ΤΟΥ ΡΟΙΚΟΥ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΥ*
Έρχονται οι θάνατοι των ανθρωπογενών καταστροφών, οι πολλοί (Μάτι) ή οι «λίγοι» (Μάντρα), για να μας συγκλονίσουν. Αυτοί είναι οι γρήγοροι θάνατοι, οι πρόδηλοι, γιατί υπάρχουν και οι σποραδικοί, οι «συνηθισμένοι», που δεν μαγνητίζουν την προσοχή μας, όπως τα εργατικά ατυχήματα. «Ανυποψίαστοι» ψάχνουμε να βρούμε τις αιτίες και πράγματι τις βρίσκουμε. Ναι, θα προσπαθήσουμε να διορθώσουμε ό,τι διορθώνεται.
Όμως, μήπως δεν γνωρίζουμε, ως πολίτες, ότι η οικοδόμηση αυθαιρέτων στα δάση και στα ρέματα αποτελεί μια ριψοκίνδυνη επιλογή που εμπεριέχει την πιθανότητα να προκληθεί, ανά πάσα στιγμή, μια καταστροφή; Πόσα εν δυνάμει Μάτια και Μάντρες υπάρχουν στην Ελλάδα; Μπορεί κάποιος να πει; Οι δήμοι δεν είναι αυτοί που πρέπει πρώτοι από όλους να τα εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν τις αυθαιρεσίες με κατάλληλες παρεμβάσεις;
Εδώ αρχίζει η διαπλοκή, πολιτική και οικονομική. Σε ευνοώ, ανταμείβομαι. Είναι τυχαίο ότι στις εκθέσεις του κ. Λ. Ρακιντζή οι πολεοδομίες των δήμων είναι στις πρώτες θέσεις της διαφθοράς; Πώς, λοιπόν, να ελεγχθούν οι δήμοι; Πόσο αποτελεσματικός μπορεί να είναι ο έλεγχος; Επιπλέον την κατάσταση αυτή θα έρθουν να συνδράμουν και κάποιοι βουλευτές με τροπολογίες νομιμοποίησης αυθαιρέτων.
Τελικά, ποιος έχει την ευθύνη; Ο πολίτης ή οι αρχές; Οι αρχές· οι αρχές πρώτα απ' όλα. Γιατί αυτές καλούνται να διαφυλάξουν τη νομιμότητα εφαρμόζοντας τους νόμους. Όμως και ο πολίτης δεν είναι ανεύθυνος όταν επιλέγει την αυθαιρεσία. Επιλέγοντας την αυθαιρεσία πρέπει να υποστεί τις ανάλογες συνέπειες. Όχι την επιβολή προστίμου που του επιτρέπει τη συνέχιση της αυθαιρεσίας, αλλά την υποχρέωση επαναφοράς του χώρου στην αρχική του κατάσταση. Αλλά ας μην ξεχάσουμε και όλους τους εμπλεκόμενους στη νομιμοποίηση και κατασκευή των αυθαιρέτων. Θα ήταν άδικο γιατί έχουν χορτάσει πολλοί και όχι λίγοι.
Ο κατάλογος των προβλέψιμων καταστροφών είναι μακρύς. Δεν θα έρθει η στιγμή ενός νέου ναυαγίου τύπου "Αγία Ζώνη" στο Αιγαίο, που το διαπλέουν χιλιάδες πλοία; Δεν θα έρθει η στιγμή που η υπεράντληση των υπόγειων υδάτων θα τα καταστήσει υφάλμυρα και σε άλλες περιοχές; Δεν θα έρθει η στιγμή που η συνεχής χρήση αντιβιοτικών θα δημιουργήσει και νέα ανθεκτικά στελέχη μικροβίων;
Αντίστοιχα, η χρήση χημικών παρασιτοκτόνων στη γεωργία δεν έχει ήδη δημιουργήσει νέες ανθεκτικότητες σε στελέχη μυκήτων, εντόμων και ζιζανίων; Αλλά και για τα πλαστικά, που ρυπαίνουν ξηρά και θάλασσα, πόσο μη προβλέψιμη ήταν για τη βιομηχανία, τους επιστήμονες που τα σχεδίασαν, αλλά και τις κυβερνήσεις που τα επιτρέψανε, η κατάσταση που δημιουργήθηκε; Για τη χρήση ορυκτών καυσίμων και την κλιματική αλλαγή;
Κοινά νήματα φαίνεται να διαπερνούν τις ανθρώπινες πράξεις πέρα από το κοινωνικό σύστημα: το άμεσο όφελος, η συνειδητή, υποσυνείδητη και ασυνείδητη λήθη και η υποστήριξη της αυθαιρεσίας. Με πολιτικό ή «απολίτικο» πρόσημο. Γιατί έγινε και ο διαχωρισμός μεταξύ των αυθαιρέτων των φτωχών και των πλουσίων. Μια ακόμα ένδειξη του τρόπου σκέψης μέρους της ελληνικής κοινωνίας.
Η σημερινή κυβέρνηση αναλαμβάνει να «ξεπληρώσει» ένα χρέος δεκαετιών επίσημης και ανεπίσημης πολιτικής αυθαιρεσίας με ένα πολιτικό κόστος που άδικα θα της χρεωθεί από έναν κόσμο που βρίσκει τον τρόπο να βολεύεται, έστω και αν αυτό κάποια στιγμή θα κοστίσει ζωές.
Όμως, η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να συνειδητοποιήσει, επίσης, ότι κυβερνά από το 2015, ένα διάστημα ικανό για να μπορεί να προβλέπει, να σχεδιάζει και να ενεργεί. Δηλαδή, να έχει ενεργήσει για την ανέλκυση του Sea Diamond από τη θάλασσα της Σαντορίνης. Γιατί, όταν το ναυαγισμένο πλοίο σαπίσει και μολύνει την περιοχή, θα καταχωρηθεί και αυτή στον κατάλογο των υπεύθυνων για τα προβλέψιμα «απρόβλεπτα». Ή, όταν λεηλατηθεί η φύση στις κορυφογραμμές των Αγράφων με την εγκατάσταση ανεμογεννητριών, θα είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις της απόφασής της. Επιπτώσεις που η εκ των υστέρων διερεύνησή τους δεν πρόκειται να αναιρέσει τις μη ανατρέψιμες ολέθριες συνέπειες της καταστροφής.
* Ο Ροίκος Θανόπουλος είναι γεωπόνος και εργάζεται στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
