Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
13.4°C18.7°C
3 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.9°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C18.0°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
10 °C
9.9°C14.6°C
2 BF 76%
Η διαπλοκή ως όρος πολιτικής αναπαραγωγής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η διαπλοκή ως όρος πολιτικής αναπαραγωγής

ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΠΑΛΤΑ*

Αν όντως τα δίκτυα διαπλοκής συνιστούν κεντρικό αρμό των παγιωμένων όρων αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος, τότε η κατανίκηση και η σύννομη απάλειψή τους συνιστούν για μια χώρα σαν την Ελλάδα αυθεντική επαναστατική πράξη

1. Το ενδεχόμενο να αποβεί η κυβέρνηση «σύντομη παρένθεση» έχει πλέον -πλην κοσμογονικών εξελίξεων- αποτραπεί οριστικά. Με δεδομένο το από πού ξεκινούσαμε, το τι αντίπαλα μεγέθη είχαμε να αντιμετωπίσουμε, αλλά και την απουσία ενεργού κοινωνικής στήριξης, τούτο αποτελεί κατόρθωμα ιστορικής εμβέλειας. Μελετητές θα σκύψουν να καταλάβουν πώς έγινε δυνατό. Το σίγουρο πάντως είναι ότι το κατόρθωμα δεν θα μπορούσε να είχε συντελεστεί χωρίς τη στήριξη, σιωπηλή και οπωσδήποτε κριτική, των κοινωνικών στρωμάτων που η κρίση έθιξε καίρια.

2. Το ότι συνεχίζουμε να ακολουθούμε την ίδια πολιτική σε ό,τι αφορά το «κοινωνικόν ζήτημα» επιτρέπει να θεωρούμε πως, υπό προϋποθέσεις, μπορούμε να κερδίσουμε τις επόμενες εκλογές.

3. Αλλά εδώ τίθεται εκ προοιμίου ένα μείζον ερώτημα: να κερδίσουμε τις εκλογές ως ριζοσπαστική Αριστερά που δεν χάνει τον χαρακτήρα της ούτε μέσα στο πλαίσιο αναγκαίων και ίσως πλατιών συμμαχιών ή να τις κερδίσουμε εντασσόμενοι (δηλαδή υποκύπτοντας) στους παγιωμένους όρους αναπαραγωγής του πολιτικού μας συστήματος;

4. Το δεύτερο σκέλος του ερωτήματος μπορεί να διατυπωθεί και ως εξής: η στρατηγική των αντιπάλων μας έχει δύο διαστάσεις. Η μία είναι η ρητή ακραία αντιπαράθεση, αυτή που ασκούν συστηματικά από την αρχή οι οργανωμένες αντιπολιτευτικές δυνάμεις και τα φιλικά τους μέσα. Είναι η διάσταση που εμείς αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένα κάθε φορά, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία. Τυπικά τουλάχιστον, οι εκλογές κερδίζονται σε αυτό το επίπεδο.

5. Η δεύτερη διάσταση αποσκοπεί στη σταδιακή δική μας αφομοίωση στους παγιωμένους όρους αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος. Αυτοί δεν αφορούν απλώς «πελατειακές σχέσεις». Αφορούν κυρίως τη λειτουργία ενός ευρύτατου «τριγωνικού» δικτύου συναλλαγών που σπάνια ακουμπά η δημοσιότητα και ακόμη σπανιότερα η Δικαιοσύνη. Σε αυτό διαπλέκονται κρατικοί ή αυτοδιοικητικοί παράγοντες, εκπρόσωποι οικονομικών συμφερόντων της μίας ή της άλλης υφής, συνδικαλιστές, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, «ειδήμονες» και τελικά πολιτικοί και πολιτευτές. Σκοπός του είναι να παρέχονται αμοιβαία επωφελείς «εξυπηρετήσεις», δηλαδή να παροχετεύεται αφειδώς δημόσιο χρήμα με αντιπαροχή υποσχετικές ψήφου ή στήριξη αξιωματούχων. Η ανομολόγητη στρατηγική της αφομοίωσης αποσκοπεί στην ενσωμάτωσή μας σε ακριβώς αυτό το δίκτυο.

6. Η αναγκαία εδώ ώθηση επιτελείται αθόρυβα εκ των κάτω, χωρίς κεντρικό σχεδιασμό ή κεντρική πολιτική αναφορά. Αρκεί η υψηλή προστασία που μπορεί να επιβάλλει δημόσια σιωπή ή να οργανώνει επιχειρήσεις αντιπερισπασμού. Διαμορφώνει δραστηριότητες που επιμερίζονται παντού όπου υπάρχει κόμβος κυβερνητικής ή αυτοδιοικητικής ευθύνης (εποπτευόμενοι φορείς, υπουργεία, δήμοι, περιφέρειες κ.λπ.) και ασκούνται υπό την αγαστή σύμπνοια διαφορετικών αντιπολιτευτικών (ή ενίοτε και φαινομενικά συμπολιτευόμενων) δυνάμεων, όπως μπορεί να εκφράζονται τοπικά. Η διασπάθιση δημόσιου χρήματος που αθροίζεται από τέτοιες πρακτικές αγγίζει τεράστια ύψη ενόσω η διάχυσή τους τείνει να καταστήσει τη διαφθορά οιονεί «φυσικό» φαινόμενο.

7. Η δράση τέτοιων δικτύων επιφέρει τη διαίρεση εκείνων που θέσει εμπλέκονται στο αντίστοιχο έργο (εργασία σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, κατανομή κονδυλίων, διαχείριση δημόσιας περιουσίας, διαγωνισμοί κ.λπ.) σε δύο κατηγορίες: εκείνους που υποτάσσονται στους όρους λειτουργίας του δικτύου, δομώντας έτσι την απαραίτητη εκ των έσω στήριξή του, και εκείνους που αποστρέφονται τις συναφείς συναλλαγές. Εφόσον το δίκτυο απολαμβάνει άνωθεν κάλυψη, οι δεύτεροι αναπόφευκτα απομονώνονται, "ψύχονται" και περιθωριοποιούνται, χάνοντας κάθε διάθεση για δημιουργική δουλειά ή καν τη δυνατότητα δουλειάς. Αν μάλιστα διαμαρτυρηθούν και ορθώσουν ανάστημα, καλούνται να αντιμετωπίσουν σοβαρότατες συνέπειες. Καμιά αριστερή διοίκηση δεν μπορεί να ανέχεται τέτοιες καταστάσεις. Και ακόμη λιγότερο τη δημιουργία θυμάτων γενναιοφροσύνης.

8. Μολονότι οι εκλογές τυπικά κερδίζονται στο επίπεδο της ρητής αντιπαράθεσης, κάποιοι επικαλούνται τη συσσωρευμένη "εμπειρία" για να υπαινιχθούν ότι, "ρεαλιστικά μιλώντας", εκλογές στην πράξη κερδίζονται μόνο μέσω της ψηφοσυλλεκτικής δράσης τέτοιων δικτύων. Είτε εγκαθιδρύοντας "δικά μας" (θυμόμαστε την επί ΠΑΣΟΚ συζήτηση για "νέα τζάκια") είτε με την ενσωμάτωση (ενδεχομένως με τριβές, εντάσεις και τελικά "διαπραγματεύσεις") στα ήδη υπάρχοντα.

9. Ωστόσο, αυτή η "εμπειρία" δεν μπορεί να συστήσει οδηγό εκλογικής νίκης. Αντίθετα, για να νικήσουμε εμείς και όχι εμμέσως οι αντίπαλοι, δηλαδή για να μην αφομοιωθούμε, οφείλουμε να δείχνουμε συστηματικά και παντού ότι δεν είμαστε ούτε γινόμαστε ίδιοι με τους άλλους. Οφείλουμε να αποδεικνύουμε καθημερινά ότι σεβόμαστε όχι μόνο τα δεινά των ανέργων, αλλά και τον κόπο και το μεράκι όλων όσοι εργάζονται, ότι κατανοούμε βαθιά ότι όλοι έχουν ανάγκη να λειτουργούν έντιμα και σύννομα, ότι όλοι έχουν δικαίωμα να χαίρονται με τη δουλειά τους όσο αυτή συνεισφέρει στο κοινό καλό και δεν μετατρέπεται σε μέσο για να πλουτίζουν οι επιτήδειοι ή να ανέρχονται οι μωροφιλόδοξοι. Μόνο έτσι δείχνουμε έμπρακτα και όχι απλώς διακηρυκτικά ότι απευθυνόμαστε όντως σε όλους, ανεξαρτήτως κομματικών ή άλλων πεποιθήσεων, μόνο έτσι η απήχησή μας μπορεί να διευρυνθεί και να οικοδομηθούν προϋποθέσεις ηγεμονίας, μόνο έτσι η νίκη στις εκλογές μπορεί να διεκδικηθεί βάσιμα υπό όρους που θα την καθιστούν όντως δική μας. Αλλιώς θα έχουμε μετατραπεί σε κάτι σαν το ύστερο ΠΑΣΟΚ της διαπλοκής και μάλιστα σε χρόνους πολύ πιο σύντομους από ό,τι "χρειάστηκε" εκείνο. Και αυτή η προοπτική, βέβαια, δεν μπορεί να αφορά αριστερούς.

10. Οι υστερικές μορφές που ενδύεται ο αντιπολιτευτικός λόγος εκφράζουν, ακριβώς, τον βαθύτερο φόβο των φορέων του ότι πράγματι μπορούμε να νικήσουμε με τέτοιους όρους. Και μπροστά στον φόβο να θιγούν καίρια οι παγιωμένοι όροι αναπαραγωγής του "δικού τους" πολιτικού συστήματος, διακινδυνεύουν ακόμη και τη γελοιοποίηση στα μάτια των Ευρωπαίων εταίρων τους. Αυτή η στάση ευνοεί εξ αντιθέτου τον δικό μας αγώνα.

11. Συνάγεται πως η εκλογική νίκη που θα είναι όντως δική μας προϋποθέτει τη συστηματική, έλλογη, σύννομη, πειθαρχημένη και οργανωμένη σύγκρουση με τη διαπλοκή όλων των μορφών και όλων των επιπέδων. Όχι μόνο τη "μεγάλη" (ΜΜΕ, Siemens, Novartis, κ.λπ.), αλλά και την "τοπική" και τη "μεσαία". Προφανώς με τους όρους που προσδιορίζει κάθε φορά η συγκεκριμένη λειτουργία της εκάστοτε διακριτής εστίας διαπλοκής. Και με την επίγνωση ότι οι συσχετισμοί μπορεί να μην επιτρέπουν το να αντιμετωπίσουμε όλα τα κακώς κείμενα ισοσκελώς και ταυτόχρονα.

12. Η σύγκρουση με μια συγκεκριμένη εστία διαπλοκής δεν είναι εύκολη. Εκτός από την εκάστοτε εξειδικευμένη ισχυρή πολιτική βούληση, η νικηφόρα έκβαση απαιτεί την αθόρυβη και συστηματική δουλειά που θα εντοπίσει τους όρους λειτουργίας, τα άλλοθι, τα στηρίγματα και το ιστορικό αυτής της εστίας, όπως και τον κόπο που θα στοιχειοθετήσει νομικά, οργανωτικά και πολιτικά το σχέδιο που θα την εξαρθρώσει. Αλλά απαιτεί, επιπλέον, εγρήγορση, ετοιμότητα, αντοχές και αλληλεγγύη. Γιατί οι θιγόμενοι θα προβάλουν αντίσταση μέχρι τέλους με όλα τα μέσα με τα οποία τους έχει εξοπλίσει η μακρά δράση τους. Κι αυτά είναι πολλά και δικτυωμένα με τρόπο ώστε η αδίστακτη χρήση τους να είναι ικανή να προξενήσει ποικίλα δεινά. Τούτο όμως είναι "πολιτικό κόστος" το οποίο οφείλουμε να επωμιστούμε. Αλλιώς παύουμε να λογιζόμαστε Αριστερά.

13. Αν όντως τα δίκτυα διαπλοκής συνιστούν κεντρικό αρμό των παγιωμένων όρων αναπαραγωγής του πολιτικού συστήματος, τότε η κατανίκηση και η σύννομη απάλειψή τους (δηλαδή τελικά η απλώς έντιμη και σύννομη διαχείριση) συνιστούν για μια χώρα σαν την Ελλάδα αυθεντική επαναστατική πράξη. Που θα απελευθερώσει δυνάμεις τις οποίες σήμερα ούτε μπορούμε να φανταστούμε.

14. Αντίστροφα, η αποτυχία μας εδώ, δηλαδή η έμπρακτη αφομοίωσή μας, δεν θα εκλάβει τη μορφή της ήττας σε μια πολιτική μάχη. Εάν συμβεί, θα συμβεί με τη μορφή της διολίσθησης: πρώτα ο κόσμος όλος και τελευταίοι εμείς θα διαπιστώσουμε ότι έχουμε γίνει ίδιοι με τους άλλους, χωρίς να έχουμε καταλάβει το πότε, το πώς και το γιατί. Σε μια πολιτική μάχη μπορεί πράγματι να ηττηθούμε. Αλλά κάθε παραχώρηση σε αρχές και αξίες, κάθε υποχώρηση, ακόμη και φαινομενικά "εύλογη", σε πιέσεις συναφώς, οικοδομεί αδιόρατα όρους αφομοίωσης. Η εγρήγορση οφείλει να είναι συνεχής.

* Βουλευτής Αττικής ΣΥΡΙΖΑ, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL