Του Γιάννη Σχίζα
Η 11η Δεκεμβρίου είναι η «Ημέρα των Βουνών», για μερικούς συμβατική όσο πολλές «Ημέρες» αφιερωμένες στο οτιδήποτε, αλλά για τους φυσιολάτρες ιδιαίτερα σημαντική. Για την ορεολατρία, το 2013 είναι πραγματικά ορόσημο, καθότι απέχει 60 χρόνια από την «κατάκτηση» του Έβερεστ των Ιμαλαΐων και ακριβώς έναν αιώνα από την ανάβαση στον ελληνικό Όλυμπο.
Αυτές οι αναρριχητικές επιδόσεις και όσες τις ακολούθησαν σημαίνουν για πολλούς την «απομάγευση» των βουνών, την απώλεια της παραδοσιακής αίγλης και του μυστηρίου που συνόδευε την ύπαρξή τους. ‘Ομως μια στοχαστική προσέγγιση δείχνει ότι τα βουνά συνεχίζουν να «αποφέρουν» μια ανανεούμενη αίσθηση τοπίου, μετεωρολογικής εικονοποιίας, προκλήσεων στη σωματική αντοχή, φυτολογικών και ζωολογικών εμπειριών, ιστορικής πληροφορίας. Τα βουνά είναι ο κατεξοχήν συντηρητής του παρελθόντος, έλεγε ο μελετητής της Μεσογείου Φερνάντ Μπροντέλ - θέλοντας να δείξει την υπεροχή τους σε σχέση με άλλες περιοχές του χώρου, όπου η Ιστορία σβήνεται πιο εύκολα...
Τα βουνά είναι πιο μεγάλα από ό,τι δείχνει το επίσημο 23% της έκτασής τους επί της επιφάνειας του πλανήτη, γιατί οι μετρήσεις αδυνατούν να συμπεριλάβουν τις κεκλιμένες επιφάνειές τους. Και συνεχίζουν να φιλοξενούν ένα μεγάλο -αν και φθίνον- ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού, όμως στην εποχή μας προσφέρονται όλο και περισσότερο για τη ψυχαγωγία ή αναψυχή. «Ανα-ψυχή», ανανέωση της ψυχής, «αγωγή της ψυχής», ψυχή που άγεται στο αλλού - είναι σημασίες που προκύπτουν από την επιστροφή στις ρίζες των όρων: Ο ύστερος όρος «ψυχαγωγία» συνδέεται συχνά με έναν ευτελισμό ανθρώπινου ήθους και φύσης. Σημαίνει συχνά αβάσταχτη ελαφρότητα και υποβαθμισμένες καταστάσεις.
Σημαίνει χιονοδρομικά κέντρα και πίστες χειμερινών σπορ στο οπουδήποτε. Σνομπ καταναλωτές χειμερινών διευκολύνσεων και εξοπλισμών, αδιάφορων για την περιβάλλουσα φύση και την αισθητική του τοπίου. Ασυνείδητους εποικιστές ορεινών περιοχών, κυνηγούς οικοφονιάδες και λεβεντοτσόγλανους με μότο κρος - να θρυμματίζουν την ομορφιά της σιωπής και να προσφυγοποιούν άγρια ζώα...
Σημαίνει ορειβάτες που απλά και μόνο δοκιμάζουν τις σωματικές τους αντοχές - και τίποτε περισσότερο. Που δεν βλέπουν γύρω τους τις τερατογενέσεις σε εξέλιξη - τις θηριώδεις ανεμογεννήτριες, την υπερβολική οδοποιία, τις ανεγκέφαλες επεμβάσεις στη φύση.
Στον 21ο αιώνα τα βουνά δεν εκπροσωπούν ό,τι εκπροσωπούσαν στις αρχές του προηγούμενου. Δεν είναι ό,τι δηλώνονταν στα «Ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου ή στα «Άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου» του Στέφανου Γρανίτσα. Όμως η αξία τους παραμένει - όσο ένα κλασικό έργο του Σοπέν ή ένα φαντασμαγορικό ηλιοβασίλεμα. Απομένει σε μας να εγκολπωθούμε αυτή την αξία και να την προστατεύσουμε, όπως προστατεύουμε ένα αντικείμενο με μουσειακή αλλά και ενεστώσα χρήση...
