Του Αλέξη Χαρίτση*
Δεν είναι η πρώτη φορά, και φοβάμαι δεν είναι η τελευταία, που βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νομοσχέδιο που αντανακλά τη βασική επιδίωξη της κυβερνητικής παράταξης. Πρόκειται για την αναστροφή του χρόνου προς τα πίσω, την επιστροφή στις μέρες του παλιού πολιτικού συστήματος, την παλινόρθωση λογικών και πρακτικών που οδήγησαν τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, και την πολιτική ζωή στα όρια της απαξίωσης.
Γιατί, τι άλλο μπορεί να συνιστά το σχέδιο νόμου για το εκλογικό σύστημα, από μια επιστροφή σε μια γνώριμη και προβληματική κατάσταση, όπου αυτό που κυριαρχούσε ήταν η τεχνητή διαστρέβλωση της λαϊκής ετυμηγορίας;
Η χώρα μας έχει υποφέρει από τις εναλλαγές των εκλογικών συστημάτων. Από τη δεκαετία του 1950 οι αλλαγές αυτές -που ο λαός αποκαλεί "εκλογομαγειρέματα"- αντανακλούσαν την οξύτατη κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, τις σκοτεινές επιδιώξεις παραθεσμικών κέντρων. και τον φόβο ότι η απόφαση των πολλών στην κάλπη θα μπορούσε να κλονίσει το σκληρό μετεμφυλιακό κράτος. Ευτυχώς στη μεταπολίτευση δεν υποφέραμε από τα ίδια προβλήματα. Υποφέραμε, όμως, από οκτώ νομοθετήματα για το εκλογικό σύστημα, που στη συντριπτική τους πλειονότητα είχαν έναν στόχο: την πριμοδότηση του πάλαι ποτέ δικομματισμού εις βάρος των υπόλοιπων πολιτικών κομμάτων.
Σε αυτή τη μακρά διαδοχή, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια τομή ουσίας, τομή δημοκρατίας, τομή στην κατεύθυνση της ισότητας και της εμπέδωσης της λαϊκής κυριαρχίας. Αυτή η τομή είχε όνομα. Απλή αναλογική.
Δυστυχώς, με όλα όσα λέει η Ν.Δ., πρέπει να επαναλάβουμε τα αυτονόητα. Η απλή αναλογική δεν είναι ένα τέρας που οδηγεί τις κοινωνίες στην ακυβερνησία και στο χάος, δεν είναι δημιούργημα ενός σκοτεινού εγκεφάλου, δεν είναι "τερτίπι" από τον παλιό, καλό "τσελεμεντέ" των "εκλογομαγείρων".
Η απλή αναλογική είναι ένα από τα πλέον δημοφιλή εκλογικά συστήματα παγκοσμίως, ο τρόπος ανάδειξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και εξασφαλίζει την -κατά το δυνατόν- ακριβέστερη αντιστοίχιση της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης προς την πραγματική εκλογική δύναμη των πολιτικών σχηματισμών. Συμπυκνώνει μια αντίληψη για τον τρόπο άσκησης της πολιτικής, που εκκινεί από τη θεμελιώδη αρχή της ισότητας της ψήφου των πολιτών.
Και δεν σταματά εκεί. Εκτείνεται στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών και ενθαρρύνει, εκ των πραγμάτων, τον πολιτικό πλουραλισμό, την αναζήτηση συναινέσεων, την ανάδυση ενός δυναμικού πεδίου προγραμματικών συγκλίσεων και πολιτικών διεργασιών. Αυτό φοβάται η Νέα Δημοκρατία. Γι' αυτό επιστρατεύει το φάντασμα της «ακυβερνησίας», αντί να συζητήσει την ουσία -πώς, δηλαδή, μπορεί το πολιτικό σύστημα να κάνει ένα βήμα προς τη συγκρότηση κυβερνήσεων συνεργασίας βάσει αρχών, προς την πολυφωνία εντός του Κοινοβουλίου ως συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας.
Θέλω να θυμίσω ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ συνέδεσε τον εκλογικό νόμο με τρεις σημαντικές θεσμικές μεταβολές. Πρόκειται για τη διεύρυνση του εκλογικού σώματος με τη συμπερίληψη των δεκαεπτάχρονων, την κατάτμηση των μεγάλων περιφερειών με τον "Κλεισθένη Ι", την κατάθεση επιστημονικού πορίσματος -του πρώτου- για τη ρύθμιση του ζητήματος της ψήφου των εκτός επικρατείας εκλογέων, που άνοιξε τον δρόμο για την πρόσφατη απόφαση του Κοινοβουλίου.
Τα παραπάνω είχαν στόχο να σηματοδοτήσουν μια νέα αρχή, που αναλογεί στη συλλογική προσπάθεια του λαού μας στα χρόνια της κρίσης, που περιγράφει την Ελλάδα του 21ου αιώνα με γνώμονα την εμπέδωση και διεύρυνση της δημοκρατίας, τη διασφάλιση της πολιτικής συμμετοχής, την αναζωογόνηση της πολιτικής ζωής.
Ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Θέλουμε, ή όχι, συνεργασίες και προγραμματικές συγκλίσεις; Θέλουμε κυβερνήσεις που να εκφράζουν την κοινωνική πλειοψηφία; Αν απαντήσουμε καταφατικά, η απλή αναλογική είναι η απάντηση.
Αν όχι, όπως κάνει η Ν.Δ., ας σταματήσουμε -και αυτό καλώ την κυβέρνηση να κάνει- να μιλάμε αόριστα για την υπέρβαση των παλιών διαχωριστικών γραμμών, τη συναίνεση, τη συνεργασία. Η Ν.Δ. αποδεικνύει ότι όλα αυτά στο δικό της πολιτικό λεξιλόγιο είναι λόγια του αέρα. Γι’ αυτό έχει επιδοθεί στη συστηματική απαξίωση της απλής αναλογικής. Παρουσιάζει σαν το μεγαλύτερο πρόβλημα της δημοκρατίας εκείνο το εκλογικό σύστημα που είναι τελικά η προκείμενη της ίδιας της βάσης της δημοκρατίας, η ισοτιμία της ψήφου.
Ένας κακόπιστος μπορεί να υποθέσει ότι στη Ν.Δ. μιλούν με τέτοια αποστροφή για την απλή αναλογική γιατί μέσα τους βράζει η οργή ότι μπορεί να οδηγηθούμε τελικά σε ένα εκλογικό σύστημα που καταργεί τα μονοκομματικά φέουδα που έχουν συνηθίσει. Είναι σαν να θέλουν παθιασμένα να ξεριζώσετε την απλή αναλογική για να εξαφανίσετε εκείνη την "κακιά στιγμή" που το εκλογικό σύστημα ενθάρρυνε -οποία φρίκη- τον πλουραλισμό, την πολιτική συνεργασία, τον προγραμματικό διάλογο. Γι’ αυτό ξανάρχεται το "ξαναζεσταμμένο φαγητό" της ενισχυμένης αναλογικής, με ζητούμενο το περίφημο μπόνους.
Αν ενδιέφερε τη Ν.Δ. το ουσιαστικό "μπόνους" για τη δημοκρατία μας, τότε θα έκανε άλλες επιλογές. Αλλά δεν τους ενδιαφέρει. Αυτό που ενδιαφέρει τη Ν.Δ. είναι η παλινόρθωση ενός πολιτικού συστήματος που τεχνητά κατασκευάζει πλειοψηφίες, εμπεδώνει τη λογική της "άχρηστης" και "χρήσιμης ψήφου", διευρύνει το χάσμα ανάμεσα στη βαρύτητα της ψήφου και τους πολίτες. Και το κάνουν αυτό με το βλέμμα στο άμεσο μέλλον.
Θέλουν να εμποδίσουν τη χώρα να ακολουθήσει το ευρωπαϊκό παράδειγμα των προγραμματικών συζητήσεων μεταξύ κομμάτων, με άμεσο στόχο τη συγκρότηση κυβερνήσεων συνεργασίας, που αντανακλούν την κοινωνική πλειοψηφία, εκφράζουν την πολυμορφία της πολιτικής ζωής, συνθέτουν πάνω στα πραγματικά προβλήματα και τις μεγάλες ριζοσπαστικές τομές που απαιτεί η εποχή μας.
Δυστυχώς για τη Ν.Δ., το μόνο που έχει σημασία είναι η υπέρμετρη πριμοδότηση του πρώτου κόμματος, και τελικά, ο ολοκληρωτικός έλεγχος του κράτους από τα κομματικά φέουδα, η αυτοδύναμη αλαζονεία της εξουσίας.
Εδώ και έξι μήνες η κυβέρνηση της Ν.Δ. συστηματικά -ίσως μόνο εδώ δείχνει τέτοια συστηματικότητα- επιχειρεί να αναιρέσει τομές και κατακτήσεις της περιόδου 2015-2019. Αυτό κάνει με την απαξίωση του ΣΕΠΕ και του ΣΔΟΕ, με την αποδιάρθρωση του πλέγματος προστασίας της εργασίας, με την κατάργηση του αναπτυξιακού νόμου, με την κατάλυση του κοινωνικού κράτους.
Τώρα, όμως, κάνει και κάτι πιο σοβαρό. Επιχειρούν να καταργήσουν μια κατάκτηση που αφορά τη βαθύτερη ουσία της δημοκρατίας μας, την ισότητα της ψήφου των πολιτών.
Δεν πρέπει να τους αφήσουμε. Οι μονοκομματικές κυβερνήσεις κοινωνικής μειοψηφίας οδήγησαν τη χώρα στα πρόθυρα του γκρεμού. Και σήμερα μια μονοκομματική κυβέρνηση κοινωνικής μειοψηφίας κατεδαφίζει το κοινωνικό κράτος, ναρκοθετεί τη δυνατότητα της ανάπτυξης, αδυνατεί να παρέμβει ενεργητικά στα σύνθετα εθνικά ζητήματα, σιωπά αμήχανα στις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Οι μονοκομματικές κυβερνήσεις κοινωνικής μειοψηφίας ανήκουν στο παρελθόν. Και σε αυτό το παρελθόν δεν μπορούμε να γυρίσουμε.
Να υπερασπιστούμε, λοιπόν, την απλή αναλογική, την ισοδυναμία της ψήφου, να υπερασπιστούμε το αυτονόητο -ο λαός μέσω των εκλεγμένων εκπροσώπων του είναι η πηγή όλων των πολιτικών εξουσιών της δημοκρατίας μας.
* Ο Αλέξης Χαρίτσης είναι εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής Μεσσηνίας, πρώην υπουργός Εσωτερικών
