Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
21.7°C26.3°C
2 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.6°C24.9°C
3 BF 38%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
19.4°C24.3°C
2 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.4°C21.6°C
2 BF 64%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
21.9°C23.5°C
0 BF 37%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Πριν και μετά
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Πριν και μετά

Renato Guttuso, Σφαγή, 1943

Του Φραγκίσκου Καλαβάση*

Οι όψεις του απρόβλεπτου είναι αναρίθμητες. Όλα τα θύματα ήταν άγνωστα στον μακελάρη του Λας Βέγκας. Πρώτη του Οκτώβρη, στο μουσικό φεστιβάλ, είχαν ονειρευτεί, επιθυμήσει, σχεδιάσει, ίσως και προβλέψει πολλά για τη βραδιά. Όχι όμως τον θάνατο, που περίμενε 58 άτομα. Ούτε τον τραυματισμό, που βρήκε 527 ανθρώπους. Ούτε το σοκ, τα σκάγια στις ψυχές όλων των ανθρώπων.

Σκόρπιες εικόνες, ασυνάρτητοι ήχοι, άνθρωποι ξένοι μεταξύ τους. Η Γκουέρνικα βγαίνει από το μουσείο. Όλα διασταυρώνονται ξαφνικά στην τηλεοπτική εκδοχή της αφήγησης. Στην αδύναμη εκδοχή. Τακτοποιούνται στη φαινομενική τους εξήγηση. Η Γκουέρνικα επανέρχεται στον εκθεσιακό χώρο.

Τα απρόβλεπτα γεγονότα μεταδίδονται άλλοτε άμεσα, άλλοτε με ολίγη καθυστέρηση. Όπως το Μογκαντίσου, με τον προσεγγιστικό αριθμό των 300 νεκρών. Τα ρευστά όρια ανάμεσα στον θάνατο, τον τραυματισμό ή στην παγίδευση μέσα στα συντρίμμια δεν επιτρέπουν ακριβείς μετρήσεις.

Άλλοτε με επίκεντρο το πρόσωπο των δολοφόνων, όπως πριν από δύο χρόνια, στη ροκ συναυλία στο Παρίσι. Άλλοτε με επίκεντρο τα πρόσωπα των θυμάτων, όπως η σφαγή της Λωρά και της Μωράν. Με το ίδιο μαχαίρι στον σταθμό της Μασσαλίας. Οι εικοσάχρονες ξαδέρφες στη γιορτή των γενεθλίων.

Ενίοτε η αφήγηση μοιάζει να προηγείται του γεγονότος. Ή να μην το αφορά. Οι κοινοτοπίες των δημοσιογράφων, οι εικόνες αρχείου. Επαναλαμβανόμενα μοτίβα που υποκαθιστούν την πραγματικότητα. Όπως οι ανακοινώσεις του ισλαμικού κράτους. Η ανάληψη ευθύνης, αναμένοντας το γεγονός. Μία από τις όψεις του απρόβλεπτου είναι η προβλεπόμενη.

Σε άπειρο χρόνο, τα πάντα συμβαίνουν σε κάθε άνθρωπο, διατείνεται ο Μπόρχες. Κι εκεί είναι δύσκολο να συνδέσεις τα γεγονότα με τις αιτίες τους. Αδύνατο και να τα αριθμήσεις, αφού ανάμεσα σε δύο γεγονότα πάντα υπάρχουν άλλα γεγονότα. Με πριν και μετά, διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο. Σε κάποια διάταξη που συνήθως επιβάλλει η αφήγηση. Του ιδίου ή των άλλων.

Η Σομαλία και οι κάτοικοί της είναι ανεπιθύμητοι στις ΗΠΑ. Σε όλες τις εκδοχές τής λίστας του Τραμπ. Είχε μετρήσει επτά ανεπιθύμητες χώρες προέλευσης τον Ιανουάριο: Λιβύη, Συρία, Ιράκ, Ιράν, Σομαλία, Υεμένη, Σουδάν. Την άνοιξη αφαίρεσε το Ιράκ. Τέλος καλοκαιριού, πρόσθεσε τη Βενεζουέλα και στη συνέχεια τη Βόρεια Κορέα. Τέλος Σεπτεμβρίου αφαίρεσε το Σουδάν, μετά πρόσθεσε το Τσαντ. Από το επτά στο οκτώ. Προχθές καταδίκασε την τρομοκρατική επίθεση στο Μογκαντίσου. Στην πρωτεύουσα της Σομαλίας. Ο Μακρόν εξέφρασε τη συμπαράστασή του. Είμαστε πλάι στη Σομαλία, είπε. Ο Ερντογάν έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια.

Δεν αθροίζονται οι ζωές με τους τόπους. Ούτε πολλαπλασιάζονται οι θύτες επί τα θύματα. Δεν γίνεται το γινόμενο. Δεν αφαιρούνται οι χώρες από τη Γη. Ούτε οι λαοί και οι πολιτισμοί τους από την Ιστορία. Μόνο οι αριθμοί αθροίζονται και πολλαπλασιάζονται. Αυτοαναφορικά.

Διαστρεβλώνουν όσα μας συμβαίνουν όταν τα μετρούν, τα αθροίζουν, τα προσθαφαιρούν. Μας αποξενώνουν από τη ζωή. Από τον δικό μας αναρίθμητο χρόνο. Με την ποικιλία των επιλογών μας. Τους δισταγμούς. Τις αναίτιες πράξεις. Όλα όσα σχηματίζουν την ελευθερία μας. Απαριθμούμε γιορτές γενεθλίων. Εκ των υστέρων, αφηγούμαστε το πριν ως αιτία τού μετά. Και αντίστροφα. Και ποικιλοτρόπως.

Οι όψεις του αναρίθμητου είναι απρόβλεπτες. Χαρακτηρίζουν εποχές και πολιτισμούς. Η ποικιλία τους χαράζεται στην ανθρώπινη σκέψη. Στην εξέλιξη της επιστήμης. Στον σχεδιασμό των πόλεων. Στην αφήγηση των νοημάτων.

Στην επανάληψη των απρόβλεπτων εμφανίζονται μοτίβα. Λας Βέγκας και Μπατακλάν. Λονδίνο και Νίκαια. Απρόβλεπτες συμπτώσεις. Οι καμικάζι στους Δίδυμους Πύργους. Όμοια σχήματα. Χιροσίμα, Τσέρνομπιλ, Φουκουσίμα. Τα μακελειά στα σχολεία των ΗΠΑ.

Ακραία φαινόμενα, σπάνιες καταστάσεις, απρόβλεπτες συμπεριφορές. Πιο πολλά απ’ όσα φανταζόμαστε. Ενίοτε είναι και ευχάριστα. Τα δυσάρεστα φαίνονται περισσότερα. Φυλαγόμαστε πριν έρθουν. Πριν να είναι αργά. Πριν να έχει βουλιάξει το σαπιοκάραβο.

Είναι κι εκείνα που, πριν συμβούν, δεν θα ήταν δυνατόν ούτε να τα φανταστούμε. Συμβάντα χωρίς πριν. Που μετά δεν μας πείθει η αιτία τους. Υπάρχουν μέσα στην Ιστορία, μα δεν τα αναγνωρίζουμε. Ίσως ζούμε ήδη μέσα τους, αφού αγνοούμε τα χαρακτηριστικά τους. Τείνουν να ρουφήξουν όλες τις κοινότοπες αφηγήσεις. Εκπέμποντας νοήματα πέραν του πριν και του μετά.

* Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL