Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Ντιάνα, κυνηγός οδηγών
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ντιάνα, κυνηγός οδηγών

Πριν από λίγες μέρες έκανε τον γύρο του κόσμου μια είδηση από το Μεξικό: «η αστυνομία αναζητά την Ντιάνα», τη γυναίκα που εκδικείται με μια σφαίρα τους βιαστές γυναικών. Στην ίδια είδηση, παρουσιάζεται ο εισαγγελέας της Πολιτείας της Τσιουάουα να δηλώνει ότι «οι μεξικανικές αρχές αναζητούν τη γυναίκα - δολοφόνο, που σκότωσε δύο οδηγούς λεωφορείων στη πόλη Σιουδάδ Χουάρες, στα σύνορα με τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Οι δικαστικές αρχές της περιοχής αρχικά εξέτασαν την πιθανότητα οι δολοφονίες να είναι «είτε πράξεις εκδίκησης είτε εγκλήματα πάθους», όπως ανέφερε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) ο εκπρόσωπος των αρχών, Αρθούρο Σαντοβάλ. Αλλά το περασμένο Σάββατο, αρκετά μέσα μαζικής ενημέρωσης της πολιτείας της Τσιουάουα έλαβαν ανώνυμο μήνυμα με το οποίο γινόταν ανάληψη της ευθύνης των δύο φόνων από μια γυναίκα που υπέγραφε «Ντιάνα, κυνηγός οδηγών». Στο ανώνυμο μήνυμα αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Νομίζουν ότι είμαστε αδύναμες επειδή είμαστε γυναίκες (...). Είμαι ένα όργανο εκδίκησης». Η αποστολέας προειδοποιεί μάλιστα για νέες δολοφονίες.

Τι κρύβεται όμως πίσω από τη γυναίκα που παίρνει «τον νόμο του φύλου της» στα χέρια της; Τι γίνεται όταν μια είδηση που έχει να κάνει με μια γυναίκα - «τιμωρό» που αντιδρά στην καθυπόταξη και βίαιη πειθάρχηση του γυναικείου σώματος ταξιδεύει τόσο γρήγορα, ενώ αντίθετα ένα διαχρονικό έγκλημα που συντελείται για χρόνια στην περιοχή παραμένει ανεξιχνίαστο απολαμβάνοντας το πέπλο της κρατικής σιωπής και της δικαστικής εξουσίας;

Μια πρώτη απάντηση που προκύπτει είναι ότι τόσο μα τόσο σπάνια καταγράφονται στην ιστορία οι έμφυλες παράμετροι και η γυναικεία εμπειρία, ακόμη κι όταν αυτή λαμβάνει τόσο τραγικές διαστάσεις όπως στη Χουάρες, όπου πεντακόσιες (500) περίπου γυναίκες έχουν δολοφονηθεί από την υπογραφή της εμπορικής συμφωνίας Nafta, που έχει συνάψει το Μεξικό με τις ΗΠΑ, μέχρι σήμερα.

Η κατάσταση στη Σιουδάδ Χουάρες παραμένει πολύ σοβαρή και ταυτόχρονα τραγική, με τουλάχιστον σαράντα (40) αναφερόμενες περιπτώσεις γυναικών που δολοφονήθηκαν το 2010, με συνεχιζόμενη την ατιμωρησία των δραστών παρά τις πιέσεις συγγενών, ΜΚΟ και αλληλέγγυων φεμινιστικών οργανώσεων. Άλλωστε, σε αντίθεση με την περίπτωση της Ντιάνα, που κινητοποιήθηκε όλος ο μηχανισμός απονομής δικαιοσύνης, για τις δολοφονημένες γυναίκες κανένας εισαγγελέας δεν έχει κάνει δηλώσεις, καμία δολοφονία δεν έχει εξιχνιαστεί σε βάθος και όλα αποτελούν μια θλιβερή υπενθύμιση ότι η προκλητική μη απονομή δικαιοσύνης φέρνει στο προσκήνιο την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που βρίσκεται στην καρδιά της σύγχρονης παγκόσμιας βιοπολιτικής ως απόφαση για την αξία ή την απαξία της «ζωής».

Τι συμβαίνει όμως στη μακρινή περιοχή Χουάρες;

Η Ciudad Juarez βρίσκεται στο Μεξικό, στα σύνορα με το Ελ Πάσο του Τέξας. Τα συρματοπλέγματα που χωρίζουν τις δύο περιοχές συμβολίζουν τη σύγκρουση των δύο κόσμων. Ο πληθυσμός της υπολογίζεται στα δύο περίπου εκατομμύρια, αλλά δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια, γιατί είναι πόλη σε διαρκή κίνηση. Παράλληλα, η Χουάρες ελέγχεται κυριολεκτικά από ένα πανίσχυρο κύκλωμα διακίνησης ναρκωτικών λόγω της προνομιακής, συνοριακής της θέσης προς τις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να ενισχύεται η εγκληματικότητα στην καθημερινή ζωή της πόλης και ένα πέπλο κρατικής σιωπής και συνενοχής να καλύπτει την καθημερινή αγριότητα που επικρατεί. Στην περιοχή δεν υφίσταται καμία σχεδόν υποδομή για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, καθώς απλώς υπάρχουν χωμάτινοι δρόμοι, έλλειψη αποχετευτικού συστήματος και παραγκουπόλεις.

Στη Χουάρες, από τότε που υπογράφηκε η συμφωνία της Nafta και μαζί της εγκαταστάθηκαν οι πρώτες πολυεθνικές και τα πρώτα αποδημητικά εργοστάσια «maquiladoras» (μακιγιαδόρας), έχουν δολοφονηθεί πάνω από πεντακόσιες (500) γυναίκες. Αυτές είναι τα αθέατα θύματα του κεφαλαίου, στην πλειονότητα τους νεαρές, όμορφες, φτωχές γυναίκες, με αυτόχθονα χαρακτηριστικά, που χαρακτηρίζονται ως «ξένες» στη Ciudad Juárez (δηλαδή γυναίκες με καταγωγή από το νότιο Μεξικό ή από άλλες περιοχές του εσωτερικού του Μεξικού). Η φτώχεια, η απομόνωση, οι ατελείωτες βάρδιες στην καθημερινότητα της εργασιακής τους εκμετάλλευσης, τις καθιστούν εύκολους στόχους της βίας. Άλλωστε, πολλές από αυτές έπεσαν θύματα απαγωγής επιστρέφοντας από τις μακιγιαδόρας και κατόπιν βρέθηκαν άγρια δολοφονημένες και σεξουαλικά κακοποιημένες σε διάφορα σημεία μέσα και γύρω από την πόλη.

Οι μακιγιαδόρας στην περιοχή ήρθαν μετά τη Nafta, που υπογράφηκε από τις ΗΠΑ, το Μεξικό και τον Καναδά τον Αύγουστο του 1992 και τέθηκε σε εφαρμογή την πρωτοχρονιά του 1994.

Η Χουάρες είναι, με άλλα λόγια, μία από εκείνες τις γεωγραφικές περιοχές, που «για λόγους ανάπτυξης της παραγωγής και του εμπορίου» εξαιρούνται από τη νομοθεσία της υπόλοιπης επικράτειας (αναφορικά με την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας, τη φορολόγηση και τους δασμούς του κεφαλαίου).

Πάνω από το εξήντα τοις εκατό (60%) των εργαζόμενων στις μακιγιαδόρας είναι γυναίκες και το ημερομίσθιό τους δεν ξεπερνάει τα πέντε δολάρια. Στις πιο φτωχές συνοικίες της περιοχής δεν υπάρχει καμία κρατική υποδομή, πόσιμο νερό, τηλέφωνο, αποχετεύσεις, αλλά μόνο χωμάτινοι δρόμοι και παράγκες.

Μολονότι, λοιπόν, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής εγκλωβίζει στις τρύπες και στις παραγκουπόλεις τους κατοίκους της Χουάρες, στερώντας τους τα βασικά είδη, για το μεγάλο κεφάλαιο τέτοιου είδους ζώνες αποτελούν επίγειο παράδεισο, καθώς, πέρα από το γεγονός ότι απολαμβάνουν φορολογική ασυλία για τα κέρδη τους, βρίσκονται εκτός των ρυθμίσεων της εργατικής νομοθεσίας, με αποτέλεσμα η εργασία να παραμένει ιδιωτικό θέμα υπό τον έλεγχο των εργοδοτών, οι οποίοι δημιουργούν τις σύγχρονες φάμπρικες του τρόμου.

Ωστόσο, η υιοθέτηση μιας τέτοιας προσέγγισης, που αναζητά τις οικονομικές-υλικές συνθήκες της «πόλης των νεκρών γυναικών», δεν γίνεται προκειμένου να αφεθεί η εντύπωση ότι η πατριαρχία και η πειθάρχηση του γυναικείου σώματος μέσω των φόνων είναι ένα μέσο ή ένα υποπροϊόν του καπιταλισμού, αλλά αντίθετα μια τέτοια προσέγγιση υιοθετείται ώστε να αναδείξει ότι μαζί με την επιθετική αναδιάρθρωση του κεφαλαίου μέσω των ζωνών ελεύθερου εμπορίου αναδιοργανώνεται και το σύνολο της κοινωνίας μαζί με όλο το πλέγμα των εξουσιαστικών σχέσεων.

Πίσω από την αίγλη των πολυεθνικών υπάρχει η εκστρατεία τρόμου

Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά ποια είναι η αιτία της απίστευτης γυναικοκτονίας που λαμβάνει χώρα στην περιοχή: Αν δηλαδή είναι το κύκλωμα ναρκωτικών και η σωματεμπορία, η κρατική αυθαιρεσία και η δράση της αστυνομίας, τα επιχειρηματικά συμφέροντα ή η οικιακή βία ως συνδυασμός της φτώχειας και της βαθιάς πατριαρχικής δομής της μεξικάνικης κοινωνίας (machismo), που δεν μπορεί να αποδεχθεί πως ο άνδρας, κουβαλητής, αρχηγός της οικογένειας, είναι άνεργος, ενώ η γυναίκα βγαίνει από το σπίτι και ανεξαρτητοποιείται οικονομικά. Πάντως οι υπέρμαχοι της τελευταίας άποψης θεωρούν ότι αντιστροφή αυτής της κατάστασης, που συνέβη με τη μαζική παρουσία των γυναικών στα εργοστάσια και οδήγησε στη μερική χειραφέτηση των εργαζόμενων γυναικών με όρους οικονομικής ανεξαρτησίας, συνδυάστηκε με μια απίστευτη έκρηξη βίας εναντίον τους προκειμένου να διασφαλιστεί ομαλά η αναπαραγωγή της έμφυλης υπεροχής και της πατριαρχίας.

Ανεξαρτήτως πάντως της προσέγγισης που θα υιοθετήσει κανείς, το σίγουρο είναι ότι οι εκστρατείες τρόμου και η μη απονομή δικαιοσύνης μπορούν να ιδωθούν μόνο ως ένας μηχανισμός που συμβάλλει στην ομαλή αναπαραγωγή των υφιστάμενων εξουσιαστικών ρόλων.

Ο ρόλος των γυναικείων οργανώσεων

Οι οργανώσεις, γυναικείες και μη, υποστηρίζουν και προωθούν εκστρατείες διαλεύκανσης των δολοφονιών και διεκδίκησης δικαιοσύνης χρησιμοποιώντας εξελιγμένες και πολυδιάστατες στρατηγικές, αρκετά συχνά με τίμημα την ίδια τους τη ζωή. Οι κύριοι τρόποι διαμαρτυρίας τους είναι οι ροζ σταυροί που τοποθετούνται στις εισόδους της πόλης και στα σημεία όπου κατά καιρούς έχουν βρεθεί δολοφονημένες γυναίκες ή που βάφονται στους τηλεφωνικούς στύλους, συχνά συνοδευόμενοι από ονόματα και φωτογραφίες των θυμάτων και επιγραφές όπως Ni Una Mas (Ούτε Μία Παραπάνω), Justicia (Δικαιοσύνη) κ.ά, ως αναπαράσταση ενός παραβατικού πένθους. Από την άλλη πλευρά, συχνά κάνουν πορείες, διαδηλώσεις, αγρυπνίες και εκστρατείες για να ενημερώσουν τους ανθρώπους σχετικά με το πρόβλημα και την προώθηση της αλληλεγγύης με τις γυναίκες της Χουάρεζ.

Έμφυλες παράμετροι πίσω από την αίγλη των πολυεθνικών. Η γυναικεία εργασία

Το τελευταίο διάστημα παρουσιάζεται όψιμο ενδιαφέρον για τις εργασιακές συνθήκες που επικρατούν στις ειδικές οικονομικές ζώνες, αφενός εξαιτίας του γεωγραφικού πολλαπλασιασμού αυτών των ζωνών, αφετέρου εξαιτίας της επέκτασης αυτού του τύπου των εργασιακών σχέσεων και στους άνδρες. Συγκεκριμένα, ενώ αρχικά η απασχόληση των γυναικών στις ζώνες αυτές άγγιζε σε κάποιες περιπτώσεις το 90% του συνόλου του εργατικού δυναμικού και οι γυναίκες καταλάμβαναν τη χαμηλότερη θέση στον καταμερισμό εργασίας, πλέον η εργασιακή επισφάλεια επεκτείνεται δραματικά και στην ανδρική εργασία. Ο λόγος είναι ότι τα εργοστάσια μακιγιαδόρας πολλαπλασιάζονται διαρκώς και ανταγωνίζονται σε πάνω από εβδομήντα (70) χώρες, με συνέπεια οι μισθοί μαζί με τα επίπεδα διαβίωσης να συρρικνώνονται υπό την απειλή ότι οι δουλειές «θα πετάξουν» για μία ακόμα φορά. «Οι ζώνες αποτελούν μέρος μιας διαδικασίας διαμελισμού των εθνών, κατά τέτοιο τρόπο ώστε κάθε φορά ένα κομμάτι γης να απεθνικοποιείται, αλλά φυσικά το κομβικό δεν είναι αυτό, είναι το γεγονός ότι είκοσι εφτά εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο ζουν κι εργάζονται σήμερα μέσα σε αυτές τις αποκλεισμένες ζώνες, τα σύνορα των οποίων αντί να συρρικνώνονται διευρύνονται ασταμάτητα» (Sassen, 1996).

Στα εργοστάσια αυτά, συναντάμε τις άθλιες συνθήκες εργασίας των γυναικών με τα εξαντλητικά ωράρια, τις χαμηλές απολαβές, την τρομοκρατία των απολύσεων, στοιχεία που συγκροτούν την καθημερινή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι εργάτριες στις φάμπρικες του τρόμου. Τα σωματεία, το δικαίωμα του συνδικαλισμού και οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, είναι έννοιες ανύπαρκτες στα εργοστάσια των μακιγιαδόρας. Θήκες για κάρτες παρουσιών ψήνονται κάτω από τον ήλιο, θέλοντας να διασφαλίσουν ότι το μάξιμουμ της εργασίας διεξάγεται από την κάθε εργάτρια στις μάξιμουμ εργατοώρες κάθε μέρα. Οι δρόμοι της ζώνης είναι απόκοσμα άδειοι και οι ανοιχτές πόρτες, το μοναδικό σύστημα εξαερισμού που διαθέτουν τα εργοστάσια, αποκαλύπτουν σειρές ολόκληρες από γυναίκες που σκύβουν σιωπηλές πάνω από τις θορυβώδεις μηχανές τους. Στις μεξικάνικες μακιγιαδόρας, η διαδεδομένη επίθεση στην αναπαραγωγική και σεξουαλική ελευθερία των γυναικών αποτελεί μία από τις πιο βάρβαρες εκδοχές της εργοδοτικής αυθαιρεσίας, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να υποβάλλονται πριν προσληφθούν σε τεστ εγκυμοσύνης και αφού προσληφθούν να υπογράφουν συμβάσεις είκοσι οχτώ ημερών, το διάστημα που η διαρκεί ένας κύκλος εμμήνου ρήσεως, ώστε να διευκολυνθεί η απόλυση μόλις διαπιστωθεί η εγκυμοσύνη τους μετά από ειδικό έλεγχο στον οποίο υποβάλλονται. Η General Motors, η μεγαλύτερη επιχείρηση μακίγια (maquila), δήλωνε ξεκάθαρα πως δεν πρόκειται ποτέ να προσλάβει γυναίκες οι οποίες υποβάλλουν αίτηση για δουλειά και είναι έγκυοι, σε μια προσπάθεια να αποφύγει σημαντικές οικονομικές υποχρεώσεις που υποβάλλονται από το μεξικάνικο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (Klein, 2005).

Μολονότι λοιπόν η εργασιακή πραγματικότητα στις ζώνες αυτές είναι φρικτή, είναι αλήθεια ότι η επισφαλής εργασία δεν αποτελεί νέο φαινόμενο για τις γυναίκες ούτε φυσικά περιορίζεται στα στενά γεωγραφικά όρια των μακιγιαδόρας ή των ειδικών οικονομικών ζωνών (ΕΟΖ). Αντίθετα, «επισφαλείς» ήταν σε χρονικό βάθος και γεωγραφική έκταση οι συνθήκες αμειβόμενης εργασίας των γυναικών: απολύονταν πρώτες, πληρώνονταν λιγότερο, αντιμετωπίζονταν με καχυποψία από τα συνδικάτα και οι νόμοι τις ήθελαν προσωρινές.

Aπόσπασμα κειμένου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Barricat.gr

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL