του Μιχάλη Πετρόπουλου*
Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου (“Τα στατιστικά των Πανελλαδικών δείχνουν πολλές αλήθειες”, "Η Αυγή", 4.7.2018), θα αναζητήσουμε τα πιθανά αίτια των χαμηλών επιδόσεων των υποψηφίων στους εισαγωγικούς πανελλήνιους διαγωνισμούς για τα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ. Όπως είχε επισημανθεί, οι τόσο χαμηλές επιδόσεις, οι οποίες αναμένεται να οδηγήσουν σε πτώση των βάσεων εισαγωγής στις περισσότερες σχολές, ακόμα και τις πλέον περιζήτητες, δεν δικαιολογούνται βάσει των απαιτήσεων των θεμάτων.
Ο χαρακτηρισμός των επιδόσεων των διαγωνιζομένων ως “χαμηλών” στηρίζεται στη σύγκριση των γραπτών επιδόσεων με τις βαθμολογίες που “μεταφέρουν” κατά την προαγωγή από τη μία τάξη στην επόμενη ή τα απολυτήριά τους. Μια απλή απόδειξη της διαφοράς μεταξύ σχολικών βαθμών και Πανελλαδικών είναι τα ενοχλητικά ποσοστά των επιδόσεων κάτω της βάσης του δέκα σχεδόν σε όλα τα μαθήματα στον Πανελλαδικό διαγωνισμό, που σε κάποιες περιπτώσεις αγγίζει και το 90%!
Τίθεται, λοιπόν, αβίαστα το ερώτημα, μήπως οι πραγματικές επιδόσεις και ικανότητες των μαθητών είναι αυτές που βλέπουμε στις Πανελλαδικές και όχι αυτές των τετραμήνων και των προαγωγικών/απολυτηρίων εξετάσεων; Μήπως είναι πλαστή η εικόνα που έχουν οι μαθητές, τόσο ως προς την αποτελεσματικότητα του τρόπου μελέτης τους όσο και ως προς τις δυνατότητες να ανταποκριθούν σε ανταγωνιστικές συνθήκες; Και ποια η ευθύνη των εκπαιδευτικών για τις ψευδαισθήσεις των μαθητών;
Σε ένα κείμενο εξαιρετικού εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, που δημοσιεύτηκε στις 7.5.2018 στην έγκυρη ιστοσελίδα Politico, με τίτλο «Η μεγαλοφυΐα των Ελλήνων» και υπογράφεται από την Esther King, σχολιάζεται με ιδιαίτερα υποτιμητικό τρόπο η τάση των Ελλήνων εκπαιδευτικών να βαθμολογούν με επιείκεια. Σύμφωνα με το κείμενο, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί, που υπηρετούν στα ευρωπαϊκά σχολεία κατόπιν επιλογής από το υπουργείο Παιδείας, μεταφέρουν τα βαθμολογικά πρότυπα της χώρας, με συνέπεια να είναι αρκετά «χαριστικοί» στην αποτίμηση των επιδόσεων των μαθητών. Στο Ixelles, το ευρωπαϊκό σχολείο με έδρα τις Βρυξέλλες, το οποίο έχει ελληνικό τμήμα, Έλληνες πρώην μαθητές παραδέχονται πως οι δάσκαλοί τους βαθμολογούν «πολύ γενναιόδωρα» σε αντίθεση με τους Γάλλους, οι οποίοι θεωρούνται σκληροί και τσιγκούνηδες με τους βαθμούς.
Είναι μια αλήθεια γνωστή σε όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι βαθμολογίες των μαθητών μας δεν ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους δυνατότητες και η ελαστικότητα αυτή τούς είναι ελάχιστα ωφέλιμη, όπως παραδέχονται και στο κείμενο Έλληνες απόφοιτοι ευρωπαϊκών σχολείων. Ιδίως στη Γ' Λυκείου, έχει σχολιαστεί επανειλημμένως ο υπερπληθωρισμός αρίστων, με αποτέλεσμα τις προβληματικές αποκλίσεις από τις προσδοκώμενες επιδόσεις στις Πανελλαδικές, ακολουθούμενες από το σύνηθες ερώτημα των γονέων «μα, πώς το παιδί μου έγραψε 5;».
Η ελαστικότητα αυτή μπορεί εύκολα να αιτιολογηθεί. Γνωστά τα επιχειρήματα για κοινωνικές πιέσεις (ακόμα και ενδοσχολικά...), φοβία μήπως το σχολείο χαρακτηριστεί κατώτερο από το γειτονικό ή «ανεπαρκής» ο διδάσκων ή η διδάσκουσα (ο «μπαμπούλας» της αξιολόγησης), «ισότητα» μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών σχολείων, όπου η γενναιοδωρία συχνά είναι προκλητική, άμβλυνση διακρίσεων εντός της αίθουσας (για ποικίλους λόγους, από τις προσωπικές συμπάθειες μέχρι τα ιδιαίτερα μαθήματα...), η γνωστή ατάκα «πού να ξαναβγάζω θέματα τώρα...» κ.λπ. Υπάρχει και μια παράμετρος που θεωρώ ότι δεν έχει μελετηθεί όσο πρέπει: οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι καλούνται να διδάξουν αντικείμενα που δεν τα γνωρίζουν επαρκώς, μέσω της αποτυχημένης και εκτενούς, πλέον, πρακτικής των δευτεροτρίτων αναθέσεων, έχουν την τάση να είναι πιο χαλαροί στις αξιολογήσεις τους, με «παράπλευρη συνέπεια» να είναι συμπαθέστεροι και πιο επιθυμητοί σε γονείς και μαθητές από τους εκπαιδευτικούς τής ειδικότητας που συνήθως αποδεικνύονται απαιτητικότεροι αλλά και αντικειμενικότεροι.
Η προφανής λύση είναι μία: τακτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σχετικά με την αξιολόγηση των μαθητών, μέσω της κρίσης πραγματικών και ανωνύμων γραπτών. Είναι διεθνής πρακτική που ακολουθείται και στην Ελλάδα, π.χ. για όσους επιθυμούν να διδάξουν σε προγράμματα Ι.Β. (International Baccalaureate, το “Διεθνές Απολυτήριο”). Για να αποφευχθούν έτσι υποτιμητικά σχόλια, όπως στο προαναφερθέν κείμενο της Esther King, ότι οι Έλληνες διδάσκοντες οφείλουν να εκπαιδευτούν ως Ευρωπαίοι εκπαιδευτικοί!
Θα επανέλθουμε.
* Ο Μιχάλης Πετρόπουλος είναι φυσικός στη Μέση Εκπαίδευση, MSc, υποψήφιος δρ ΕΑΠ
