Του Φραγκίσκου Καλαβάση*
Η μεταβολή δίνει στον παρατηρητή την αίσθηση του χρόνου. Κι ας είναι η μεταβολή μιας σκιάς. Ενώ η πολιτική σκέψη έχει ακινητοποιηθεί ανάμεσα στον πραγματισμό και τη διαπλοκή, τα tweets και τα non papers κινούνται με ταχύτητα Διαδικτύου ανάμεσα στην εξυπνάδα και την προσβολή. Η αναπαραγωγή της ατάκας και της συκοφαντίας στα ολοσέλιδα πλέον πρωτοσέλιδα δημιουργεί ψευδαισθήσεις ροής ειδήσεων πάνω στο τέλμα του δημοσιογραφικού λόγου.
Σαν τις μπόρες του καλοκαιριού, τα αληθινά γεγονότα διαρκούν λιγότερο από την αφήγησή τους. Ξαφνικές καταιγίδες, που πλημμυρίζουν όλο το περιβάλλον σε λίγα λεπτά. Και ύστερα εξατμίζονται. Τα ίχνη τους καλύπτονται από την αδράνεια, από αμυντικά ανακλαστικά, από άρνηση της σημασίας τους. Σαν να μη συνέβη ποτέ εκείνο που συνέβη. Δημιουργούμε βιαστικά νέα γεγονότα, τεχνητά βαρύγδουπα. Με κοινότοπες ερμηνείες και συνωμοσιολογίες. Με απόδοση ή ανάληψη ευθυνών. Αλλαγές προσώπων. Εξαγγελίες. Αυξομειώσεις σκιών. Μέσα στην κορύφωση της καλοκαιρινής μας ήττας.
Οι απρόβλεπτες μπόρες δηλώνουν την αβεβαιότητα, μα δεν τη συνιστούν. Όπως ο ξαφνικός θάνατος δηλώνει τη θνησιμότητα, μα δεν τη συνιστά. Η θνησιμότητα βρίσκεται στην ταυτότητα κάθε ζωντανού οργανισμού, δηλαδή στην αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον του. Δεν χρειάζεται να πυροβολήσεις έναν άνθρωπο για να τον σκοτώσεις. Αρκεί να πυρπολήσεις το περιβάλλον του. Κάνοντας την αλληλεπίδρασή του απρόβλεπτα ανέτοιμη, θνησιγενή. Ή μεταφέροντας την αβεβαιότητα στην καθημερινότητα. Με ψεύτικες ειδήσεις. Σαν τον Τραμπ. Τη διεθνή σκιά που αυξομειώνει τους κινδύνους ανάφλεξης πολέμων. Με το Ιράν, με την Κορέα. Ενίοτε και με τη Ρωσία.
Σκιές αυξομειώνουν το μπόι τους στα φανταχτερά πρωτοσέλιδα όλων πλέον των εφημερίδων. Κακοποιώντας την πραγματικότητα κινούν τον νεκρό πολιτικό χρόνο. Παγιδεύοντας την πολιτική στο παρασκήνιο. Κινήσεις Ρώσων κατασκόπων σε Αθήνα και Σκόπια. Όπως στην Ουάσιγκτον και στο Λονδίνο. Μεγαλώνει κάποιων το μπόι. Της σκιάς τους. Για τη συμφωνία, λένε, των Πρεσπών. Ασχέτως εάν η Ρωσία έχει ήδη αναγνωρίσει από καιρό τη FYROM με το συνταγματικό της όνομα. Εκείνο που συμφωνήσαμε να τροποποιηθεί, να βελτιωθεί. Χάρη στην επιδίωξη των δυο πρωθυπουργών να γειτονέψουμε με αξιοπρέπεια.
Σκιές που είτε αρνήθηκαν είτε συνέδεσαν εξαρχής και με απόλυτο τρόπο το ονοματολογικό με την ευρωπαϊκή προοπτική και τις νατοϊκές επιλογές της γείτονος. Αντί της δημοκρατικής λογικής της συνύπαρξης και των δικαιωμάτων. Κουτοπονηριές. Ανεβάζοντας στη σκηνή επιχειρηματικά συμφέροντα και ιδεολογισμούς αντί καθαρών επιχειρημάτων.
Η αβεβαιότητα δεν χαρακτηρίζει ούτε τη φύση ούτε τα καιρικά φαινόμενα, αλλά τη σχέση μας με αυτά. Είναι στοιχείο της αντιληπτικής μας δομής. Είναι το χαρακτηριστικό που προσδίδει ευελιξία στις σκέψεις μας και ικανότητα προσαρμογής στις πράξεις μας. Η προβλεψιμότητα της αβεβαιότητας βρίσκεται στον πυρήνα της σχέσης των ανθρώπων με το περιβάλλον τους. Στο προσδόκιμο της επιβίωσης με αξιοπρέπεια. Στον ανθρωπιστικό πυρήνα του πολιτικού σχεδιασμού. Αυτόν που έδωσε στην Αριστερά την εμπιστοσύνη των πολιτών. Για την επιβίωση μέσα στην κρίση. Και μετά την κρίση. Την οικονομική, την προσφυγική, την οικολογική.
Οι πυρκαγιές και οι πυρπολήσεις καταστρέφουν κάθε μορφή ζωής. Κόβουν τα νήματα, εντός και εκτός. Οι καταστροφές, αντίστροφα από τις μπόρες, διαρκούν περισσότερο από τις αφηγήσεις τους. Συνεχίζουν και πέρα από τα εικοσιτετράωρα των ζωντανών μεταδόσεων. Δεν εξατμίζονται. Αργεί η επούλωση. Επιμένει η παρουσία της αστραπής και της μακρόσυρτης βροντής. Σαν φλας που τυφλώνει και σαν μούγκρισμα που τρομάζει.
Η επίγνωση της θνησιμότητας τροφοδοτεί την ένταση των επιθυμιών μας. Μας δίνει τη δύναμη να μεταβάλλουμε. Να δημιουργούμε τον χρόνο. Να ανασταίνουμε. Οι επιθυμίες και η ζωή είναι ιδιότητες των σχέσεών μας. Της ποιότητας και της υπευθυνότητας των αλληλεπιδράσεών μας. Με τον αέρα που αναπνέουμε. Τις πόλεις που κατοικούμε. Τους ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε. Τις απόψεις που δεν συμφωνούμε.
Η επίγνωση των αλληλεπιδράσεων κατασκευάζει το μέτρο της ηθικής μας. Τη νομιμότητα των επιλογών μας. Άλλοτε ενθαρρύνει, άλλοτε αναστέλλει. Μας επιτρέπει να διακρίνουμε τον όνο από τη σκιά του. Κι ας μαγνητίζει η σκιά του αυξομειούμενη. Σαν την ανοησία ενός tweet και την απάντηση ενός δελτίου Τύπου. Εμείς ας καλλιεργήσουμε τη σχέση με τον όνο. Και με τον αληθινό χρόνο. Όχι από φόβο ή ως αποτέλεσμα εκβιασμού. Από δημοκρατική επιλογή.
* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
