Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Την εβδομάδα που πέρασε, το Στρασβούργο έγινε σκηνικό των θεμελιωδών αντιφάσεων της Ε.Ε. Το πρωί της Τετάρτης 12.9, από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου, ο απερχόμενος πρόεδρος της Κομισιόν διεκήρυσσε ότι ήρθε «η ώρα της ευρωπαϊκής κυριαρχίας». Το απόγευμα, στην ίδια αίθουσα, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν με ευρεία πλειοψηφία το ψήφισμα ενεργοποίησης του άρθρου 7 της Συνθήκης της Ε.Ε. κατά της Ουγγαρίας του ακροδεξιού Όρμπαν. Για ακόμη μια φορά στην Ε.Ε. δοκιμάζονται τα όρια ανάμεσα στην ευρωπαϊκή και την εθνική κυριαρχία.
Οι εμπνευστές του άρθρου 7 της Συνθήκης, το οποίο προβλέπει ακόμη και αναστολή δικαιωμάτων ψήφου ενός κράτους - μέλους που παραβιάζει βασικές αρχές του κράτους δικαίου, το θέσπισαν πιστεύοντας ότι δεν θα αναγκαστούν ποτέ να το χρησιμοποιήσουν. Πριν είκοσι χρόνια αποτελούσε απλώς προειδοποιητικό σήμα, κυρίως προς τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης που εντάσσονταν με συνοπτικές διαδικασίες στην Ε.Ε. Τα κριτήρια ήταν τυπικά και μόνο στιγμιαία διαπίστωναν τη συμμόρφωση στο δημοκρατικό consensus, χωρίς να παρακολουθούν τις τερατώδεις καταστάσεις που προέκυπταν από την υστερική «αποκομμουνιστικοποίηση».
Στην πραγματικότητα, πέραν της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που -θεωρητικά- βρίσκονται αντιμέτωπες με κυρώσεις, ακόμη πολλές χώρες - μέλη της Ε.Ε., ιδιαίτερα αυτές της προς Ανατολάς διεύρυνσης, θα έπρεπε να ελεγχθούν για παραβίαση της «δημοκρατικής ρήτρας». Για παράδειγμα, την ώρα που το Ευρωκοινοβούλιο κατακεραύνωνε τον ακροδεξιό Όρμπαν, στη Λετονία δικαστήριο απαγόρευε τη συμμετοχή στις εθνικές εκλογές της Τατιάνας Ζντάνοκα, ευρωβουλευτή των Πρασίνων μέχρι πέρσι, με το επιχείρημα ότι αποτελεί «απειλή για την εθνική ασφάλεια της χώρας» βάσει στοιχείων που δεν γνωστοποιούνται γιατί αποτελούν «ευαίσθητα δεδομένα των μυστικών υπηρεσιών»! Η Ζντάνοκα αποκλείεται από τις εκλογές κυρίως λόγω της δράσης της για τα δικαιώματα της ρωσόφωνης κοινότητας της Λετονίας, που αποτελεί το 37% του πληθυσμού της, και με «τεκμήριο ενοχής» ότι ήταν μέλος του Κ.Κ. Λετονίας μέχρι το 1991.
Αν, λοιπόν, σχεδόν τα μισά κράτη - μέλη της Ε.Ε. μπορούν να βρεθούν στο «εδώλιο» του άρθρου 7 της Συνθήκης, ποιος ο λόγος ενεργοποίησής του τώρα; Η κινητοποίηση των ευρωβουλευτών είναι κατανοητή σε μια περίοδο που η Ακροδεξιά απειλεί με συρρίκνωση τις παραδοσιακές συντηρητικές, κεντρώες και φιλελεύθερες δυνάμεις. Όμως, η ενθάρρυνση της Κομισιόν και αρκετών κυβερνήσεων στο στρίμωγμα του Όρμπαν γίνεται εκ του ασφαλούς. Οι κυρώσεις δεν είναι αυτόματες. Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου είναι απλώς μια «αιτιολογημένη πρόταση» προς το Συμβούλιο, το οποίο «δύναται να διαπιστώσει τον κίνδυνο σοβαρής παραβίασης των αξιών του άρθρου 2». Ακολουθεί ακρόαση του εγκαλούμενου κράτους, συστάσεις από το Συμβούλιο κι αν το κράτος - μέλος δεν συμμορφωθεί, τότε το Συμβούλιο μπορεί να προχωρήσει σε επόμενο στάδιο, δηλαδή να αποφασίσει αναστολή δικαιωμάτων του κράτους. Η απόφαση αυτή, η μόνη που επιφέρει συνέπειες, απαιτεί ειδική πλειοψηφία 72% των μελών που αντιστοιχούν στο 65% του πληθυσμού της Ε.Ε. Πολωνία, Ιταλία, Αυστρία και άλλοι πιθανοί σύμμαχοι είναι βέβαιο ότι θα προβάλουν ασπίδα προστασίας στον Όρμπαν από τις κυρώσεις.
Άρα, ποια είναι η σκοπιμότητα αυτής της τελετουργίας; Για τον Γιούνκερ, τον Μακρόν και το τμήμα της ευρωπαϊκής ελίτ που εκφράζουν, είναι η ευκαιρία να διαμορφωθεί η μέγιστη πολιτική συναίνεση γύρω από μια πραγματική και όχι εικονική ευρωπαϊκή κυριαρχία, που δεν υπηρετείται από το τωρινό θεσμικό πλαίσιο. Άλλωστε, ο Γιούνκερ, που αποθεώνεται σήμερα για τη δημοκρατική κουλτούρα του, δοκίμασε τα όρια της ευρωπαϊκής κυριαρχίας πρώτα εις βάρος της Ελλάδας, την περίοδο του δημοψηφίσματος του 2015, όταν ισχυριζόταν δημόσια πως έχει έτοιμη πολυσέλιδη γνωμοδότηση για την ταχεία αποπομπή της. Το «φοβερό ντοκουμέντο» παραμένει ακόμη άφαντο. Γιατί, πολύ απλά, στην ατελή ευρωπαϊκή κυριαρχία δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα.
Στην πραγματικότητα, η «ώρα της ευρωπαϊκής κυριαρχίας» δεν μπορεί να έρθει με την κοπτοραπτική της αμυντικής, της τραπεζικής, της νομισματικής ή της αντιμεταναστευτικής ένωσης. Σωστά λέει ο Γιούνκερ ότι η ευρωπαϊκή κυριαρχία «γεννιέται από την εθνική κυριαρχία των κρατών - μελών και δεν την αντικαθιστά». Αλλά αυτό προϋποθέτει όχι μόνο τη συναίνεσή τους, αλλά και μια στοιχειώδη ισοτιμία μεταξύ τους. Ειδάλλως θα είναι μια λεόντειος εταιρεία, με τη Γερμανία κυρίαρχη, διαρκώς εκτεθειμένη στη φιλοδοξία ακροδεξιών ηγετίσκων να επιτύχουν την απόλυτη ώσμωση νεοφιλελευθερισμού και φασισμού.
