Του Fabrizio Barca*
Μπροστά στην τρομερή κρίση που είναι σε εξέλιξη, το άρθρο 3 του συντάγματος της Ιταλικής Δημοκρατίας, αυτό που αναφέρεται στην άρση των «εμποδίων για την πλήρη ανάπτυξη του κάθε ανθρώπου», έχει τρεις στόχους: να αποτρέψει τη φτωχοποίηση των ατόμων, την κατάρρευση του οικονομικού και κοινωνικού ιστού και να προωθήσει μια αλλαγή πορείας στην κατεύθυνση της κοινωνικής και περιβαλλοντολογικής δικαιοσύνης.
Το νομοθετικό διάταγμα “Cura Italia”1 της κυβέρνησης ξεκίνησε να αντιμετωπίζει τον πρώτο και τον δεύτερο στόχο. Για να ολοκληρώσει το έργο και να επικεντρωθεί με εξυπνάδα και αποφασιστικότητα στον τρίτο στόχο, το «Forum Disuguaglianze e Diversità»2 καθώς και η «Alleanza Italiana per lo Sviluppo Sostenibile»3, μαζί με τον Cristiano Gori4 προώθησαν μια πρόταση άμεσης εφαρμογής. Όσο πιο πλατιά είναι η κινητοποίηση γύρω από αυτή, περισσότερες θα είναι οι πιθανότητες να την υιοθετήσει η κυβέρνηση.
Καθολικότητα της κοινωνικής προστασίας
Η πρόταση επιδιώκει δύο πράγματα. Πρώτον, κεφαλαιοποιεί την επιλογή της κυβέρνησης για πρώτη φορά να αναγνωρίσει την ανάγκη για κοινωνική προστασία σε αυτόνομους εργαζόμενες και εργαζομένους καθιστώντας την ισχυρότερη και πιο δίκαιη. Δεύτερον, στο όνομα μιας απαραίτητης καθολικότητας της κοινωνικής προστασίας, στοχεύει στους 6-7 εκατ. εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα που δεν περιλαμβάνονται στο διάταγμα της κυβέρνησης. Το κράτος, που από τη μία μεριά ζητά, σωστά, σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μείνει στο σπίτι και από την άλλη σε ένα άλλο μέρος του πληθυσμού να παραμένει στην πρώτη γραμμή για να φροντίζει και να παραγάγει για όσους μένουν στο σπίτι, πρέπει ταυτόχρονα να προστατεύει όλους σε σχέση με την κατάσταση που βρίσκονται.
Προτείνουμε λοιπόν, κατ’ αρχάς, μια Έκτακτη Στήριξη για την Αυτόνομη Εργασία που θα αντικαταστήσει την εφάπαξ παροχή των 600 ευρώ. Το ποσό για κάθε αυτόνομη εργαζόμενη και εργαζόμενο δεν θα είναι σταθερό, όπως τώρα, αλλά θα προσαρμόζεται στις διαφορετικές συνθήκες. Επιδιώκοντας τη διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας της εργασίας, το ύψος της επιδότησης θα αυξάνει τόσο όσο η απώλεια του κέρδους (αναλογικά με το σύνηθες επίπεδο της δραστηριότητας). Στοχεύοντας στη στήριξη όσων βρίσκονται σε μεγαλύτερη δυσκολία, η επιδότηση θα είναι μεγαλύτερη όσο δυσμενέστερες είναι οι οικογενειακές συνθήκες της εργαζόμενης ή του εργαζόμενου.
Φράγμα στη φτωχοποίηση
Το δεύτερο εργαλείο που εισάγουμε είναι το Κοινωνικό Εισόδημα για την Έκτακτη Κατάσταση εκμεταλλευόμενοι τη δυνατότητα που ήδη η χώρα μας έχει από καιρό διαθέσει. Αυτό το εργαλείο απευθύνεται, εν δυνάμει, σε διαφορετικές κατηγορίες: σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια εργαζόμενους αορίστου χρόνου, σε λιγότερο από 500.000 εργαζόμενους με μπλοκάκι, σε ανέργους που σιγά-σιγά χάνουν κάθε επίδομα ανεργίας, σε άνεργους μακράς διάρκειας, που ενώ μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στο κοινωνικό εισόδημα, το απέφευγαν αποθαρρυμένοι από την κοινωνική εικόνα που το συνόδευε, και τέλος σε περισσότερους από 3 εκατομμύρια εργαζόμενες και εργαζόμενους σε παράνομο καθεστώς. Ο αντικειμενικός στόχος είναι η δημιουργία ενός φράγματος ενάντια στη φτωχοποίηση, πλησιάζοντάς αυτές τις κατηγορίες που δεν έχουν πρόσβαση σε άλλες προνομιακές προστασίες.
Το δυνατό σημείο αυτής της πρότασης έγκειται στο ότι, όπως μας μαθαίνει η διεθνής εμπειρία από άλλες έκτακτες καταστάσεις, θα χρησιμοποιηθεί ένα ήδη υπαρκτό εργαλείο στη βάση νέων όρων που απορρέουν από τις νέες συνθήκες. Προκειμένου να επιταχυνθεί και η όλη διαδικασία, θα περιοριστεί η απαραίτητη γραφειοκρατία και θα απλοποιηθούν οι διαδικασίες. Θα δίνεται έτσι η δυνατότητα στις αρμόδιες αρχές να μπορούν να υπολογίζουν τις απαραίτητες παραμέτρους (προϋποθέσεις) για την πρόσβαση στη βοήθεια χρησιμοποιώντας αυτοματοποιημένη διαδικασία για όσους έχουν τις προϋποθέσεις, που είναι μια επανάσταση για τη χώρα μας. Δεν θα λαμβάνεται υπόψη ο περιοριστικός όρος της ακίνητης περιουσίας γιατί δεν θέλουμε να σπρώξουμε κάποιον να ξεπουλήσει ό,τι με πολύ κόπο έφτιαξε. Επίσης, θα περιοριστούν, πάντα προσωρινά, οι διοικητικές ποινές που είναι σχετικές με την άδηλη εργασία. Τέλος, ενισχύεται η δυνατότητα να μπορούν να υποβάλουν αίτημα παροχής και άτομα που δεν έχουν την ιταλική υπηκοότητα.
Κοινωνική συνοχή και δημοκρατία
Το γεγονός ότι το Εισόδημα Έκτακτης Ανάγκης απευθύνεται, ξεκάθαρα, και σε άτομα σε καθεστώς μη κανονικών εργασιακών συνθηκών, που πάντως εκτιμάται ότι θα είναι το μισό των εν δυνάμει εχόντων τις προϋποθέσεις, θα πρέπει να τύχει και της στήριξης όλων των λογικών ανθρώπων. Όχι μόνο γιατί η δημοκρατία μας δεν μπορεί να εγκαταλείψει κανέναν, όχι μόνο γιατί σ' αυτές τις δραματικές συνθήκες, χτίζοντας μια γέφυρα με τον χώρο της μη κανονικής εργασίας, το κράτος αποκαθιστά ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και διαλόγου, που μπορούν και τα δύο να συμβάλουν στο να βοηθηθούν όσοι εργαζόμενοι βρίσκονται σε καθεστώς υποταγής. Αλλά και για άλλους δύο λόγους. Γιατί αυτές τις μέρες ένα μεγάλο μέρος της μη κανονικής εργασίας δεν μπορεί πλέον να δραστηριοποιείται. Η διεθνής εμπειρία διδάσκει, σε παρεμφερείς συνθήκες, ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να υπερβάλουμε διευρύνοντας τα «όρια της κοινωνικής συνεκτικότητας».
Εάν θα υιοθετηθούν αυτά τα μέτρα, η δημοκρατία μας θα μπορέσει να περιορίσει τη διεύρυνση των ανισοτήτων. Η κοινωνική συνοχή και η δημοκρατία θα προστατευτούν και να θα στεριώσουν, θα δημιουργηθούν οι βάσεις για την αλλαγή πορείας που η έλλειψη προετοιμασίας για την αντιμετώπιση του κορονωϊού ανέδειξε σαν επείγουσα ανάγκη.
Μετάφραση : Ιωσήφ Σινιγάλιας. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Micro Mega"
1. ΠΝΠ της ιταλικής κυβέρνησης μέτρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας (DI 18/2000).
2. Φόρουμ του Ιδρύματος Basso αποτελούμενο από ενεργούς κοινωνικούς και επιστημονικούς φορείς μελέτης προτάσεων για τη μείωση των ανισοτήτων (forumdisugualianzediversita.org).
3. Οργάνωση (AsVIS) του Ιδρύματος Unipolis και του Πανεπιστημίου της Ρώμης Tor Vergata για την προώθηση των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης Agenda 2030 του ΟΗΕ.
4. Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Trento και στο Τμήμα PSSRU του LSE.
