Tου Αριστείδη Μπαλτά
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ("Εφημερίδα των Συντακτών", 12-13 Φεβρουαρίου 2020), ο Μπονγκ Τζουν Χο, νικητής του Βραβείου Όσκαρ για την Καλύτερη Ταινία του 2019, ρωτήθηκε πώς εξηγεί ότι απονεμήθηκε το ανώτερο κινηματογραφικό βραβείο των ΗΠΑ στο δικό του έργο. Δεδομένου ότι η ταινία διαδραματίζεται στη Σεούλ και μιλά την εν πολλοίς άγνωστη γλώσσα της μακρινής χώρας. Η απάντησή του υπήρξε αφοπλιστική: «Ζούμε μέσα σε ένα γιγαντιαίο καπιταλιστικό έθνος».
Αν δεν λεπτολογήσουμε τον όρο «έθνος», η απάντηση υπήρξε αφοπλιστική γιατί ονομάτιζε το προφανές: τα θεσμοθετημένα σύνορα και οι κυριαρχούσες γλώσσες δεν προστατεύουν από ιδέες, οι ευαισθησίες κυκλοφορούν σε ολόκληρη τη γιγαντιαία επικράτεια τούτου του μοναδικού «έθνους» και γίνονται κοινές, η μοίρα των έργων τέχνης και, συνεκδοχικά, οι μοίρες όλων μας συνυφαίνονται και εξαρτώνται καθοριστικά από όσα συμβαίνουν ή δεν συμβαίνουν εκεί. Δηλαδή παντού. Δηλαδή και εδώ. Με μια λέξη, το «εκτός» του «καπιταλιστικού έθνους», το εκτός καπιταλισμού, δεν υφίσταται.
Το «εκτός καπιταλισμού» δεν υφίσταται; Δηλαδή ο ίδιος ο καπιταλισμός είναι μοίρα; Καθόλου. Οι διεκδικήσεις από εκείνον και οι αγώνες εναντίον του δεν είχαν και δεν έχουν ποτέ πάψει, ήδη από τη στιγμή που αυτός ανέτειλε στην Ιστορία. Το ότι σήμερα βρισκόμαστε όλοι «εντός» του σημαίνει απλώς ότι οι διεκδικήσεις από εκείνον και οι αγώνες εναντίον του είναι κοινοί για όλους ή μπορούν να αποβούν κοινοί για όλους. Ανά ολόκληρη την επικράτεια του «καπιταλιστικού έθνους». Εντός, λοιπόν, και ταυτόχρονα εναντίον του καπιταλισμού. Ιδού η Ιστορία του 20ού αιώνα. Και ιδού η προδιαγραφή του παρόντος και του άμεσου μέλλοντος όλων μας.
Σχετικά νωρίς σ' αυτόν τον αιώνα οι διεκδικήσεις από τον καπιταλισμό διαχωρίστηκαν πολιτικά από τους αγώνες εναντίον του. Ρεφορμισμός ή επανάσταση. Αυτό ήταν κατά βάση το δίλημμα που προσδιόρισε από τότε την Αριστερά μέχρι την οριστική κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και τη συνάδουσα παγκοσμιοποίηση. Όπου, μέσα στο νέο πλαίσιο, η Αριστερά άρχισε σιγά - σιγά να συνειδητοποιεί ότι το δίλημμα, τουλάχιστον έτσι αμείλικτα διατυπωμένο, δεν μπορεί πλέον να ενεργοποιήσει σχεδόν τίποτε ενόσω η ίδια δεν μπορεί να προσφύγει ή να επαναπαυθεί σε σιδερένιες νομοτέλειες. Αφού, εκτός των άλλων, το αστάθμητο καραδοκεί παντού και δεν μπορεί να τιθασσευθεί ποτέ. Και άρα ότι αυτή μπορεί να στηριχθεί κοινωνικά και ιστορικά μόνο σε μια τάση, τάση εγγενώς ενυπάρχουσα σε κάθε ταξική κοινωνία, τάση που συνιστά τόσο ιστορική και κοινωνική όσο και ανθρωπολογική σταθερά: την τάση προς την καθολική δικαιοσύνη που συνθέτει ελευθερία, ισότητα και αλληλεγγύη, την τάση, αν θέλουμε, προς τον ορίζοντα του κομμουνισμού. Τάση που διασχίζει ακόμη και τον σοσιαλισμό.
Πράγμα που σήμαινε και σημαίνει, εκτός των άλλων, ότι ο αγώνας της Αριστεράς για τον σοσιαλισμό εναπόκειται αποκλειστικά στη δική της ακλόνητη βούληση και στην αποτελεσματική οργάνωση των δικών της δυνάμεων, όπως και το ότι η επιτυχία του αγώνα και η επίτευξη του στόχου ανάγονται κάθε στιγμή στην προσπάθειά της να διευρύνει το εκάστοτε εφικτό. Να το διευρύνει προς την κατεύθυνση, ακριβώς, του σοσιαλισμού. Όπου το εφικτό και η διεύρυνσή του προσδιορίζονται από τον αναγκαίο ρεαλισμό τόσο της στιγμής όσο και της ίδιας της Αριστεράς. Ανάλογα με τις εκάστοτε περιστάσεις και τους αντίστοιχους συσχετισμούς ισχύος. Ρεαλισμό, ωστόσο, που υπόκειται σε μια ακλόνητη και αισιόδοξη βούληση μακράς πνοής, δηλαδή έναν ρεαλισμό πάντοτε ανοιχτών οριζόντων.
Πώς όμως μπορούμε να πορευτούμε στον δρόμο προς τον σοσιαλισμό όταν οι θεωρίες μας για εκείνον, οσοδήποτε πλούσιες, παραμένουν -όπως άλλωστε το οφείλουν ως θεωρίες- μονίμως ανοιχτές και κάποτε αμφιλέγομενες; Ενώ ούτως ή άλλως καμιά τους δεν μπορεί να εδραιώσει νομοτέλειες ούτε να προλάβει το αστάθμητο; Μόνο αν ακούσουμε τον ποιητή που μας υποδεικνύει ότι έναν τέτοιο και έναν τόσο νέο δρόμο μπορούμε να τον διανοίξουμε και να τον χαράξουμε μόνο περπατώντας. Με πάντα σταθερό τον προσανατολισμό μας στο βάθος του ουρανού.
Και πώς μπορούμε να συντηρούμε και να επισκευάζουμε το όχημα ή το σκάφος -το κόμμα μας- που θα μας επιτρέπει να πορευόμαστε σ' αυτόν τον δρόμο, δρόμο σε στεριές και θάλασσες και με το ρεύμα σχεδόν μόνιμα ενάντια; Και μάλιστα όταν οι θεωρίες μας δεν εξασφαλίζουν νομοτέλειες ούτε οι εμπειρίες που έχουμε συσσωρεύσει επαρκούν για ασφαλή πλοήγηση; Αφού οι συνθήκες είναι πάντα νέες και οι άνεμοι που πνέουν κάθε στιγμή άστατοι και απρόβλεπτοι; Όσο κι αν εμπειρίες και θεωρίες ανασύρουν και ανασυγκροτούν μνήμες σκληρές και πολύτιμες, όσο κι αν καλλιεργούν το απαραίτητο φρόνημα φτιάχνοντας πείσμα και πειθώ. Συνάγεται πως μπορούμε να συντηρούμε και να επισκευάζουμε το όχημα ή το σκάφος -το κόμμα μας- μόνον αν ακούσουμε τον φιλόσοφο που μας υποδεικνύει ότι το περίεργο τούτο όχημα ή σκάφος μπορούμε να το ναυπηγούμε και να το ξαναναυπηγούμε μόνο από τα υλικά που βρίσκουμε, ανασύρουμε και επεξεργαζόμαστε στον δρόμο και εν κινήσει. Δηλαδή μόνον εν πλω.
Πώς ο σοσιαλισμός λοιπόν; Ο σοσιαλισμός είναι ο απαράκαμπτος στόχος του μόνιμου αγώνα για καθολική δικαιοσύνη. Του αγώνα εντός και εναντίον του καπιταλισμού, που αποσκοπεί κάθε στιγμή στη διεύρυνση του εφικτού, πάντα υπό τη σκοπιά του στόχου, αλλά αναγνωρίζοντας κάθε φορά τις ρεαλιστικές υποχρεώσεις της στιγμής. Του αγώνα που φτιάχνει τον δικό του δρόμο περπατώντας τον, με όχημα ή σκάφος -ένα κόμμα- που ναυπηγείται, συντηρείται και επισκευάζεται εν πλω.
Αλλά ποιοι είμαστε εμείς; Ποιοι οφείλουμε να είμαστε ή να γίνουμε εμείς που πορευόμαστε και καλούμαστε να πορευτούμε έτσι; Ας μου επιτραπεί να διατυπώσω τούτο το αιτούμενο με κάποιες προτροπές σε δεύτερο πρόσωπο, προτροπές προς εαυτούς και αλλήλους, προς συντρόφους και συντρόφισσες, προς φίλους και φίλες, προς συνοδοιπόρους και συνοδοιπόρισσες.
Μην συσκοτίζεις τη γενική εικόνα με λεπτομέρειες που συχνά εκπίπτουν σε κουτσομπολιό. Μην εξαντλείς γρήγορα την υπομονή σου και μην υποκύπτεις σε εντυπώσεις που μπορεί να μην διαρκέσουν πολύ. Ή ενδέχεται να αναστραφούν. Μην περιστέλλεις τον διπλανό ή τον απέναντι σε ένα μόνο γνώρισμα ή χαρακτηριστικό. Ελάττωμα ή προτέρημα. Γιατί ο καθένας και η καθεμιά διαθέτει αμέτρητες όψεις, πτυχές, διαστάσεις και βάθη προσωπικότητας που συχνά φαίνεται να αντιφάσκουν. Μην κρίνεις μονότροπα και βιαστικά, δηλαδή βεβιασμένα, καταστάσεις και ανθρώπους χωρίς να αφήνεις περιθώρια αποσαφήνισης μιας τοποθέτησης ή διόρθωσης μιας αστοχίας. Μην ωθείς προς τη διαίρεση, αλλά προς την ενότητα. Μην πριμοδοτείς τη διαφωνία, αλλά τις δυνατότητες σύνθεσης. Τελικά, μην φοβάσαι να κατηγορηθείς για πολιτική αφέλεια. Γιατί, τουλάχιστον υπό κάποιους όρους, η συνειδητή και λελογισμένη πολιτική αφέλεια μπορεί να συστήσει σημαντική πολιτική αρετή. Αφού πάντα έχει ο καιρός γυρίσματα...
Εμείς λοιπόν. Εμείς, ο ΣΥΡΙΖΑ, με σταθερό οδοδείκτη τις αρχές και τις αξίες που συστήνουν τον στρατηγικό μας στόχο. Εμείς, ο ΣΥΡΙΖΑ, ενόσω αντιμετωπίζουμε με ακλόνητη και αισιόδοξη βούληση τις φουρτούνες τούτων των καιρών και οργανώνουμε την αντεπίθεσή μας. Ενάντια στην αθλιότητα που θέλει να κατακλύσει τη δική μας χώρα, χώρα που έχει αποδείξει, ωστόσο, ότι μπορεί να στέκεται όρθια ακόμη και στις ισχυρότερες απόπειρες εκβαρβάρωσής της. Εμείς, ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως τελούμε ταυτόχρονα υπό διεύρυνηση και ανασύνταξη και όπως πορευόμαστε προς το επόμενο συνέδριό μας. Συνέδριο σημαντικό από πολλές απόψεις, συνέδριο καινοτόμο. Τούτο το κείμενο, ως προσπάθεια συμπύκνωσης της θεωρητικής μήτρας της πολιτικής μας, θέλει να συνιστά απλή συμβολή στον αναγκαίο, και αναγκαία δημόσιο, προσυνεδριακό διάλογο. Οψόμεθα...
