ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΑΡΑΚΛΑ*
Εδώ και μερικά χρόνια και μέχρι πριν λίγες ημέρες, στην περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ελλάδα και αλλού, είχαμε το φαινόμενο της παράλληλης ανόδου της Άκρας Δεξιάς και της Αριστεράς, που τα μέσα ενημέρωσης το ονόμαζε συνήθως «άνοδο των άκρων». Θεωρούσαν ότι οι χώρες αυτές βρίσκονται ενώπιον του διλήμματος κέντρο ή άκρα, ταυτίζοντας ουσιαστικά την Αριστερά με τον φασισμό. Αυτή η ανάλυση κατέρρευσε στις 6 Δεκεμβρίου 2015.
Μετά την τεράστια άνοδο της Ακροδεξιάς στη Γαλλία, το περιφερειακό φαινόμενο έγινε κεντρικό, αλλά χωρίς να μπορεί να γίνει πια λόγος για «άνοδο των άκρων». Στη Γαλλία ανεβαίνει η Άκρα Δεξιά. Δεν έχουμε άνοδο των άκρων. Έχουμε άνοδο της φασιστικής πολιτικής πρότασης. Τώρα, οι ίδιοι πολιτικοί που μάχονταν μέχρι χθες την άνοδο της Αριστεράς στην Νότια Ευρώπη τίθενται προ των ευθυνών τους. Γιατί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η μόνη λύση για να μη ζήσει η Ευρώπη μια νέα περίοδο φασισμού να είναι, ακριβώς, η αριστερή εξουσία ή -πράγμα που δεν είναι πολύ διαφορετικό επί της αρχής- η υιοθέτηση μιας αριστερής ατζέντας από τα «κεντρώα» κόμματα.
Μέχρι χθες η σταδιακή συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους φάνταζε μονόδρομος στην Ε.Ε. Τώρα κάθε σώφρων «κεντρώος» πολιτικός αναθεωρεί τις πεποιθήσεις του: το αντίθετο ισχύει, στην πραγματικότητα. Μονόδρομος σήμερα είναι να πάψουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να συρρικνώνουν το κοινωνικό κράτος, γιατί η συρρίκνωσή του δεν γίνεται πια ανεκτή από τους Ευρωπαίους πολίτες. Είτε θα λάβουν ξανά υπόψη τους την ανάγκη για κοινωνική αλληλεγγύη, είτε θα παραδώσουν την εξουσία σε πολιτικά μορφώματα που την έχουν λάβει υπόψη τους. Με τη διαφορά ότι αυτά τα μορφώματα υπερασπίζονται το κοινωνικό κράτος είτε εις βάρος της δημοκρατίας είτε προς όφελός της, είτε θέλουν τα καλά της κοινωνικής αλληλεγγύης να αφορούν μόνο τους «αυτόχθονες» -όπως και αν τους ορίζει το φασιστικό μύθευμα κάθε χώρας- είτε αυτά να αφορούν τους εργαζόμενους ανεξαρτήτως «εθνικής» καταγωγής.
Η κοινωνική αλληλεγγύη έχει άλλη μορφή όταν την υπερασπίζεται μια φασιστική, άλλη όταν την υπερασπίζεται μια αριστερή πολιτική. Η πρώτη, βέβαια, δεν απαιτεί υπέρογκα έξοδα. Αν ένα κοινωνικό κράτος για «αυτόχθονες» συνυπάρχει με ζώνες ακραίας εκμετάλλευσης του «μη αυτόχθονος» πληθυσμού, όπου αναστέλλεται η ισχύς του εθνικού καθεστώτος προστασίας της εργασίας, τα δημοσιονομικά μεγέθη θα είναι ασφαλώς «νοικοκυρεμένα». Απλώς μια τέτοια πολιτική, που δρομολογείται ήδη από «κεντρώες» κυβερνήσεις στην Ε.Ε. -στην ίδια κατηγορία ανήκουν κι οι προτάσεις για μια Ένωση «πολλών ταχυτήτων»-, ανήκει σε μια αντιμετώπιση του κοινωνικού κράτους που περιορίζει την αλληλεγγύη στο έθνος, και καταστρέφει το πολυεθνικό ευρωπαϊκό εγχείρημα. Είναι μια φασιστικού τύπου αντιμετώπιση.
Μόλις η Ακροδεξιά μπορεί να διεκδικήσει την πολιτική εξουσία ενός από τα δύο κεντρικά κράτη της Ένωσης, όλες οι λύσεις τέτοιου τύπου μετατρέπονται σε εφιάλτη. Στο έτερο κεντρικό κράτος, τη Γερμανία, ο Αντρέας Γιουνγκ, χριστιανοδημοκράτης βουλευτής, δήλωσε ότι «πρέπει να σταματήσουμε το Εθνικό Μέτωπο». Για τον ηγέτη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, οι γαλλικές εκλογές πρέπει να «αφυπνίσουν όλες τις δημοκρατίες στην Ευρώπη». Είναι όμως προφανές ότι, αν επιλέγουμε μια πολιτική συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους και, προκειμένου να κάμψουμε τις αντιδράσεις, εισάγουμε εξαιρέσεις στην προστασία της εργασίας -για τους «άτακτους» εταίρους αλλά και εντός κάθε κράτους-μέλους-, προωθούμε μια ατζέντα μη δημοκρατική, την οποία θα κληθούν αργά ή γρήγορα να υλοποιήσουν οι φυσικοί της φορείς, που δεν είναι τα «κεντρώα», αλλά τα φασιστικά κόμματα.
Η άλλη λύση, που μπορεί να σώσει τη δημοκρατία στην Ένωση, είναι η πολιτική υπεράσπισης του κοινωνικού κράτους σε μη εθνικιστική βάση. Είναι πιο πολυέξοδη από οικονομική άποψη, όχι όμως από πολιτική άποψη. Μετά τις εκλογές στη Γαλλία ολόκληρη η Ένωση τίθεται προ του διλήμματος που ταλάνιζε ορισμένες χώρες της περιφέρειας, όπως την Ελλάδα. Είτε αριστερή πολιτική είτε φασισμός.
* Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο
