Έφυγε και ο Φιντέλ. Και έφυγε όπως του άξιζε. Με τη λατρεία ενός ολόκληρου λαού, αλλά και με τους πανηγυρισμούς όσων καταπιέστηκαν από το καθεστώς του, όπως και με τη χαρά των θηριωδών αντιπάλων του.
Τρανταχτό παράδειγμα ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, που τον χαρακτήρισε “κτηνώδη δικτάτορα” την ίδια στιγμή που στελεχώνει το επιτελείο του με τα πιο σκληρά, ακροδεξιά στελέχη από την τεράστια -και άκρως επικίνδυνη για την ανθρωπότητα- ακραία συντηρητική δεξαμενή των ΗΠΑ (με τελευταίο δείγμα την ανάθεση του υπουργείου Υγείας στον Τομ Πράις, γνωστό πολέμιο του συστήματος Υγείας του Ομπάμα, προκειμένου να λάβει σάρκα και οστά -ή μάλλον μόνο οστά και μάλιστα γεγυμνωμένα- η προεκλογική υπόσχεση του Τραμπ για κατεδάφιση του Obamacear).
“Κτηνώδης δικτάτορας” λοιπόν ο Φιντέλ την ίδια στιγμή που στις ΗΠΑ το πρώτο κιόλας δεκαήμερο από την επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ καταγράφηκαν περίπου 900 ρατσιστικά και ξενοφοβικά συμβάντα, με πολλές αμφιβολίες αν αυτός ο αριθμός είναι πραγματικός ή πολύ κατώτερος του πραγματικού. Συμβάντα που καταγράφηκαν σε όλες σχεδόν τις πολιτείες, με την Καλιφόρνια να βρίσκεται στην πρώτη θέση.
Λοιπόν: Ο ρατσισμός δεν βρίσκεται ποτέ μακριά. Ο φασισμός στον πυρήνα του δεν είναι ηττημένος, το σύμπαν του μίσους, της έξαλλης απανθρωπιάς και της χυδαίας αντίληψης περί ανωτερότητας (πάσης μορφής και περιεχομένου) δεν είναι κάποιο παράλληλο σύμπαν, αλλά το διπλανό μας.
Έφυγε ο Φιντέλ με διθυράμβους από τη μία και με αρές από την άλλη. Έτσι του άξιζε και έτσι του έπρεπε. Δίπλα σε μια προσωπικότητα τέτοιας εμβέλειας και τέτοιας πυρφόρου αγάπης τα πάντα φαίνονται, αφού “οι επαναστάσεις (άρα και οι επαναστάτες θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε) συνδέονται πάντα με αισθήματα αγάπης” όπως έχει πει και ο Τσε στα “Ημερολόγια Βολιβίας” αν δεν κάνω λάθος.
Δεν γίνεται λοιπόν να κρυφτείς και να πεις ψέματα ή γλυκασμούς γιατί ο Φιντέλ, όπως όλες οι τεράστιες προσωπικότητες που εργάστηκαν με φυσική δύναμη χειμάρρου, με φυσική δύναμη χειμαρρώδους αγάπης καλύτερα, για την ανατροπή, αποτέλεσαν τον καταλύτη της εποχής τους.
Και με την έννοια του υγρού εκείνου (μπορεί δάκρυ, μπορεί αίμα, μπορεί ιδρώτας) που επαληθεύει ή διαψεύδει τις αιτιάσεις, τις θεάσεις και τις θεωρίες περί Ιστορίας, αλλά και με την έννοια της κατάλυσης, της καταστροφής δηλαδή δεδομένων που εμποδίζουν την εξέλιξη, πράγμα που σημαίνει ότι μαζί με τα “ξερά” θα καούν και λίγα (ή πολλά) χλωρά. Γι' αυτό μίλησα περί χειμάρρου.
Καμιά επανάσταση δεν έμεινε στα όρια ροής ήρεμων παραποτάμων. Έφυγε λοιπόν ο Φιντέλ όπως έζησε και όπως αξίζει στους επαναστάτες: με αγάπη και μίσος. Διαφορετικά θα ήταν απλώς ένας ευεργέτης που, ανάμεσα στα διαλείμματα των αμφιβολιών του για το ποια πλευρά της φρυγανισμένης φέτας ψωμιού να βουτυρώσει, θα σκεφτόταν με λύπη τους φτωχούς, καθώς και τρόπους για να βοηθήσει κάπως τους “καημένους”.
Αλλά ο Φιντέλ δεν ήταν μέγας χορηγός φτώχειας, δεν ήταν μέγας χορηγός απελπισίας, ήταν εκείνος που έστω και χειροκίνητα επιτάχυνε την Ιστορία. Εκείνος που σε συνθήκες απάνθρωπου εμπάργκο, ανείπωτου μεγέθους, από τις ΗΠΑ (η διάκριση τάξης μεγέθους ανάμεσα στην Κούβα και τις ΗΠΑ έχω την αίσθηση πως θα αποτελεί ένα διαρκές ιστορικό “μυστήριο” που θα αφήνει εμβρόντητους τους ιστορικούς του μέλλοντος), συνθήκες που στρέβλωσαν την επανάσταση με δεινές επιπτώσεις στον κουβανικό λαό, κατάφερε (όχι μόνος βέβαια) να δημιουργήσει ένα εκπληκτικό (και παγκόσμια παραδειγματικό) σύστημα υγείας, με “εξαγωγή” μάλιστα σε γιατρούς (κατά χιλιάδες) εκεί όπου έχει ανάγκη η ανθρωπότητα.
Ο Φιντέλ «εξήγαγε» υγεία και οι ΗΠΑ «εξήγαγαν» (και εξακολουθούν να εξάγουν) στρατιωτικούς συμβούλους, δικτατορίες και πολέμους. Εξήγαγαν «δημοκρατία» και «ελευθερία» με “σοκ και δέος”. Όπως και άλλες χώρες του υπαρκτού ιμπεριαλισμού και του φρικαρισμένου δυτικού πολιτισμού. Διαλέγεις και παίρνεις.
Ας κάνει όποιος θέλει μια βόλτα στα μέρη όπου εγκαταβιώνουν (και όχι ζουν) το πλήρες στρεβλό (με μύρια όσα παρεπόμενα) της ζωής οι πρόσφυγες και ίσως καταλάβει. Λέω «ίσως» γιατί, σε μια εποχή που τα πάντα είναι υποκείμενα στη στρεβλή διάταξη των γεγονότων, τίποτα δεν υπόκειται στις λογικές συνέπειες δεδομένων.
Όταν από τη μια έχεις το στρεβλό των διαφόρων φασισμών με το διχαλωτό τους γέλιο να αντηχεί τρομακτικά στην οικουμένη και από την άλλη τους χειμάρρους των Φιντέλ και των Τσε και των Χοσέ Μαρτί χωρίς νερό να κυλάει προς την παγκόσμια θάλασσα της ελευθερίας, τα πάντα μοιάζουν ασύμβατα με την αλήθεια.
Ο Φιντέλ έφυγε. Θα ήθελα να τον αποχαιρετήσω μ' εκείνο το πικρότατης αποδοχής της θνητότητας του Νίκου Καρούζου, “Ώρα να πηγαίνω δεν έχω άλλο στήθος”, τον στίχο δηλαδή που εξανθρωπίζει, φέρνοντας σε σχήμα προσώπου τη σκόνη δισεκατομμυρίων προσώπων που υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρξουν, αφού η “μνήμη από το μέλλον κρίνεται”, όμως όχι.
Επειδή έρχεται και με συναρπάζει ο στίχος του Ανδρέα Εμπειρίκου “είμαι φιλήδονος και σοσιαλιστής” (στίχος από το ποίημά του “28 Οκτωβρίου 1940”, το οποίο γράφτηκε στις 28 Οκτωβρίου της ταραξικάρδιας έκρηξης του ελληνικού λαού, έκρηξης που δεν σταμάτησε ούτε μπροστά στον τοίχο της Καισαριανής), στίχος που νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα στον Φιντέλ, λέω, τώρα που αλαργεύει, να θυμηθώ τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη: “Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα”.
Εμείς να δούμε τώρα. Εμείς να δούμε τι πρόσωπο έχουμε μέσα στο αχανές της ιστορίας. Εμείς να εξηγήσουμε τον ατομικό και συλλογικό εαυτό μας, να τον κάνουμε φανερό πάει να πει, μέσα στο διαρκώς ανεξήγητο της κατακλυσμιαίας στιγμής. Αυτού του χειμάρρου τελικά στον οποίο έπλευσαν (και όχι επέπλευσαν) οι Φιντέλ και οι Τσε αυτού του κόσμου. Εμείς έχουμε χρέος να απαντήσουμε στο οντολογικό πρόβλημα της επανάστασης που θέτει ο Νίκος Καρούζος με δυο μόνο λέξεις, αλλά με τα πιο συλλογισμένα σημεία στίξης (μια τελείας και ένα ερωτηματικό) που διάβασα ποτέ: “Τσε. Και;”
