Της Αγγελικής Βισβίκη και της Μαίρης Ηλιάδη*
- Ο Γιούρας, γιος του Ελίας και της Χατιτζιέ, που έφυγε έξι χρονών από την πατρίδα του και είναι πλέον τρία χρόνια στην Αθήνα, λίγα θυμάται από το ταξίδι. Και δεν φοβάται πια τη θάλασσα, αντίθετα θέλει να μάθει κολύμπι, γιατί η Ελλάδα, η καινούργια πατρίδα, “έχει εκατομμύρια θάλασσες”. Δεν ξέρει όμως πώς. Όπως δεν ξέρουν πώς να βρουν δουλειά και οι γονείς του. Αυτά και άλλα ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε αναπτύσσοντας μια νέου τύπου αλληλεγγύη δίπλα στις οργανωμένες δομές της πολιτείας. Να στηρίξουμε ενεργητικά τους ανθρώπους να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους, για να κερδίσουμε το στοίχημα “Διαφορετικοί άνθρωποι, Ισότιμοι πολίτες”.
Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι ένα εγγενές φαινόμενο της ιστορίας της ανθρωπότητας. Η ένταξη τους στη νέα πατρίδα αποτελεί πάντα μια μεγάλη πρόκληση για τις κοινωνίες υποδοχής και τα μοντέλα που έχουν εφαρμοστεί ποικίλουν. Ανάμεσα στα πολλά μοντέλα ένταξης νεοεισερχόμενων πληθυσμών σε μια κοινωνία, είτε πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες είτε αφορά πρόσφυγες με δικαίωμα ασύλου, η επιλογή του λεγόμενου διαπολιτισμικού μοντέλου, το οποίο επιχειρείται να εφαρμοστεί στη χώρα μας, είναι κατά την γνώμη μας το αποτελεσματικότερο. Η κατανόηση, αποδοχή και σεβασμός των πολιτιστικών «αποσκευών» των νεοεισερχομένων, αφ’ ενός, και η ταχύτερη ώσμωση με την ελληνική κοινωνία και αποφυγή της όποιας γκετοποίησης, αφ’ ετέρου, είναι το επιδιωκόμενο μεγάλο ζητούμενο.
Όντας εθελόντριες από την πρώτη ημέρα στο κέντρο υποδοχής προσφύγων του Ελληνικού, και παρατηρώντας τρία χρόνια μετά το κλείσιμο των συνόρων μια μεγάλη ομάδα Αφγανών προσφύγων, προερχόμενων από το Ελληνικό, στους οποίους έχει χορηγηθεί άσυλο, είναι σαφές ότι η μεταφορά τους σε διαμερίσματα και η ομαλοποίηση των συνθηκών διαβίωσης αναπτέρωσε το ηθικό τους. Η γειτνίαση του Ελληνικού με τον αστικό ιστό είχε ήδη φέρει τους πρόσφυγες σε επαφή με την πόλη, είχαν ήδη «εξερευνήσει» το κέντρο της Αθήνας και δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου να προσαρμοστούν. Επίσης, η καθημερινή επαφή με μια μεγάλη ομάδα εθελοντριών βοήθησε στην αμοιβαία κατανόηση και αποδοχή. Συνέβαλλαν σε αυτά η συνειδητή επιλογή μας να γιορτάζουμε μαζί όλες τις γιορτές (ραμαζάνια και αποκριές, Πάσχα και Νορούζ), οι κοινές βόλτες, ο τρόπος ζωής μας.
Μετά το κλείσιμο του Ελληνικού άρχισε σταδιακά η εγκατάσταση σε διαμερίσματα. Όμως, η υπερσυγκέντρωση προσφύγων στην Αττική, όπου οι διαμένοντες σε διαμερίσματα είναι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία 10.818 από τους συνολικά 21.236 σε όλη την επικράτεια, είναι προβληματική.
Οι εμπειρίες από μικρότερες πόλεις όπου «έτρεξαν» προγράμματα στέγασης και ένταξης είναι σαφώς καλύτερες. Από το Κιλκίς, με την εξαιρετική δουλειά της OMNES, και τη Λιβαδειά, που αγκάλιασε με υποδειγματικό τρόπο τους πρόσφυγες, αλλά και πολλές άλλες πόλεις (Καρδίτσα, Τρίκαλα, Ιωάννινα...), αντιλαμβανόμαστε ότι η διασπορά στις συνοικίες και στα σχολεία λειτούργησαν ευνοϊκά για την ταχύτερη ανάμειξη με τον τοπικό πληθυσμό. Στη Λιβαδειά, κάποιες φορές δεν χρειάστηκε να ασχοληθεί η κοινωνική υπηρεσία με μικρές καθημερινές ανάγκες των παιδιών. Η τοπική κοινωνία έλυσε μόνη της την προμήθεια μιας σχολικής τσάντας ή το πόδεμα δυο τριών συμμαθητών των παιδιών τους. Η χαρά των προσφυγόπουλων που συμμετείχαν στις χριστουγεννιάτικες γιορτές ντυμένα αγγελάκια, το καμάρι των γονιών τους, χάρισε χαμόγελα σε όλη την σχολική κοινότητα.
Μετά τον πρώτο καιρό διαμονής στα διαμερίσματα, όταν η ζωή αρχίσει να ξαναπαίρνει κανονικούς ρυθμούς, έρχεται και η συνειδητοποίηση των επόμενων αναγκών. Η εκμάθηση ελληνικών, το σχολείο των παιδιών και η αναζήτηση δουλειάς είναι από τα πρώτα πράγματα που τους απασχολούν.
Ο Αμίρ και ο Ελίας, πρόσφυγες από το Αφγανιστάν, φίλοι μας από το Ελληνικό που έχουν αποφασίσει να μείνουν στην χώρα μας, επιζητούν την γρήγορη ένταξη των οικογενειών τους. Όσοι δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα δεν έχουν την ίδια οπτική. Οι φίλοι μας είναι πολύ ευχαριστημένοι από την ποιότητα της κατοικίας τους και δεν αντιμετώπισαν ιδιαίτερα προβλήματα αποδοχής από τους περίοικους. Οι γυναίκες τους, η Μαρία και η Χατιτζιέ, χαίρονται την απελευθέρωση τους από το καθεστώς των Ταλιμπάν. Μαθαίνουν ελληνικά, ενδιαφέρονται πολύ για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο, θέλουν να βρουν δουλειά. Η Χατιτζιέ ονειρεύεται να πάρει δίπλωμα οδήγησης και να δουλέψει σε σούπερ μάρκετ.
Κουβεντιάζοντας μαζί τους διαπιστώσαμε ότι ξέρουν καλά ότι το καθεστώς προστασίας σε λίγο καιρό θα λήξει. Αντιλαμβάνονται ότι σύντομα θα κληθούν να στηρίξουν την οικογένεια τους δουλεύοντας και να αναζητήσουν μόνοι τους στέγη. Βλέπουν ότι δεν θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή διαβίωση σε μια Αθήνα όπου οι τιμές τραβούν την ανηφόρα και όπου η ανεύρεση στέγης είναι πλέον δύσκολη και για τα εισοδηματικά αδύνατα κοινωνικά στρώματα των Αθηναίων. Παράλληλα, φοβούνται ότι οι ιδιοκτήτες δεν θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση απέναντί τους χωρίς την κάλυψη της Ύπατης Αρμοστείας.
Εδώ έρχεται στην επιφάνεια ένα μεγάλο πρόβλημα το οποίο υπέβοσκε και στην ελληνική κοινωνία. Η ανυπαρξία κοινωνικής κατοικίας που σε πολλές χώρες της Ευρώπης όχι μόνον υπάρχει, αλλά θεωρείται και αυτονόητη. Πχ. ο δήμος Παρισιού τελευταία ανακαινίζει κτήρια, αυξάνοντας τις θέσεις κοινωνικής κατοικίας, διάσπαρτες σε διάφορες συνοικίες της πόλης.
Επείγει και σε μας η δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, ώστε να μπορέσει η τοπική αυτοδιοίκηση Α΄ και Β΄ βαθμού να αναλάβει την υποστήριξη της εγκατάστασης των προσφύγων. Ταυτόχρονα, τα Κέντρα Ένταξης Μεταναστών (ΚΕΜ) που έχουν συσταθεί σε ορισμένους δήμους θα πρέπει να προσανατολιστούν στη συστηματική ενημέρωσή τους για όλα τα δικαιώματά τους, καθώς και τους τρόπους πρόσβασης σε αυτά.
Η θεσμική θωράκιση και η κανονικοποίηση της εξεύρεσης λύσεων μπορούν και πρέπει να συμβαδίζουν με την ανθρωπιά και την αλληλεγγύη, αλλά και με την περιέργεια. Ας μην φανεί παράξενο. Η διαπολιτισμικότητα προϋποθέτει την αλληλογνωριμία και την συνδιαμόρφωση της κοινής μας ζωής. Αυτές τις ημέρες όλες οι κοινότητες των προσφύγων και μεταναστών κόβουν πίτες για την ελληνική πρωτοχρονιά, έθιμο καθ΄ όλα ξένο σε αυτούς, καλώντας με ιδιαίτερη χαρά τους Έλληνες φίλους τους να γιορτάσουν την αρχή του χρόνου.
Ο Γιούρας, γιος του Ελίας και της Χατιτζιέ, που έφυγε έξι χρονών από την πατρίδα του και είναι πλέον τρία χρόνια στην Αθήνα, λίγα θυμάται από το ταξίδι. Και δεν φοβάται πια τη θάλασσα, αντίθετα θέλει να μάθει κολύμπι, γιατί η Ελλάδα, η καινούργια πατρίδα, “έχει εκατομμύρια θάλασσες”. Δεν ξέρει όμως πώς. Όπως δεν ξέρουν πώς να βρουν δουλειά και οι γονείς του. Αυτά και άλλα ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε αναπτύσσοντας μια νέου τύπου αλληλεγγύη δίπλα στις οργανωμένες δομές της πολιτείας. Να στηρίξουμε ενεργητικά τους ανθρώπους να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους, για να κερδίσουμε το στοίχημα “Διαφορετικοί άνθρωποι, Ισότιμοι πολίτες”.
* Εθελόντριες στη Δομή Ελληνικού
