Έτσι έγινε και στο Πανεπιστήμιο δεν συνάντησα την Ιστορία, δεν μπόρεσα να συνομιλήσω μαζί της· δεν υπήρχε ο άνθρωπος που θα με πήγαινε να τη γνωρίσω! Και όχι μόνον αυτό, αλλά και κινδύνεψα να πέσω και εγώ στη λούμπα του άρθρου: το πρώτο μου δημοσίευμα ήταν τέτοιο, τα λίγα εγγραφάκια που διόρθωναν τη χρονολογία της πολιορκίας ενός φρουρίου από τους έπαναστατημένους Έλληνες. Τι πρόσφερε αυτό το άρθρο; σχεδόν τίποτε! απλώς δήλωνε ότι άλλος ένας νεαρός ήθελε να γίνει ιστορικός!
Τελείωσα λοιπόν το Πανεπιστήμιο, έχοντας συνείδηση ότι την Ιστορία δεν την είχα συναντήσει· η ελληνική κοινωνία δεν ήταν ακόμη σε θέση να κατανοήσει την ειδικότητα του ιστορικού: οι συγγενείς μου, και αυτοί που είχαν κάνει σπουδές, δεν με σύστηναν ως ιστορικό· με σύστηναν ως αρχαιολόγο· αυτό ήταν κατανοητό και ένδοξο. Αυτό, άλλωστε, παρέπεμπε στην ελληνική αρχαιότητα. Δεν θα το συζητήσουμε τώρα αυτό. Γιατί, τι παράξενο, έξω, στους δρόμους, στις πλατείες, άρχισε να μου μιλάει η Ιστορία· άρχισα να βλέπω να συντελείται γύρω μου μια γενική αλλαγή, σάμπως η Αθήνα να ξαναχτιζόταν από την αρχή – το μικρό, το σπιτάκι, όπου κατοικούσαν πέντε άνθρωποι, εξαφανιζόταν και στην ιδια θεση χτιζόταν το μεγάλο, πολυκατοικία το έλεγαν, όπου θα κατικούσαν πολύ περισσότεροι!
Έτσι, μου μιλούσε η Ιστορία στην πράξη· και μου έλεγε πολλά, μου τα έλεγε όλα. Μόνο που εγώ δεν τα καταλάβαινα όλα – δεν είχα αποκτήσει το κλειδί για να ξακλειδώσω όλα όσα μου έλεγε· δεν μου το έδωσε το Πανεπιστήμιο. Από μόνος μου καταλάβαινα ό,τι ήταν να καταλάβω. Κατάλαβα ότι στην Αθήνα μαζεύονταν πολλοί άνθρωποι , αλλά δεν καταλάβαινα γιατί· φαινομενικά για να δουλέψουν στο εργοστάσιο, να ζήσουν καλύτερα, να φύγουν από τη δυστυχισμένη αγροτική ζωή.
Στην προσπάθειά μου να εξηγήσω αυτήν τη φυγή από την επαρχία προς την Αθήνα υπήρχε κάτι που με μπέρδευε: ωραία μου τα λέει και μου τα δείχνει η Ιστορία, την ώρα μάλιστα που η ίδια διαδραματιζόταν, την ώρα της παραγωγής της και της διαμόρφωσής της, αλλά γιατί; τι είναι αυτό που δεν μου λέει και γιατί δεν μου το λέει; Μεγάλο το μπέρδεμά μου. Λέω το εξής· έφερνα στο νου μου τη μαθητική μου ζωή –δεν ήταν και τόσο μακριά– και θυμόμουν ότι στο σχολείο σχεδόν κάθε χρόνο και όχι μια φορά σε κάθε σχολική χρονιά γράφαμε έκθεση ιδεών με θέμα την αστυφιλία – έτσι είχαν ονομάσει την εσωτερική μετανάστευση που διογκωνόταν, τη φυγή προς τις πόλεις. Γιανα είναι όμως καλή η έκθεση και να πάρει και καλό βαθμό έπρεπε να επιχειρηματολογήσουμε κατά του φαινομένου της αστυφιλίας. Ήταν κακό πράγμα η αστυφιλία!
Σκεφτόμουν λοιπόν, αφού έχουμε άνθηση της οικονομίας και μέσω της οικοδομής, αφού υπάρχει ζήτηση νέας κατοικίας με πιο ανθρώπινες συνθήκες ζωής, αφού η οικοδομή, η πολυκατοικία από μόνη της δημιουργεί θέσεις εργασίας και ζήτηση εργατικών χεριών, αφού, δηλαδή, οι άνθρωποι της επαρχίας πουλώντας χτήματα και αγοράζοντας διαμέρισμα ή διαμερίσματα στην Αθήνα και δουλειά είχαν και καλύτερα ζουν, γιατί η αστυφιλία είναι κακό πράγμα;
Θα περάσουν λίγα χρόνια ακόμη, δυο-τρία, όχι πολλά για να μπορέσω να αισθανθώ ότι πλησιάζω την απάντηση· να αισθανθώ μόνον, όχι να εξηγήσω – τη μυρωδιά αισθανόμουν της εξήγησης, όχι όλη την εξήγηση. Η μυρωδιά άρχισε να μου έρχεται από την κοινωνική δράση ενός νέου σωματείου που, ως συνέπεια του οργασμού οικοδόμησης πολυκατοικιών, ερχόταν να καλύψει την ανάγκη για προβολή και διεκδίκηση της λύσης των εργασιακών προβλημάτων των οικοδόμων. Πολύ σύντμα το σωματείο των οικοδόμων έγινε πανίσχυρο και η δράση του πολύ σημαντική· συχνά η συμμετοχή των οικοδόμων σε συλλογικές εκδηλώσεις (συλλαλητήρια, απεργίες κ.λπ.) σήμαινε ένταση, σήμαινε σύγκρουση με τον αντίπαλο.
Κάτι μυρίζει λοιπόν εδώ, σκεπτόμουν· μήπως ένας από τους λόγους της «αστυφιλίας» ήταν οι συνεχείς διώξεις και οι διωγμοί των «αντεθνικώς δρώντων», που είχαν γίνει ανυπόφοροι; μήπως οι διαρκείς πιέσεις των αστυνομικών αρχών στον μικρό τόπο έκαναν σχεδόν αδύνατη τη διαμονή σου στον τόπο σου; γιατί, ας σκεφτούμε, ο χωροφύλακας που τον βλέπεις κάθε μέρα, σάμπως να σε παρακολουθεί, απλώς να σε κοιτάξει «κάπως», χωρίς να σου μιλήσει, σου χαλάει το όποιο κέφι μπορεί να έχεις! αν προσθέσειςκαι τη ματιά του παλιού ταγματασφαλίτη, του παλιού χίτη κ.λπ., που δεν έχουν πάψει να παίζουν το ρόλο τους του βοηθού των αρχών ασφαλείας, η ζωή σου μπορέι να γίνει κόλαση – οπότε επανερχόμαστε σ’ αυτό το κυρίαρχο συναίσθημα επί δεκαετίες· ο φόβος.
Έτσι λοιπόν έγινε και, τελικά, αυτό που ονόμαζαν αστυφιλία σήμαινε πολυκατοικία· στον πολύ κόσμο, θα κρυβόταν από τον χωροφύλακα· στην πόλη θα μπορούσε να ησυχάσει λίγο, να απαλλαγεί από ένα μέρος του φόβου του. Θα καταλάβει αυτός ο μετανάστης από την επαρχία στην πόλη ότι απλώς άλλαζε ο τρόπος· δεν συναντούσε τον χωροφύλακα κάθε μέρα στην πλατεία του τόπου του, στο καφενείο· του τον είχαν βάλει μέσα στο σπίτι του όμως – ο θυρωρός της πολυκατοικίας του ήταν ο χαφιές. Η αστυνομία μάθαινε πώς ζούσε, με ποιους έκανε παρέα, τι εφημερίδες διάβαζε... όλα. Θα καθυστερήσουμε να καταλάβουμε το ρόλο του θυρωρού ή ακίμη και του διπλανού μας στη διαδήλωση. Η δεκαετία του 1950, κυρίως προς το τέλος της, ήταν η δεκαετία του χαφιέ.
Και έτσι, αυτός ο οικοδομικός οργασμός, οι πολυκατοικίες, εκτός από τον οικονομικό και κοινωνικό ρόλο τους, έπαιξαν και αυτόν – του εθνικού φύλακα.
Βασίλης Κρεμμύδας
