H ιστορική κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών από το ελληνικό Κοινοβούλιο είναι μια αδιαμφισβήτητη πολιτική νίκη της σημερινής κυβέρνησης. Η επίλυση του ονοματολογικού ήταν ένα πρόβλημα που το παλιό πολιτικό σύστημα δεν τόλμησε να κλείσει, παρά τη δυναμική που διασφάλιζε η συναίνεση ανάμεσα στις δύο βασικές δυνάμεις του τότε δικομματισμού. Και αυτό όχι μόνο επειδή από την άλλη πλευρά υπήρχε μια εθνικιστική κυβέρνηση, αλλά και επειδή τα δύο κόμματα εξουσίας της περιόδου εκείνης ήταν πολιτικά δεσμευμένα απέναντι στο εθνολαϊκιστικό μπλοκ, το οποίο με τη ρητορική τους συγκρότησαν και εξέθρεψαν τη δεκαετία του 1990.
Αυτό λοιπόν που δεν κατάφερε συναινετικά ο παλιός δικομματισμός το κατάφερε μια κυβέρνηση με μικρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, μέσα σε κλίμα γενικευμένης και διαρκούς πολιτικής όξυνσης, με τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις να κινούνται στη βάση μικροπολιτικών επιδιώξεων, με τη μαζική “μακεδονομαχική” βάση πλήρως κινητοποιημένη και με σχεδόν το σύνολο των ΜΜΕ εναντίον της. Κατάφερε μάλιστα να συγκεντρώσει μια πλειοψηφία ευρύτερη από την κοινοβουλετική της πολιτική της δύναμη, μια πλειοψηφία στην βάση καθαρών αρχών. Η θέση του Κ. Μητσοτάκη ότι αυτοί που ψήφισαν τις Πρέσπες χωρίς να στηρίζουν την κυβέρνηση, είναι απλώς εξαγορασμένοι εκθέτει πολιτικά τον ίδιο.
Ανεξάρτητα από τα θετικά της ίδιας της συμφωνίας, επιτυχία της κυβέρνησης είναι το γεγονός ότι η αφόρητη πολιτική ένταση που εκδηλώθηκε τους προηγούμενους μήνες, αντί να πιέσει την κυβερνητική πλειοψηφία, μεταφέρθηκε τελικά στο γήπεδο της αντιπολίτευσης. Η Νέα Δημοκρατία κατέστη έρμαιο της ομάδας Σαμαρά -η οποία, όταν η Ν.Δ. διαμόρφωνε την εθνική γραμμή του 2008, βρισκόταν στο περιθώριο της παράταξης ή στον χώρο της σκληρής Ακροδεξιάς. Υπό την ηγεμονία της ομάδας αυτής, η Ν.Δ. σύρθηκε ολοκληρωτικά πίσω από το εθνολαϊκιστικό μπλοκ, παρέχοντας πολιτική κάλυψη σε ακραίες φασιστικές ομάδες και στις ενέργειές τους. Ακόμα και αν η επιλογή αυτή έγινε με την προσδοκία εκλογικού οφέλους από τον χώρο αυτόν, τα πράγματα τώρα είναι αρκετά πιο δύσκολα, καθώς στα δεξιά της Ν.Δ. υπάρχουν διεργασίες και ζυμώσεις πολιτικής ανασυγκρότησης, στις οποίες συμβάλλει πλέον και ο Π. Καμμένος. Έτσι, το μόνο χειροπιαστό κέρδος από όλη αυτή την υπόθεση είναι η απομάκρυνση της Ν.Δ. από τον μεσαίο χώρο. Στο πλαίσιο αυτό, το άριστο αντιφασιστικό ξέσπασμα του Ν. Δένδια μέσα στη Βουλή στόχευε, πιθανότατα, και στην ηγεσία του κόμματος.
Αν όμως η προσδοκία μιας εκλογικής νίκης κρατά τη Ν.Δ. σε συνεκτική κατάσταση, στον χώρο της Κεντροαριστεράς έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Η αταλάντευτη εμμονή της Φ. Γεννηματά και των Βενιζέλου - Λοβέρδου να σύρουν το ΚΙΝ.ΑΛΛ. στον δρόμο που βάδιζε η Ν.Δ. ώθησε διαδοχικά εκτός του φορέα το Ποτάμι και τη ΔΗΜ.ΑΡ. και διέρρηξε σοβαρά τις σχέσεις με το ΚΙΔΗΣΟ του Γ. Παπανδρέου. Στο υποτιθέμενο πολυσυλλεκτικό εγχείρημα απομένει πλέον μόνο το ΠΑΣΟΚ, ανίκανο όμως να υιοθετήσει τα παλιά σύμβολα, λόγω της υπόθεσης με τα κομματικά χρέη. Το Ποτάμι από την πλευρά του πλήρωσε την τίμια επιμονή του στη συνεδριακή απόφαση υπέρ των Πρεσπών με τη διάλυση της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας, αφού ο Γρ. Ψαριανός και ο Γ. Αμυράς διαχώρισαν τις προσωπικές τους επιδιώξεις από το κόμμα. Τέλος, με αφορμή τις Πρέσπες, μια ομάδα προσωπικοτήτων της Κεντροαριστεράς δείχνει πλέον να αντιλαμβάνεται την ανασύνθεση του χώρου μέσα από κάποιου είδους πολιτική προσέγγιση με την κυβέρνηση.
Για την κυβέρνηση διαμορφώνεται τώρα μια ιδιαίτερα ευνοϊκή συγκυρία. Το τέλος της μνημονιακής επιτροπείας αναγνωρίζεται πλέον ως γεγονός και όχι ως προπαγανδιστική διακήρυξη. Το μεταμνημονιακό πρόγραμμα για τη στήριξη της κοινωνίας προχωράει κανονικά, ενισχύοντας την πολιτική αποδοχή της κυβέρνησης και αναδεικνύοντας τις σοβαρές προγραμματικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στην Αριστερά και τη Ν.Δ. του Κ. Μητσοτάκη. Ταυτόχρονα, η δεξιά στροφή του παλιού πολιτικού συστήματος με τις Πρέσπες απελευθερώνει στον μεσαίο χώρο ένα πεδίο πολιτικών ζυμώσεων ανοιχτό σε προσανατολισμό προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι συνθήκες αυτές ξαναζεσταίνουν με ταχείς ρυθμούς τις οργανωμένες δυνάμεις και την κοινωνική βάση του κόμματος και κάνουν τη σκληρή πολιτική απομόνωση που βίωσε η Αριστερά το 2016, να δείχνει σαν μακρινός εφιάλτης.
Καθαρός στόχος τώρα για την Αριστερά είναι μια πολιτική προσέγγιση με τον μεσαίο χώρο, με στόχο τη συγκρότηση ενός νέου προοδευτικού πόλου. Θα είναι όμως τεράστιο λάθος να θεωρηθεί αυτό εύκολη υπόθεση. Το ζήτημα είναι σύνθετο και με πολλές παραμέτρους.
Πρώτον, ο μεσαίος χώρος είναι ρευστοποιημένος. Διαθέτει πλήθος πολιτικών παραγόντων, αλλά σοβαρότατο κενό πολιτικής εκπροσώπησης, καθώς και αξιοσημείωτη εσωτερική ανομοιογένεια. Η ανασύνθεση, λοιπόν, ενός προοδευτικού πόλου απαιτεί εργώδεις πολιτικές διεργασίες στο εσωτερικό του μεσαίου χώρου όσο και δραστήριες και καλοσχεδιασμένες πρωτοβουλίες από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ.
Δεύτερον, αναμφισβήτητα, το όριο ενός προοδευτικού πόλου πρέπει να είναι η στρατηγική της δίκαιης ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής απέναντι στο σχέδιο νεοφιλελεύθερης παλινόρθωσης του Κ. Μητσοτάκη. Αυτή η διαχωριστική, όμως, δεν είναι αποκρυσταλλωμένη στον μεσαίο χώρο, τουλάχιστον τόσο όσο τα ζητήματα δημοκρατικού θεσμικού εκσυγχρονισμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν οφείλει να εργαστεί για να δώσει στο πολιτικό του σχέδιο ηγεμονικό χαρακτήρα και να πείσει τον μεσαίο χώρο πάνω στα πραγματικά διλήμματα.
Τρίτον, ανάμεσα στον μεσαίο χώρο και την Αριστερά έχει υπάρξει στο πρόσφατο παρελθόν ένα τείχος προκαταλήψεων που δεν σχετίζεται μόνο με τη χειραγώγηση της Κεντροαριστεράς από το παλιό πολιτικό σύστημα, αλλά και με υπαρκτές αντιφάσεις της κυβερνητικής πολιτικής και -κυρίως- της επικοινωνίας. Θα είναι λάθος να υποτιμηθούν οι αντιφάσεις αυτές και να μην υπάρξει συστηματική προσπάθεια για την υπέρβασή τους. Κλειδί προς την κατεύθυνση αυτή είναι και η ουσιαστική ανανέωση της Αριστεράς σε πρόσωπα, περιεχόμενο και ύφος πολιτικού λόγου σε όλα τα επίπεδα.
Τέλος, τέταρτον, το στοίχημα για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι να προχωρήσει τις διεργασίες για τη συγκρότηση του προοδευτικού πόλου όχι χάνοντας, αλλά ενισχύοντας την αριστερή του ταυτότητα. Για να το πετύχει, χρειάζεται να ενισχύει την αυτοπεποίθησή του και να οργανώσει σε υψηλότερο επίπεδο τη θεωρητική, πολιτική και οργανωτική του λειτουργία.
Σε κάθε περίπτωση, το επόμενο διάστημα, στο οποίο θα υπάρξουν και οι πρώτες εκλογικές αναμετρήσεις μετά το τέλος των Μνημονίων, αναμένεται να έχει εξαιρετικό πολιτικό ενδιαφέρον. Την ώρα που η στρατηγική της πόλωσης δείχνει να εγκλωβίζει την αντιπολίτευση σε αδιέξοδες πολιτικές κινήσεις, η Αριστερά ανακτά σε σημαντικό βαθμό την πρωτοβουλία των κινήσεων. Το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα είναι ακόμα ανοιχτό. Δεδομένο όμως είναι ότι, μετά τη σύγκρουση για τις Πρέσπες, ένα εντελώς νέο πολιτικό σκηνικό έχει πλέον διαμορφωθεί στη χώρα.
