Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Γύρω-γύρω στοίβες από χαρτί υγείας και στη μέση ο Ιερώνυμος Μπος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γύρω-γύρω στοίβες από χαρτί υγείας και στη μέση ο Ιερώνυμος Μπος

Μία από τις πρώτες αντιδράσεις μόλις ανακοινώθηκε από την τηλεόραση ότι η Ελλάδα έχει κορωνοϊό ήταν η μαζική καταφυγή στα σούπερ μάρκετ. Κατανοητό, όλοι θέλουν να προλάβουν να εφοδιαστούν με τρόφιμα για να αντιμετωπίσουν το άγνωστο σε κατάσταση καραντίνας. Όμως, μία από τις πρώτες αντιδράσεις αρκετών (διεθνώς) ήταν να αγοράσουν χαρτί υγείας με το κιλό (κυριολεκτικά!). Αυτό δεν είναι τόσο κατανοητό.

Ό,τι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε το διακωμωδούμε για να το διαχειριστούμε. Οι εικόνες αυτές έγιναν viral, συνοδευόμενες από χιουμοριστικά σχόλια. Σκρολάροντας στο Facebook, ανάμεσα στις συζητήσεις για τον κίνδυνο της πανδημίας, τα μέτρα αντιμετώπισής της, τα βίντεο των Ιταλών που τραγουδούν στα μπαλκόνια τους για να κοινωνικοποιηθούν και να διασκεδάσουν τον εφιάλτη τους, εμφανίστηκαν αναρτήσεις και memes για το χαρτί υγείας. Χαρακτηριστική εικόνα που διαδόθηκε στα σόσιαλ μίντια, ένα πλεκτό χαρτί υγείας που παραπέμπει σε σεμεδάκι. Καυστικός σχολιασμός πέρα για πέρα βάσιμος. Γιατί πώς θα σωθείς από τον κορωνοϊό επειδή αγόρασες εκατό ρολά χαρτί υγείας; Αλλά ακόμα κι αν δεν τα αγόρασες ως μέτρο πρόληψης, πότε αλήθεια θα χρησιμοποιήσεις όλα αυτά τα χιλιόμετρα χαρτιού;

Στην κατεύθυνση της διακωμώδησης, το περίφημο μονοπλάνο του φετινού οσκαρικού «1917», όπου ο στρατιώτης διασχίζει τρέχοντας την πρώτη γραμμή των χαρακωμάτων του Α Παγκόσμιου Πολέμου περνώντας μέσα από ανατινάξεις, διασταυρούμενα πυρά και σκοτωμούς, προσαρμόστηκε εύστοχα στις... απαιτήσεις του δικού μας πολέμου με τον “αόρατο εχθρό”. Στην εμβληματική σκηνή όπου αντιπαραβάλλεται ο πόλεμος των ανθρώπων με την ειρήνη της φύσης, ο βίαιος θάνατος με την αρμονία του πράσινου χορταριού και του γαλάζιου ουρανού, η ανούσια (φαινομενική) κίνηση που προκαλεί ο άνθρωπος με την αέναη (φαινομενική) ακινησία του σύμπαντος, ο στρατιώτης τρέχει μέσα από τον πόλεμο κρατώντας μια μεγάλη συσκευασία... Softex. Σαν να τρέχεις μέσα στους δρόμους της γειτονιάς σου με σακούλες γεμάτες χαρτί υγείας ανάμεσα στα διασταυρούμενα σταγονίδια του κορωνοϊού και να πιστεύεις ότι το πολύτιμο μαλακό προϊόν θα σε προστατεύσει.

Γιατί λοιπόν τόσοι άνθρωποι στόκαραν χαρτιά υγείας;

Από άποψη... μάρκετινγκ, η βιομηχανία του χαρτιού υγείας είναι τυχερή. Γιατί μέσα σε συνθήκες πανικού και βιασύνης ο καταναλωτής θα αρπάξει από τα ράφια κάτι ογκώδες, ευκρινές και λευκό.

Το "φαινόμενο του χαρτιού υγείας" θα μπορούσε να εξερευνηθεί με τα εργαλεία της Ψυχανάλυσης. Το χαρτί υγείας μπορεί να σχετίζεται με το συναίσθημα της αξιοπρέπειας και την έννοια της ιδιοκτησίας. Ή με το συναίσθημα αξιοπρέπειας που πηγάζει από την ελάχιστη ιδιοκτησία.

Για πολλούς, και ιδιαίτερα για τις αντιλήψεις με τις οποίες μεγάλωσαν οι μεγαλύτεροι (αυτοί άλλωστε ήταν που έτρεξαν να τα αγοράσουν), αξιοπρέπεια είναι όταν διαθέτουν τουλάχιστον τα ελάχιστα, τα «βασικά» ενός σπιτικού, με αυτά να σχετίζονται άρρηκτα με την καθαριότητα και την προσωπική υγιεινή. Όταν αυτά δεν υπάρχουν, ντρέπονται. Τα «καλά» που βάζει μια τυπική, φτωχή ηλικιωμένη κυρία για να πάει στην Εκκλησία, είναι τα καθαρά της, όχι τα ακριβά της. Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στο ελληνικό Διαδίκτυο διαδόθηκε ακαριαία η φωτογραφία με το ρολό που παραπέμπει σε σεμεδάκι. Μια εικόνα γνώριμη σε όλους και ταυτισμένη με τις γιαγιάδες μας και την αντίληψη που εμείς θεωρούμε ότι είχαν για το τι συνιστά περιποιημένο, καθαρό, αξιοπρεπές.

Αν η αξιοπρέπεια συνδέεται για πολλούς με την ιδιοκτησία, πώς η ιδιοκτησία συνδέεται με το χαρτί υγείας; Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί, εφόσον ισχύει, μόνο μέσα από την έννοια του Ασυνείδητου. Ο Φρόιντ (και στη συνέχεια η φροϋδική και λακανική Ψυχανάλυση) εξήγησε με το «πρωκτικό στάδιο» -κατά το οποίο θεωρείται ότι διαμορφώνονται τα κεντρικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μέσα και από ένα παιχνίδι εξουσίας που παίζει το νήπιο με τον γονέα για το πώς θα διαχειριστεί τις ανάγκες του- ότι τα κόπρανα είναι η πρώτη επαφή του νήπιου με την έννοια του δώρου και, έτσι, της ιδιοκτησίας: «Το νήπιο τα μεταχειρίζεται σαφώς σαν μέρος του σώματός του - αντιπροσωπεύουν γι’ αυτό το πρώτο του ‘δώρο’».

Ο παραλληλισμός των κοπράνων με τα χρήματα, δηλαδή η ασυνείδητη πρώτη επαφή του ανθρώπου με την έννοια της ιδιοκτησίας μέσα από την πρωταρχική αντίληψη των περιττωμάτων του ως δικών του, έχει αποτυπωθεί αρκετούς αιώνες πριν γεννηθεί ο Φρόιντ -και η Ψυχανάλυση-,  κατά τον Μεσαίωνα - αν όχι νωρίτερα.

Στο απόκοσμο έργο του Ολλανδού ζωγράφου Ιερώνυμου Μπος «Κόλαση», που αποτελεί ένα από τα δύο πάνελ που συνοδεύουν το τρίπτυχο του κεντρικού πίνακα «Ο κήπος με τις επίγειες απολαύσεις», μια διπλωμένη ανθρώπινη φιγούρα αφοδεύει χρυσά κέρματα μέσα σε ένα πηγάδι όπου συγκεντρώνονται τα "περιττώματα" των ανθρώπινων αμαρτημάτων. Έτσι, δίπλα ένας άλλος ξερνάει στο ίδιο πηγάδι το περιεχόμενο της λαιμαργίας του. Στην προκειμένη περίπτωση ο Μπος, προφανώς απεικονίζοντας την Κρίση του αμαρτήματος της φιλαργυρίας, έχει συνδέσει τα κόπρανα με την ιδιοκτησία ήδη από την περίοδο 1490-1510, οπότε και υπολογίζεται ότι έφτιαξε το μεγαλειώδες τρίπτυχο.

Μπορεί ο αποσταθεροποιημένος πύργος της ζωής μας μέσα στην κρίση να στερεωθεί και να μην καταρρεύσει αν τοποθετήσουμε πολλά ρολά χαρτιού υγείας στη βάση του για να τον στηρίζουν;

Στο ίδιο πάνελ, της "Κόλασης" του Μπος, τα αντικείμενα και τα ζώα έχουν γίνει τα υποκείμενα, ενώ οι άνθρωποι (τα υποκείμενα) έχουν γίνει τα αντικείμενα του βασανισμού. Μέσα στην «κόλαση» της οικιακής καραντίνας, τα καθημερινά αντικείμενα μπορούν να μας καταπιούν και να γίνουν οι διώκτες μας.

Κανένα χαρτί υγείας, κανένα Dettol, κανένα ζευγάρι αποστειρωμένα γάντια, καμία μάσκα και κανένα κουτί μακαρόνια παραπάνω δεν θα κρατήσουν όρθιο τον πύργο της καθημερινότητάς μας. Μπορεί όμως να το κάνει η αλληλεγγύη, δηλαδή ο οικειοθελής περιορισμός της ιδιοκτησίας μας χάριν του άλλου που έχει περισσότερη ανάγκη. Αυτή είναι η πραγματική αξιοπρέπεια.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL