- Το ξέρεις ότι γεννήθηκες για να λες τα τραγούδια μου;
- Το ξέρω.
Ο διάλογος αυτός έγινε πριν από ακριβώς πενήντα χρόνια. Μεταξύ του Μίκη Θεοδωράκη και μιας δεκαεξάχρονης με υπέροχη φωνή αλλά και την ικανότητα να δίνει -από τότε!- σπουδαίες ερμηνείες τραγουδιών που εύκολα δεν υπήρξαν ποτέ, ούτε από πλευράς μουσικής, ούτε από πλευράς κειμένων, ούτε από πλευράς ήθους.
Η Μαρία Φαραντούρη, από τις σπουδαιότερες σύγχρονες τραγουδίστριες του κόσμου, γιόρτασε την περασμένη Τρίτη τα πενηντάχρονα της καριέρας της με μια εξαιρετική συναυλία στο Ηρώδειο. Στην πρώτη σειρά, δίπλα ο ένας στον άλλο, οι αρχηγοί των τριών κομμάτων της Αριστεράς. Μια τιμή που σπάνια δίνεται σε έναν καλλιτέχνη. Αυτό όμως δεν είχε και τόση σημασία. Σημασία είχε ότι το Ηρώδειο, σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς στους οποίους θριαμβεύει η έκπτωση και η φτήνια -οι λίστες των ευπώλητων, τα φτηνά ροζ βιβλία, τα βλαχοπόπ φτηνοτράγουδα, οι λουστραρισμένες ζωγραφιές, η λαϊκίστικη δημοσιογραφία, η πολιτική μπουρδολογία- γέμισε, ότι το κοινό που ακόμα πιστεύει σε μια καλύτερη Ελλάδα ήταν εκεί, ενθουσιασμένο και ψύχραιμο, σταθερό και ίσως πιο σοφό, μια σταγόνα αισιοδοξίας σε μια Ελλάδα που τα έχει χαμένα και παραδέρνει σαν ακυβέρνητη βάρκα στα νερά μιας τρομερής οικονομικής, ηθικής και πολιτισμικής κρίσης.
Η Μαρία Φαραντούρη, πριν απ' όλα, είναι ένα σύμβολο. Το σύμβολο ενός καλλιτέχνη που είχε -έχει- ένα όραμα, ένα όραμα που δεν πρόδωσε ποτέ αλλά, αντίθετα, υπηρέτησε σεβόμενη την τέχνη της και τον εαυτό της. Είναι η μοναδική περίπτωση Έλληνα τραγουδιστή που δεν ενέδωσε ποτέ στις εμπορικές σειρήνες, που δεν θόλωσε τα νερά, που δεν πούλησε φύκια για μεταξωτές κορδέλες, που δεν προσπάθησε να ακολουθήσει θνησιγενείς μόδες, που δεν εκμεταλλεύτηκε τη φήμη της για να αποκτήσει εξουσίες διαφόρων ειδών. Αν κάποιος θελήσει να προσωποποιήσει στον τομέα του τραγουδιού τα άλλοτε συναρπαστικά και άλλοτε δύσκολα χρόνια που έζησε η χώρα μας την τελευταία πεντηκονταετία, θα πέσει αναγκαστικά σε αυτό το τρομερό δίδυμο, τον Μίκη και τη Μαρία. Η Μαρία μπορεί να υπήρχε χωρίς τον Μίκη αλλά θα ήταν μια διαφορετική τραγουδίστρια, και τα τραγούδια του Μίκη δεν θα ήταν ποτέ αυτά που είναι χωρίς τις πρώτες ή και τις δεύτερες εκτελέσεις της Μαρίας.
Για χρόνια υπήρχε μια παρεξήγηση: ότι η Φαραντούρη είναι κυρίως μια επική τραγουδίστρια. Και πράγματι ο επικός Μίκης -από το «Μιλώ» και τον «Χάρη» του Αναγνωστάκη ώς το «Πνευματικό εμβατήριο» του Σικελιανού και το «Κάντο Χενεράλ» του Νερούδα- δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερη ερμηνεύτρια για να εκφράσει τη μεγαλοσύνη και ταυτόχρονα την τραγικότητα των «αγωνιστικών» του τραγουδιών. Η Φαραντούρη όμως δεν υπήρξε ποτέ ένα μόνο πράγμα - και το απέδειξε για πολλοστή φορά στην προχθεσινή συναυλία της στο Ηρώδειο. Αρκούσε να την ακούσει κανείς, για παράδειγμα, στο «Άνοιξε λίγο το παράθυρο» από τον "Όμηρο" του Μπήαν ή στο «Το όνειρο καπνός» του Γκάτσου. Ένας λυρισμός μεστός, ποτέ εύκολα συναισθηματικός, ποτέ κραυγαλέος. Μια ευαισθησία καλά χωνεμένη, αβίαστη, σαν απλή ανάσα. Κι ύστερα αρκούσε να την ακούσεις να τραγουδά μπελκάντο («Καρούζο» του Ντάλα), τζαζ («Ταξίδι στα Κύθηρα» της Καραΐνδρου), λατινοαμερικάνικους ρυθμούς («Gracias a la vida» της Μερσέντες Σόσα) ή τον πιο τυπικό «τρυφερό» Χατζιδάκι («Η λησμονημένη» από την "Εποχή της Μελισσάνθης") για να θυμηθείς τη μεγάλη γκάμα των ερμηνειών της.
Πίσω από όλα αυτά κρύβεται βεβαίως και μια μεγάλη φωνή. Στα 66 της χρόνια, η Φαραντούρη έχει την τύχη να διαθέτει μια υπέροχη φωνή (το λέμε όλοι οι φίλοι της συνεχώς, τόσο που ακούγεται πλέον κοινότοπο: η φωνή της είναι σαν το παλιό κρασί, όσο περνάνε τα χρόνια γίνεται καλύτερη), μια φωνή που δεν μπόρεσε να φθαρεί σε νυχτερινά κέντρα, μέσα σε καπνούς και σε γαρίφαλα. Είμαι σίγουρος, η φωνή αυτή τρέφεται από την τρομερή της όρεξη να συνεχίσει να τραγουδάει, να μην το βάζει κάτω, να αναζητεί συνεχώς νέες μορφές έκφρασης, νέα τραγούδια, νέες ιδέες. Κι αν η δισκογραφία μας ήταν σε καλύτερη κατάσταση, είμαι σίγουρος ότι η Μαρία θα είχε ακόμα περισσότερα πράγματα να προτείνει.
Την περασμένη Τρίτη η Μαρία δεν ήταν μόνο μια τραγουδίστρια, ήταν η δική μας τραγουδίστρια. Βλέποντάς την να τραγουδά και να λάμπει το πρόσωπό της, ένιωθα μια ευτυχία που σπάνια νιώθω σε αυτή τη χώρα και σε αυτή την πόλη. Κι αυτά τα πενήντα χρόνια που έχω ζήσει, που έχουμε -οι φίλοι- ζήσει, έχουν τη σφραγίδα της. Και ελπίζω να έχουν τη σφραγίδα της και τα χρόνια που μας απομένουν ο καθένας μας να ζήσει.
Και η άλλη πλευρά του νομίσματος
Τα πράγματα θα έφταναν εδώ που έφτασαν. Και θα φτάσουν σε ακόμα χειρότερα επίπεδα αν όλα τα κόμματα του συνταγματικού δημοκρατικού τόξου δεν ξυπνήσουν και δεν μαζευτούν να συζητήσουν τρόπους διασφάλισης της δημοκρατίας. Τόσα χρόνια μετά την πτώση της χούντας η δημοκρατία μας αποδεικνύεται για μια ακόμα φορά εύθραυστη και αδύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Μέχρι τώρα, στα λόγια, όλα τα κόμματα ήταν λίγο-πολύ έτοιμα να συσπειρωθούν κατά του επερχόμενου φασισμού. Αλλά μόνο στα λόγια. Τώρα τα λόγια πρέπει να γίνουν πράξη.
Τη μεγαλύτερη ευθύνη για την ανάληψη πρωτοβουλιών έχουν, βεβαίως, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα που θα πρέπει να βρουν, στον τομέα αυτό, μια κοινή γλώσσα που θα επιτρέψει τη σύμπηξη ενός πλατιού, αντιφασιστικού μετώπου, την προώθηση των κατάλληλων νόμων, τη δημιουργία μιας αίσθησης δημοκρατικής σύμπνοιας, τον έλεγχο των δυνάμεων ασφαλείας, την απόρριψη της βίας ως μορφής πολιτικής επιβολής και λογικής.
Στο πλαίσιο αυτό, δηλώσεις σαν αυτές του Χρύσανθου Λαζαρίδη (από νεαρός, αυτός ο άνθρωπος σε μπέρδευε: πολιτικά αφελής ή απλώς πολιτικά ανόητος; δογματικός ιδεολόγος -σε ό,τι κάθε φορά πιστεύει- ή κοινός προβοκάτορας; τρομερός και φοβερός αντιιμπεριαλιστής, επίμονος λαϊκιστής ή ακραιφνής εθνικιστής;) που εξισώνουν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης με τα νεοφασιστικά μορφώματα, όχι μόνο δεν βοηθούν αλλά, ουσιαστικά, ενισχύουν την ύπαρξη και τη «χρησιμότητα» της Χρυσής Αυγής.
