«Η δουλειά κάνει τους άντρες» λέει ένα παλιό, ωραίο λαϊκό τραγούδι που τραγουδιέται ώς τα σήμερα, αποτυπώνοντας παράλληλα έτσι τις κοινωνικές αντιλήψεις για τον ρόλο των ανδρών και γυναικών στην εργασία. Σε μόλις πέντε λέξεις μάς λέει ότι η δουλειά είναι αντρική υπόθεση και είναι δραστηριότητα που τιμά και διαμορφώνει την ταυτότητα αυτού που την ασκεί.
Μέχρι και σήμερα ισχύουν εν μέρει οι λανθάνουσες αλήθειες του στίχου, καθώς η γυναικεία εργασία δεν αναγνωρίζεται πάντα ως τέτοια, αν και η παροιμία λέει ότι «της γυναίκας η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ». Υπάρχει γυναικεία εργασία μισθωτή, πλήρης ή μερική και εργασία αδήλωτη και ανασφάλιστη από το σπίτι. Εργασία των γυναικών, ως «συμβοηθούντα μέλη», στις γεωργικές και οικογενειακές επιχειρήσεις με προϊόν δουλειάς, αλλά απλήρωτη και χωρίς εξασφάλιση. Οικιακές φροντίδες και εργασία που, σύμφωνα με μετρήσεις, αντιστοιχούν σε περισσότερο από ένα πλήρες ωράριο, οι οποίες ωστόσο δεν αναγνωρίζονται, ειδάλλως ο ισότιμος καταμερισμός θα είχε γίνει πραγματικότητα.
Τις τελευταίες δεκαετίες συνεχίστηκαν τα βήματα προς την ισότητα ανδρών και γυναικών, αυξήθηκε η συμμετοχή των γυναικών στο συνολικό ποσοστό της απασχόλησης, μεταβλήθηκαν οι κοινωνικές αντιλήψεις και δέχθηκε σημαντική υποχώρηση η πατριαρχική δομή της κοινωνίας μας, κατοχυρώθηκαν νομοθετικά τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών, ανέβηκε το μορφωτικό τους επίπεδο. Μάλιστα, σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του ΙΟΒΕ, για την περίοδο 2012-2013, το ποσοστό των γυναικών επιχειρηματιών που κατέχουν μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα είναι κατά 7,5 μονάδες περίπου υψηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό των ανδρών.
Αναγκαία "υποχρέωση"
Ωστόσο, τα παραπάνω δεν ήταν αρκετά για να αντιστρέψουν τα κοινωνικά στερεότυπα για τον ρόλο των φύλων, καθώς η υποχρέωση των γυναικών για το νοικοκυριό και την ανατροφή των παιδιών -η οποία θεωρείται ότι απορρέει από τη «φύση» τους- και η συνακόλουθη ανάγκη για διεκπεραίωση ταυτόχρονα πολλών ρόλων, επηρεάζει τις αποφάσεις τους για το είδος των σπουδών, για την επιλογή του επαγγέλματος και τις εμποδίζει τελικά να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, περιορίζει την επαγγελματική τους εξέλιξη, είτε λόγω της καθήλωσής τους σε συγκεκριμένα επίπεδα της επαγγελματικής ιεραρχίας («γυάλινη οροφή»), είτε λόγω του οριζόντιου επαγγελματικού διαχωρισμού (απασχόληση σε στερεοτυπικά «γυναικεία» επαγγέλματα με χαμηλότερο status, αμοιβές κ.λπ.).
Mισθολογικό χάσμα
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές εισήγαγαν τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, τη μερική, προσωρινή απασχόληση, τον θεσμό των επινοικιαζόμενων εργαζόμενων, που βρήκαν μεγαλύτερη εφαρμογή στο γυναικείο εργατικό δυναμικό. Οι προσδοκίες για τις πολυαναμενόμενες θετικές αλλαγές από την έλευση της πληροφορικής, στην αγορά και στο περιεχόμενο της ίδιας της εργασίας, διαψεύστηκαν, καθώς η πληροφορική / τεχνολογία αναπαρήγαγε τους παραδοσιακούς ρόλους (για παράδειγμα, γυναίκες εργαζόμενες στην εισαγωγή στοιχείων, άνδρες στην υψηλή ιεραρχία των διευθύνσεων πληροφορικής), διατήρησε το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών και ευνόησε νέες ευέλικτες μορφές απασχόλησης.
Ακολούθησε η οικονομική κρίση και τα τελευταία πέντε χρόνια της σκληρής λιτότητας, που αποκαθήλωσαν εργασιακά δικαιώματα ανδρών και γυναικών, απορρύθμισαν το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της εργασίας και της μητρότητας, οδήγησαν σε απολύσεις, σε παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, σε δραματική πτώση στις αμοιβές και τις συντάξεις, αύξησαν τα όρια συνταξιοδότησης (στα 62 έτη η μειωμένη σύνταξη για τις μητέρες ανηλίκων!), ενώ αυξήθηκε η ανεργία σε δυσθεώρητα ύψη. Μεγαλύτερα θύματα αυτής της οικονομικής και κοινωνικής οπισθοδρόμησης οι γυναίκες, που οδηγήθηκαν έτσι στη φτώχεια και την ανεργία.
Ανεργία και ανασφάλεια
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το Δ΄ τρίµηνο του 2014 το αποδεικνύουν: Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (29,6%) είναι σηµαντικά υψηλότερο από των ανδρών (23,3%), με το μέσο επίπεδο ανεργίας να φτάνει στο 26,1%. Χαρακτηριστικό της απόγνωσης είναι το γεγονός ότι 973.000 άνεργοι (το 78,1% του συνόλου) είναι διατεθειμένοι να εργαστούν με μερική απασχόληση.
Κι αν στην Ελλάδα η εικόνα είναι ζοφερή, στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. οι γυναίκες βιώνουν επίσης προβλήματα εργασιακής ανασφάλειας και διακρίσεων. Στην πρόσφατη συνάντηση των γυναικών του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς επισημάνθηκε ότι στην Ε.Ε. το 32,1% των γυναικών εργάζονται με συμβάσεις μερικής απασχόλησης, έναντι 9 % των ανδρών. Το μέσο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Ε.Ε. είναι 16,2 % και η διαφορά συνεχώς αυξάνεται: 21,2% των γυναικών στην Ευρώπη έχουν εισόδημα χαμηλότερο του κατώτατου μισθού.
Καμπάνια του ΚΕΑ
«Στο ΚΕΑ πιστεύουμε ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει δικαιοσύνη χωρίς κοινωνική διέξοδο από την κρίση και δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική διέξοδος από την κρίση χωρίς αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών.
Θεωρούμε ότι η οικονομική αυτονομία των γυναικών και η συμμετοχή τους σε κάθε πτυχή του αγώνα είναι απαραίτητες, προκειμένου να οικοδομηθεί η αντικαπιταλιστική και αντιπατριαρχική λύση, την οποία εμείς, οι γυναίκες της Ευρώπης, χρειαζόμαστε» διακήρυξαν οι γυναίκες του ΚΕΑ ξεκινώντας την καμπάνια «Η αξιοπρεπής εργασία για τις γυναίκες είναι απαραίτητη για την ισότητα».
Συμφωνούμε. Εργασία αξιοπρεπής και όχι προϊόν εκμετάλλευσης. Για να «κάνει η δουλειά τον άντρα» και τη γυναίκα - και να τους κάνει ωραίους, όπως θέλει η ισχυρή στον στίχο φόρτιση του ρήματος. Όχι όμως τέτοια που να «τρώει τον αφέντη» - εργαζόμενο και εργαζόμενη εν προκειμένω!
ΦΙΛΙΩ ΓΚΑΒΑΛΙΖΟΥΔΗ
