ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ το κόμμα στην κυβέρνηση; Αφού σε μεγάλο βαθμό αποφασίζει με μορφή εισήγησης ο υπουργός, αφού συμμετέχουν οι σύμβουλοι, αφού οι βουλευτές υποστηρίζουν την κυβερνητική παραγωγή και συχνά αναμορφώνουν τις νομοθετικές κατασκευές, τι χρειάζεται τα κόμμα;
ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ έχει τεθεί ως πρόβλημα της ιστορίας το ερώτημα για τη χρησιμότητα του κυβερνητικού κόμματος, στην κυβέρνηση που αιμοδοτήθηκε από αυτό. Θυμάμαι το έρημο κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1980, τα έρημα γραφεία της Χαριλάου Τρικούπη. Τα πράσινα, από το κυπαρισσί έως το λαχανί, δημιουργούσαν το έρημο σθένος. Παρηγορούσα γνωστούς ΠΑΣΟΚους φίλους (από την εθνικοτοπική της Σάμου) που ένοιωθαν παραγκωνισμένοι, περιθωριοποιημένοι, καταπιεσμένοι. Τότε ερμήνευα την κομματική ερημιά ως σύμπτωμα μιας κυβερνητικής μονομέρειας.
ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ μια ποιοτική, όχι ακριβώς θεαματική λειτουργία του κόμματος. Το κόμμα είναι εκεί. Γύρω από τα κυβερνητικά τεκταινόμενα, ως συνθήκη και ενίοτε ως πολιτική τεχνογνωσία. Εν τούτοις το κόμμα δεν μπορεί να έχει μια παρεμφερή χρησιμότητα με τα πατερναλιστικά μοντέλα της δεκαετίας του 1980. Σήμερα το κόμμα είναι περισσότερο μια ψυχική συνθήκη σε κράτος πολέμου, μια καταπραϋντική λειτουργία στη λυσσώδη αντιμαχία, που περισσότερο το ευγνωμονείς παρά το νιώθεις ως ένα περιττό βάρος, μια αναγκαστική διαδικασία απολογίας και αναφοράς.
ΤΟ ΚΟΜΜΑ είναι αντικομματικό με τους όρους «νέου τύπου», εν τούτος αυτό το αναρχικό υπόστρωμα, δεν σημαίνει μικρότερη πολιτική παραγωγικότητα. Το κόμμα υπάρχει όταν ντρέπεται το μέλος, ο ψηφοφόρος, ο σύντροφος, στο καφενείο, μετά τη μνημονιακή αναδίπλωση ή μετά ένα δύσκολο νομοσχέδιο. Το κόμμα υπάρχει όταν απειλείται κανείς από τη συμμοριτική πρακτική. Το κόμμα υπάρχει έστω ως αναφορά, παρά ως πραγματοποιημένη κατάσταση. Εν τούτοις αυτή ακριβώς η αδιόρατη οργανωτική σύνθεση υπήρξε για την ανανεωτική Αριστερά «το κόμμα». Δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τον οργανωτισμό και το δέσιμο του ΚΚΕ ούτε το αυτοκρατορικό μεγαλείο του ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα της ανανεωτικής Αριστεράς είχε φιλελεύθερα στοιχεία, το είχε διαποτίσει ένας λιμπεραλισμός, που συγκρουόταν με τα κρατικιστικά και περίκλειστα μοντέλα. Το κόμμα της ανανεωτικής Αριστεράς υπέφερε κι αυτό από πραξικοπήματα και ολοκληρωτικές πρακτικές, λόγω όμως της μικρής του λαϊκής απήχησης γινόταν πιο παραχωρητικό, πιο ανεκτικό, πιο ανοικτό.
ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΠΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ συχνά είναι πιο ολοκληρωτικό από το αποτρεπτικό ή προστακτικό. Δεσμεύει με ηδύτητα και αυστηρή ανοικτότητα. Την πάταγε έτσι κάποιος εύκολα. Μπορούσε να αντιδράσει στο συνοφρύωμα του Χαλβατζή, όχι στο γυμνασμένο χαμόγελο του Παπαγιαννάκη. Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ επιτελεί ένα σημαντικό, αν και δυσδιάκριτο ρόλο. Σου δίνει το θάρρος να ξέρεις ότι κάπου υπάρχει, ασχέτως αν δεν ανακαλύπτεις αυτό το κάπου. Στα δύσκολα θα γίνει ένα τηλεφώνημα, μια κουβέντα, ένα κείμενο στήριξης. Στα σύνθετα θα βρεις πλήθος συντρόφων να εισφέρουν σε μια λύση, σε ένα πολιτικό γρίφο. Δεν θα υπάρξει βέβαια ποτέ στην ανανεωτική Αριστερά η συντεταγμένη ΕΣΑΚ-Σ να σε σώσει από το ξύλο της αρκούδας, δεν θα υπάρξει σχεδόν ποτέ η επιτακτική ανάγκη να βγεις να πουλήσεις την εφημερίδα Κυριακή πρωί... Θα υπάρξει όμως το πολιτιστικό θάρρος, μια γλυκιά και συνεσταλμένη αποφασιστικότητα.
ΝΑΙ, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ και ακούγοντας τον τραμπούκο να τροχάζει, καταλαβαίνεις τη δύναμη μιας μεγάλης πολιτικής και ψυχικής αναφοράς. Θα είμαστε μαζί και αύριο, ακόμα και με αυτούς που είναι κάπως χώρια, πιο εργαλειακοί, λιγότερο συναισθηματικά δεμένοι.
