται στιγμιαία στον αέρα μέσω ενός συστήματος μαγνητών ενώ απαγγέλλει το ποίημα "Magnetic Manifesto".
Ειδικός στο να χειρίζεται ηλεκτρονικά και μηχανικά εξαρτήματα, παρουσιάζει σε μια σκοτεινή γκαλερί το λαμπερό μπλε φως του "Télélumière No 4".
Μεταμορφώνει τις τεχνολογίες του πολέμου σε μνημεία ομορφιάς και περισυλλογής επιλέγοντας από κεραίες ραδιοφώνου στρατιωτικών αμερικανικών τζιπ μέχρι καντράν αεροσκαφών. Στα "Σινιάλα" του ενσωματώνει διάφορα θραύσματα βόμβας από τον εμφύλιο πόλεμο.
Απόσυρση από το ΜοΜΑ
Συμμετέχει σε μια σειρά πολιτικών δράσεων, όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 αποφασίζει να αποσύρει έργο του από έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης δίνοντας το έναυσμα συσπείρωσης για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καλλιτεχνών.
Από το 1965 δημιουργεί νέες μουσικές συσκευές με μαγνήτες, ηλεκτρισμό και τη συχνή συμμετοχή θεατών, για να παράγει ήχους που, όπως υποστήριζε, σχετίζονται με το σύμπαν.
Το 1986 ιδρύει στο Γεροβουνό το Ίδρυμα Takis - Κέντρο Ερευνών για την Τέχνη και τις Επιστήμες, έδρα του καλλιτεχνικού και ερευνητικού του έργου.
Στην Tate Modern
Η Tate Modern διοργανώνει έως και τις 27 Οκτωβρίου τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση έργων του στο Ηνωμένο Βασίλειο συγκεντρώνοντας περισσότερα από 70 έργα, μεταξύ των οποίων τη σπάνια εγκατάσταση Magnetic Fields, μουσικές συσκευές που δημιουργούν συντονισμένους και τυχαίους ήχους, καθώς και δάση από τα χαρακτηριστικά του "Σινιάλα". Παρουσιάζονται επίσης "τηλεμαγνητικά" έργα του, τα οποία ενσωματώνουν μεταλλικά αντικείμενα που επιπλέουν με τη χρήση μαγνητών, όπως το Magnetic Wall 9 (Red), όπου τα αφηρημένα στοιχεία αιωρούνται στην επιφάνεια ενός λαμπερού κόκκινου καμβά.
Στο κέντρο της έκθεσης υπάρχει αφιέρωμα σε μια σειρά των μουσικών έργων του, ενώ στο τέλος βρίσκονται η "Μουσική Σφαίρα 1985" και το "Gong 1978", φτιαγμένο από το σκουριασμένο τοίχωμα ενός δεξαμενόπλοιου. Η έκθεση θα μεταφερθεί στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στις 20 Απριλίου 2020.
Έκθεση έργων του Takis έχει ανακοινωθεί το φθινόπωρο και στους Δελφούς από το Ευρωπαϊκό Κέντρο σε επιμέλεια Τάκη Μαυρωτά.
Συλλυπητήρια για τον θάνατό του εξέδωσαν το υπουργείο Πολιτισμού, το Ίδρυμα Takis κ.ά.
Μάνια Ζούση
