Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Εκεί που ακόμα κρατάνε οι χοροί
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εκεί που ακόμα κρατάνε οι χοροί

Επιμέλεια: Έλλη Ζώτου

Δεκαπενταύγουστος. Μια μέρα γεμάτη "χρόνια πολλά" σε Μαρίες, Παναγιώτες, Παναγιώτηδες και Δέσποινες. Μια μέρα με τις πόλεις άδειες. Μια μέρα συνώνυμο της περιφοράς της εικόνας της Παναγίας της Τήνου, των εορτασμών στην Παναγία Σουμελά ή την Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, αλλά και των πανηγυριών που στήνονται σε όλη την Ελλάδα για να γιορτάσουν την ημέρα της Παναγίας. Ξωκλήσια, μοναστήρια, εκκλησίες και πλατείες, λιγότερο ή περισσότερο γνωστές, γεμίζουν είτε από πιστούς που πάνε να εκπληρώσουν το τάμα τους είτε από επισκέπτες που πάνε να γιορτάσουν, να δουν φίλους και γνωστούς ή να αναβιώσουν τα έθιμα του τόπου τους.

Το 400 ετών Παναγιά Παζάρ στα Φάρσαλα

Άλλωστε, πολλά πανηγύρια χάνονται στα βάθη του χρόνου, ενώ όλα μπλέκονται με τις παιδικές και μη αναμνήσεις μας. Ένα από αυτά είναι το "Παναγιά ή Παναΐα Παζάρ", όπως το έλεγαν οι παππούδες μας. Πρόκειται για την εμποροπανήγυρη που γίνεται κάθε χρόνο από τα χρόνια της τουρκοκρατίας στα Φάρσαλα και ήταν η σημαντικότερη της Θεσσαλίας, καθώς συνέπιπτε με τη συγκομιδή των δημητριακών και μνημονεύεται τουλάχιστον από το 1608 σύμφωνα με την αρχαιολόγο Βάσω Νούλα.

Το ίσως παράξενο είναι ότι πολιούχος των Φαρσάλων είναι η Αγία Παρασκευή, ωστόσο το μεγάλο γεγονός της πόλης μέχρι και σήμερα παραμένει το "παζάρι της Παναγίας". Μάλιστα, το παζάρι αυτό περιελάμβανε και ζωοπανήγυρη μέχρι και τη δεκαετία του 1960 σύμφωνα με διηγήσεις.

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Αχιλλέα Μπακαλέκη από την εφημερίδα "Ελευθερία" της Λάρισας και πληροφορίες από το αρχείο του πρώην δημάρχου Φαρσάλων, του αειμνήστου Λάκη Βαϊρακλιώτη, η εμποροπανήγυρη των Φαρσάλων (15-23 Αυγούστου) "τελείτο γύρω από τις πηγές του Απιδανού (τουρκιστί Ταμπάκ Χανέ, δηλαδή βυρσοδεψείο) και η ύπαρξή της μαρτυρείται γραπτώς από το 1728 τουλάχιστον (Μελέτιος)".

Ο Δεκαπενταύγουστος και το Παναγιά Παζάρ έχουν χαραχτεί στην Ιστορία της πόλης και για ακόμα έναν λόγο, καθώς ίσως το παζάρι ήταν το πρώτο πράγμα που είδε ο ελληνικός στρατός το 1881 μπαίνοντας στα Φάρσαλα, σηματοδοτώντας την ένωση της Θεσσαλίας με την Ελλάδα.

Τέσσερις και πλέον αιώνες μετά, το παζάρι παρέμενε γύρω από τις πηγές του Ταμπάκου -όπως ξέρουμε οι ντόπιοι τον Απιδανό- και μέσα στην πόλη. Μόλις τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Φαρσάλων έχει μετακινήσει τον χώρο διεξαγωγής του κατά 500 μέτρα, στη σκεπαστή λαϊκή αγορά της πόλης. Φέτος, το παζάρι αναμένεται να διαρκέσει μέχρι τις 23 Αυγούστου. Και μπορεί να μην είναι πια αυτό που οι παππούδες ή οι μανάδες μας θυμούνται, εξακολουθεί όμως να είναι ένα μέρος όπου τα παιδιά φτιάχνουν ακόμα αναμνήσεις στο προσωρινό λούνα παρκ με την Μπαλαρίνα να ατενίζει τον θεσσαλικό κάμπο...

Παράδοση και έθιμα από τη Φαρκαδόνα

Μερικές δεκάδες χιλιόμετρα μακρύτερα, στην περιοχή της Φαρκαδόνας, στον Νομό Τρικάλων, κάτοικοι των χωριών συνοδεύουν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας από το ένα χωριό στο άλλο αναπαριστώντας τους οκτώ κυνηγούς που, σύμφωνα με την παράδοση, βρήκαν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας. Οι κυνηγοί κατάγονταν από τα χωριά της Οιχαλίας, του Αχλαδοχωρίου και του Κουτσίκοβου και έτσι αποφάσισαν κάθε χωριό να φιλοξενεί την εικόνα στην ενορία του για τέσσερις μήνες τον χρόνο. Πλέον το Κουτσίκοβο δεν υπάρχει και έτσι τη θέση του πήρε για ακόμα τέσσερις μήνες το χωριό της Οιχαλίας.

Την Τετάρτη οι κάτοικοι των χωριών θα συνοδεύσουν την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας από το χωριό Αχλαδοχώρι στην Οιχαλία, με ενδιάμεσο σταθμό την Κρήνη.

Στο πανηγύρι της Μονής Βουλκάνου

Στο κέντρο του μεσσηνιακού κάμπου, κάτω από την αρχαία Μεσσήνη, σε ύψωμα, πνιγμένη στο πράσινο, βρίσκεται η Ιερά Μονή Βουλκάνου, που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και είναι κτισμένη πάνω στο όρος Ιθώμη. Τις παραμονές του Δεκαπενταύγουστου μαζεύεται κόσμος απ' όλη τη Μεσσηνία και γίνεται η μεταφορά της εικόνας της Παναγίας στη Μονή της Κορυφής, όπου θα παραμείνει έως τη νύχτα της 19ης προς την 20ή Σεπτεμβρίου, οπότε θα έχουμε την κάθοδο της Βουλκανιώτισσας στην πόλη της Μεσσήνης. Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, στον χώρο έξω από το μοναστήρι, η γουρουνοπούλα και τα τραγούδια έχουν την τιμητική τους.

Να σημειώσουμε ότι στη μονή φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας της Βουλκανιώτισσας, που φέρει την επιγραφή «Η Οδηγήτρια η επονομαζομένη τω όρει Βουλκάνω». Πρόδρομος, βέβαια, αυτού του μοναστηριού είναι η Μονή της Παναγίας της Κορυφής ή της Παναγίας Επανωκαστριτίσσης, η σήμερα ονομαζόμενη Καθολικόν, που βρίσκεται στην κορυφή του όρους Ιθώμη, εκεί που άλλοτε υπήρχε η ακρόπολη της αρχαίας Μεσσήνης.

Γιορτάζοντας στο Αιγαίο

Κοιτώντας προς το Αιγαίο και πιο μακριά από την Παναγιά της Τήνου ή της Πάρου, σχεδόν κάθε νησί έχει τη δική του παράδοση και φυσικά το δικό του μοναδικό πανηγύρι.

Η Ικαρία είναι από τις πλέον γνωστές για τα πανηγύρια της τον Αύγουστο. Από τα πιο γνωστά είναι αυτά της Ακαμάτρας, της Λαγκάδας και το πανηγύρι στο Γιαλισκάρι. Πανηγύρια όμως στήνουν φέτος και τα χωριά Κουνιάδος, Καραβόσταμο, Μονοκάμπι, Περδίκι, Κάμπα, Παναγιά, Χρυσόστομο και Κοσοίκια.

Στη Λέσβο Δεκαπενταύγουστος σημαίνει ότι από την παραμονή οι ντόπιοι και οι επισκέπτες ξεκινούν με τα πόδια από την πόλη της Μυτιλήνης και φτάνουν στην Αγιάσο, όπου βρίσκεται, σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας με την ονομασία Αγία Σιών, την οποία, σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, κουβάλησε μαζί του από την Ιερουσαλήμ ο ιερέας Αγάθων ο Εφέσιος, τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Ακολουθεί η λειτουργία, οι οδοιπόροι ξεκουράζονται κάτω από τα δέντρα και το πανηγύρι συνεχίζεται με φαγητό και φυσικά οι μουσικές, οι πλανόδιοι πωλητές και οι επισκέπτες κατακλύζουν τα σοκάκια της Αγιάσου.

Στη Νάξο το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου κρατά τρεις μέρες στο μεγαλύτερο χωριό του νησιού, το Φιλώτι. Οι χοροί δεν λείπουν από τα χωριά Απείρανθος, Γαλήνη, Σκαδό Εγγαρές και υπό τους ήχους του βιολιού, του λαούτου και της τσαμπούνας το πανηγύρι τραβάει μέχρι το πρωί με κρασί, κρέας και γλυκό.

Στα Κουφονήσια ο Δεκαπενταύγουστος γιορτάζεται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο: εν πλω! Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες μπαίνουν στα καΐκια με προορισμό το εκκλησάκι της Παναγιάς στο Κάτω Κουφονήσι, ενώ η επιστροφή χαρακτηρίζεται από έναν ιδιότυπο «αγώνα», με τα καραβάκια να συναγωνίζονται για να δουν ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτα στο Πάνω Κουφονήσι. Ακολουθεί γλέντι με μουσικές, χορούς και θαλασσινούς μεζέδες.

Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Ρόδου αλλά ίσως και των Δωδεκανήσων είναι αυτό της Παναγιάς της Κρεμαστής, το οποίο διαρκεί σχεδόν δεκαπέντε μέρες (από τις 10 έως τις 23 Αυγούστου). Στο πλαίσιο του πανηγυριού λειτουργεί εδώ και δεκαετίες και έκθεση παραδοσιακών προϊόντων.

Παραδοσιακός γάμος στην Αλόννησο

Στην καταπράσινη και ήσυχη Αλόννησο, γνωστή για τον τόνο αλλά και το θαλάσσιο πάρκο όπου κατοικεί η φώκια Μονάχους Μονάχους, το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου είναι... γάμος! Πρόκειται για αναβίωση του παραδοσιακού γάμου, όπου τον ρόλο των συγγενών αναλαμβάνουν όλοι οι επισκέπτες του νησιού. Η νύφη φοράει την παραδοσιακή νυφιάτικη στολή της και πηγαίνει στην εκκλησία μαζί με τον γαμπρό, με τον κουμπάρο και τους καλεσμένους να ακολουθούν υπό τους ήχους του λαούτου, του βιολιού και του κλαρίνου. Η περίσταση απαιτεί γίδα κοκκινιστή με μακαρόνια, τοπικά γλυκά και φυσικά κρασί.

Στην Κάρπαθο οι άνδρες μόνο τραγουδούν

Στη μακρινή Κάρπαθο, το πιο ξεχωριστό πανηγύρι λένε ότι είναι αυτό στον παραδοσιακό οικισμό της Ολύμπου. Η γιορτή γίνεται στην πλατεία μπροστά στην εκκλησία της Παναγίας, με τους μουσικούς να παίζουν τον πένθιμο Κάτω Χορό και τους άνδρες να τραγουδούν πίνοντας καθιστοί. Στη συνέχεια, και ενώ πέφτει η νύχτα, ξεκινάει ο χορός για τις γυναίκες μόνο, οι οποίες φορούν τις παραδοσιακές στολές της Καρπάθου.

Παραδοσιακά πανηγύρια στα Ζαγοροχώρια...

Από την αναπόληση αυτή δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν και τα ονομαστά και παραδοσιακά πανηγύρια στα Ζαγοροχώρια. Χθες και σήμερα τον χορό στήνουν τα χωριά Ασπράγγελοι, Φραγκάδες, Κουκούλι, Μακρινό. Πανηγύρι μέχρι και την Πέμπτη θα έχουν η Βίτσα, το Τσεπέλοβο, το Γρεβενίτι, το Μεσοβούνι, η Λιάπη και το Διπόταμο.

...και στους Καλαρρύτες "απλάδα"

Στο χωριό Καλαρρύτες, γνωστό και ως «Αετοφωλιά» της Ηπείρου, μετά το τέλος της λειτουργίας ακολουθεί αρτοκλασία με σιτάρι, η λεγόμενη «απλάδα», και στη συνέχεια οι πιστοί χορεύουν τον παραδοσιακό χορό, χωρισμένοι σε ζώνες, που η πρώτη περιλαμβάνει μόνο άνδρες και οι επόμενες τρεις γυναίκες. Το απόγευμα, την ώρα του χορού, γίνεται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας.

Τριήμερο πανηγύρι στη Σαμαρίνα

Στη Βόρεια Ελλάδα, εκτός από την Παναγία Σουμελά και τα πατροπαράδοτα πανηγύρια, τον Δεκαπενταύγουστο έχουμε στη Σαμαρίνα Γρεβενών το ετήσιο αντάμωμα των Βλάχων και το πανηγύρι διαρκεί τρεις ημέρες, ενώ οι Σαμαρινιώτες έχουν τον δικό τους μοναδικό χορό, που ονομάζεται "τσιάτσιο" και χορεύεται στο προαύλιο της εκκλησίας της Μεγάλης Παναγιάς.

Με άλογα στη Σιάτιστα

Πολύ κοντά στη Σιάτιστα Κοζάνης, στο χωριό Μικρόκαστρο, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, γνωστό ως «ιερά Μονή της Παναγίας εν Τσιαρουσίνω». Εκεί φτάνουν με άλογα κάθε χρόνο από τη Σιάτιστα οι καβαλάρηδες προσκυνητές, έθιμο που λέγεται ότι χάνεται στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Το πανηγύρι στήνεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του δημαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.

Βλάστη Κοζάνης

Τριήμερο είναι και το πανηγύρι στη Βλάστη του Νομού Κοζάνης. Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο πηγαίνουν στην εκκλησία και το απόγευμα συγκεντρώνονται στα λιβάδια του χωριού για να τραγουδήσουν τραγούδια και να χορέψουν τον παραδοσιακό χορό που ονομάζουν «τρανό».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL