Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Οι Λευκορώσοι πεσόντες στο Αφγανιστάν
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι Λευκορώσοι πεσόντες στο Αφγανιστάν

Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 1989. Ο θεωρούμενος ώς τότε "ανίκητος" Κόκκινος Στρατός, ο οποίος κλείνει 71 χρόνια και 1 μήνα από τη δημιουργία του στις 15 Ιανουαρίου 1918, αν και από τις 25 Φεβρουραίου 1946 τυπικώς έχει αλλάξει το όνομά του σε Σοβιετικές Ένοπλες Δυνάμεις, περνά την πιο ντροπιαστική ημέρα της ιστορίας του. Ηττημένος από τα ΑΚ-47 των αγροτών μουτζαχεντίν, εγκαταλείπει με καταρρακωμένο ηθικό το έδαφος του Αφγανιστάν, 9 χρόνια, 1 μήνα και 22 ημέρες από την εισβολή του, παραμονή Χριστουγέννων του 1979. Ο απολογισμός του πολέμου, πρελούδιο της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης στις 26 Δεκεμβρίου 1991, είναι 2 εκατομμύρια νεκροί Αφγανοί από τη μία πλευρά, με 35.000 τραυματίες και 15.000 νεκρούς Σοβιετικούς στρατιώτες από την άλλη.

Στον πόλεμο θα πάρουν μέρος 28.832 Λευκορώσοι. Από αυτούς 732 θα σκοτωθούν στο κακοτράχαλο έδαφος του Αφγανιστάν και σχεδόν άλλοι τόσοι θα επιστρέψουν ακρωτηριασμένοι, με τους περισσότερους αυτούς κάτω των 20 ετών. Αυτοί οι αριθμοί φέρνουν τη Λευκορωσία τέταρτη μετά τη Ρωσία, την Ουκρανία και το Ουζμπεκιστάν μεταξύ των δημοκρατιών της ΕΣΣΔ στην κατάταξη των απωλειών. Οι Λευκορώσοι που γυρίζουν από την κόλαση του Αφγανιστάν θα ονομάζονται εφεξής "Αφγκάντσι".


Σταγόνες, εν είδει δακρύων, στάζουν από τη μύτη του αγάλματος

Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, στη διάρκεια του οποίου η ΕΣΣΔ είχε γνωρίσει τέσσερις διαφορετικούς ηγέτες, ανεγείρεται στο Μινσκ μνημείο για τους Λευκορώσους στρατιώτες που σκοτώθηκαν στο Αφγανιστάν. Από την Παλιά Πόλη μια μικρή γέφυρα οδηγεί στο μνημείο, το οποίο είναι μια τεχνητή νησίδα 200 τετραγωνικών μέτρων, γνωστή ως το "Νησί των Δακρύων".

Τον Ιούλιο του 2015 θα βρεθώ στο Μινσκ, τρίτη στάση ενός οδοιπορικού μου στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Το ενδιαφέρον μου για την ιστορία της Κεντρικής Ασίας με παρακινεί να ξεκινήσω την περιήγησή μου στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, η οποία το 2067 θα γιορτάσει τα χίλια χρόνια από την ίδρυσή της από το μνημείο αυτό.

Πλησιάζοντας, διακρίνω ένα παρεκκλήσι να δεσπόζει. Παρότι είναι νωρίς το πρωί, ήδη έχουν εναποτεθεί άνθη δίπλα στη βάση του που περιβάλλουν μορφές σαν στοιχειωμένες. Πρόκειται για τις πενθούσες μητέρες, αδελφές και χήρες των νεκρών Λευκορώσων στρατιωτών, οι περισσότεροι στην ηλικία που τυπικώς αποκαλούνται "teenagers", στον πόλεμο του Αφγανιστάν.


Η Παλιά Πόλη (δεξιά), η γέφυρα (κέντρο) και η μνημειακή τεχνητή νησίδα (αριστερά)

Πιο δίπλα έχει κατασκευαστεί σιντριβάνι με τη μορφή ενός αγοριού του οποίου τα χαρακτηριστικά θυμίζουν άγγελο - άλλωστε η ονομασία του είναι Φύλακας Άγγελος. Χάρη στην ευρηματικότητα και τη φαντασία του δημιουργού του, ένας ειδικός μηχανισμός έχει κατασκευαστεί έτσι ώστε να πέφτουν ανά κάποια δευτερόλεπτα από τη μύτη σταγόνες νερού που παραπέμπουν σε δάκρυα. Το άγαλμα είναι λείο, χωρίς αδρές γραμμές σε σώμα και πρόσωπο, χωρίς κάτι "ηρωικό", προξενεί τα συναισθήματα που γεννά η απώλεια αγαπημένων προσώπων, χωρίς όμως να χαρακτηρίζεται και από τα επιτύμβια και επιτάφια στερεότυπα. Ενδιαφέρον έχει ότι ένα συγκεκριμένο τμήμα της ανατομίας του φαίνεται πιο λαμπερό από όλα τα υπόλοιπα. Αυτό εξηγείται βεβαίως όχι από "καλλιτεχνική άποψη", αλλά "λαογραφικά", και ειδικά από την πίστη των Λευκορώσων πως εάν οι νεόνυμφοι επισκεφθούν την ημέρα του γάμου τους το μνημείο και αγγίξουν το συγκεκριμένο σημείο του σώματος του Φύλακα Άγγελου, τότε θα αποκτήσουν ένα γερό παιδί. Με το "πατριωτικό" σκέλος συνυπάρχει και η παγκοσμιοποίηση εθίμων και pop κουλτούρας. Νεαρά ζευγάρια περνούν λουκέτα στη γέφυρα, όπως στη Γέφυρα Χοεντσόλερν στην Κολωνία με τα 350.000 λουκέτα ή τη Γέφυρα των Αυτοκτονιών στο Αλγέρι προτού αφαιρεθούν το 2014 επειδή δεν προβλέπονταν από το Κοράνι, και δεκάδες άλλες παγκοσμίως. Το έθιμο κρατά από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τη γέφυρα της Βρνιάτσκα Μπάνια στη Σερβία, η οποία ονομάστηκε Γέφυρα του Έρωτα σε ανάμνηση ενός άτυχου έρωτα μιας Σέρβας και ενός Σέρβου που την εγκατέλειψε για μια Ελληνίδα την περίοδο του πολέμου.

Παραδίπλα, μια τεράστια πλάκα εμφανίζει τον χάρτη του Αφγανιστάν αναφέροντας τις επαρχίες της κεντροασιατικής χώρας. Αφήνοντας το Νησί των Δακρύων, κατευθύνομαι με σύμβουλο τον χάρτη για τα δεκάδες ακόμη αφιερωμένα στο σοβιετικό παρελθόν της Λευκορωσίας μνημεία...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL