Του Πάνου Τριγάζη*
“Αιθεροβάμονες” χαρακτηρίζονται οι αγωνιστές της ειρήνης από ορισμένους που υποστηρίζουν το ανέφικτο του πυρηνικού αφοπλισμού. Ωστόσο, μετά την είσοδο στην πυρηνική εποχή, το 1945, έχουν υπάρξει πολλές συμφωνίες ελέγχου των πυρηνικών εξοπλισμών, καθώς και μείωσής τους.
Αίτημα - κλειδί για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων είναι η πλήρης διακοπή και απαγόρευση των δοκιμών, αφού η παραγωγή τέτοιου είδους όπλων προϋποθέτει τη δοκιμή τους. Αυτό ήταν το αίτημα και της πρώτης παγκόσμιας εκστρατείας του φιλειρηνικού κινήματος για τη συγκέντρωση υπογραφών κάτω από την «Έκκληση της Στοκχόλμης», που στην Ελλάδα έδωσε, το 1951, και τον πρώτο μάρτυρα του κινήματος για τον πυρηνικό αφοπλισμό διεθνώς.
Πρόκειται για τον 22χρονο Νίκο Νικηφορίδη, γραμματέα της ΕΠΟΝ Παγκρατίου, ο οποίος συνελήφθη, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη (5 Μαρτίου 1951). Ανοιχτές, τότε, οι πληγές του Εμφυλίου, κομμουνιστής ο Νικηφορίδης, χαρακτηρίστηκε επικίνδυνος επειδή είχε οργανώσει τη διακίνηση της έκκλησης. Έχουν κάτι να πουν επ’ αυτού οι και σήμερα εκστρατεύοντες με σημαία την ταύτιση του κομμουνισμού με τον φασισμό;
Έκτοτε έγιναν μεγάλες μάχες για τον πυρηνικό αφοπλισμό και η πρώτη νίκη ήρθε το 1963, όταν υπογράφηκε στη Μόσχα (5 Αυγούστου), συμφωνία ΗΠΑ - ΕΣΣΔ για την μερική απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών, δηλαδή, στην ατμόσφαιρα, στο διάστημα και στον υποθαλάσσιο χώρο. Τότε, λοιπόν, η Νεολαία Λαμπράκη και ο σύνδεσμος "Μπέρτραντ Ράσελ" οργάνωσαν εκδήλωση στο θέατρο Παρκ (26.8.1963) για να πανηγυρίσουν τη συμφωνία με τη συμμετοχή και εκπροσώπου του αμερικανικού φοιτητικού κινήματος.
Δεύτερο βήμα στην κατεύθυνση του πυρηνικού αφοπλισμού ήταν η υπογραφή, το 1967, της συμφωνίας για την πρώτη αποπυρηνικοποιημένη ζώνη στον κόσμο, που έγινε η Λατινική Αμερική, με τη Συνθήκη του Τλατελόλκο. Έναν χρόνο μετά επιτεύχθηκε νέα συμφωνία, η περίφημη NPT (Non Proliferation Treaty), για τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων, που και σήμερα τηρείται από όλες τις χώρες, με την εξαίρεση της Ινδίας, του Πακιστάν, του Ισραήλ και της Βόρειας Κορέας.
Η πρώτη συμφωνία πραγματικού πυρηνικού αφοπλισμού υπογράφηκε το 1987 από τους τότε ηγέτες των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ Ρήγκαν και Γκορμπατσόφ, οι οποίοι συμφώνησαν για την απόσυρση από την Ευρώπη των πυραύλων μέσου βεληνεκούς (INF Treaty), καθώς και την πλήρη καταστροφή τους, που ολοκληρώθηκε το 1990.
Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου συνοδεύτηκε από τις συμφωνίες START 1 και START 2 ανάμεσα στις ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση για δραστικές μειώσεις και στα στρατηγικά πυρηνικά όπλα. Λίγο μετά, και ειδικότερα το 1996, επιτεύχθηκε συμφωνία για την πλήρη απαγόρευση των πυρηνικών δοκιμών, γνωστή ως Comprehensive Test Ban Treaty (CTBT), που όμως δεν έχει τεθεί σε ισχύ, διότι απαιτείται η κύρωσή της από τις ΗΠΑ. Η Ρωσία την κύρωσε το 2000, η Γαλλία το 1998, το ίδιο και η Βρετανία. Από τις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, η Κίνα την έχει υπογράψει, αλλά όχι και κυρώσει, παρ’ ότι το έχουν ήδη κάνει 183 χώρες.
Ιδού λοιπόν η πρόκληση για την κυβέρνηση Τραμπ. Να ζητήσει από το Κογκρέσο, όπου υπάρχει άνετη ρεπουμπλικανική πλειοψηφία, να κυρώσει την CTBT. Αν και όταν αυτό συμβεί, θα τεθεί σε ισχύ η εν λόγω συμφωνία και τότε η πίεση στο καθεστώς της Βόρειας Κορέας να διακόψει της πυρηνικές του δοκιμές θα είναι ασήκωτη.
Το παγκόσμιο αντιπυρηνικό κίνημα, χωρίς να βγάζει από το κέντρο της προσοχής του την κύρωση της συμφωνίας για τις πυρηνικές δοκιμές, τα τελευταία χρόνια συγκεντρώνει τις προσπάθειές του για την προώθηση Σύμβασης Απαγόρευσης των Πυρηνικών Όπλων που υιοθετήθηκε στις 7 Ιουλίου 2017 από 130 χώρες, στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Για το επίτευγμα αυτό θα τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης 2017 η ICAN, δηλαδή η Διεθνής Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (International Campaign to Abolish Nuclear Weapons).
Συμπανηγυρίζοντας για τη μεγάλη αυτή τιμή στο αντιπυρηνικό κίνημα, που θα έχει και οικονομικό αντίκρισμα, αφιερώνουμε στην ICAN τις φετινές εκδηλώσεις της Εβδομάδας για τον Αφοπλισμό που έχει καθιερώσει ο ΟΗΕ. Οι εκδηλώσεις αυτές στη χώρα μας πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία του ΠΑΔΟΠ, από 19 έως και 26 Οκτωβρίου 2017. Παρ’ ότι επισήμως η ρβδομάδα διαρκεί από 24 έως 30 Οκτωβρίου, εμείς τη μεταφέραμε λίγο νωρίτερα για να αποφύγουμε το τριήμερο των εκδηλώσεων για την Επέτειο του ΟΧΙ.
Το κεντρικό σύνθημα των εκδηλώσεων, που επιδιώκουμε να γίνουν και εκτός Αττικής, είναι “Μέτωπο λογικής για την ειρήνη και τη ζωή”. Σύνθημα που παραπέμπει πρωτίστως στην πυρηνική απειλή, αλλά αφορά και τους πολυδάπανους συμβατικούς εξοπλισμούς, που απορροφούν τεράστιους πόρους εις βάρος ζωτικών αναγκών των κοινωνιών και του συνόλου της ανθρωπότητας. Υπολογίζεται ότι το σύνολο των χωρών αφιερώνουν στις στρατιωτικές δαπάνες περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια ημερησίως, δεδομένου ότι οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έχουν κατά πολύ υπερβεί τα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου μετά το 2004.
*Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ).
