του Βασίλη Μάρκου*
Την εβδομάδα που μας πέρασε ψηφίστηκε στη Βουλή η θέση ουσιαστικά στο αρχείο σοβαρών αδικημάτων κακουργηματικής απιστίας από μεγαλοστελέχη τραπεζών χάριν τρίτων, όπως και το ξεπάγωμα περιουσιακών στοιχείων προσώπων που είναι ύποπτα για εγκληματική απάτη και νομιμοποίηση βρόμικου χρήματος. Μάλιστα, αναφορικά με το τελευταίο, οι “Financial Times” έκαναν λόγο για «ανατροπή της προσήλωσης της Ελλάδας σε διεθνή πρότυπα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες».
Δεν κατέστη όμως εφικτό να κοινοποιηθούν τα παραπάνω όσο έπρεπε στην κοινή γνώμη, γιατί εδώ και κάποιο διάστημα έχει σηκωθεί παράλληλα ένας αχός ακατάσχετης επίκλησης στην ανάγκη εφαρμογής της νομιμότητας. Ακούσαμε ότι ο νόμος είναι υπεράνω πάντων, ότι οι αποφάσεις των συγκλήτων είναι δεσμευτικές άνευ άλλου τινός, ότι η αστυνομία όταν διαπιστώνει την παράβαση ενός νόμου έχει δικαίωμα να επεμβαίνει χωρίς όρους και προϋποθέσεις, ότι η πλειοψηφία μπορεί να θέτει κανόνες στη μειοψηφία οι οποίοι είναι απαραβίαστοι και χρήζουν πιστής υπακοής. Έτσι ανακαλύφθηκε η ανάγκη να γίνει επιτέλους η Ελλάδα μια χώρα απαστράπτουσας τήρησης των αποφάσεων των εκλεγμένων αντιπροσώπων της ώστε «να προχωρήσουμε μπροστά», να γίνουμε δηλαδή ένα σύγχρονο κράτος σαν αυτά της διεθνούς κοινότητας που λειτουργούν τάχα ως κοινωνίες αγγέλων. Εντάχθηκαν μέσα σ’ έναν πανζουρλισμό φόβου και παροξυσμικών εξάρσεων ακόμα και δύο πανό κολλημένα σε λεωφορεία.
Συνειδητοποιούμε ότι κάτι λείπει από την εξίσωση; Απομακρυνθήκαμε τόσο πολύ από τους τελευταίους πέντε περίπου αιώνες ώστε να ξεχάσουμε στο όνομα της ασφάλειας -που ποτέ δεν έρχεται- μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, τον συνταγματισμό; Την ιστορική δηλαδή κατάκτηση ενός γιγάντιου πολιτικού κινήματος που συγκλόνισε την Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική τον 17ο και 18ο αιώνα; Ξεχάσαμε ότι ο περιορισμός και ο έλεγχος της εξουσίας της πλειοψηφίας καθιερώθηκαν και αναγνωρίστηκαν σταδιακά σε παγκόσμιο επίπεδο ως ένα σύστημα αρχών, πρακτικών και θεσμικών διαρρυθμίσεων έτσι ώστε να αποτρέπονται ή να περιστέλλονται οι κίνδυνοι κρατικών αυθαιρεσιών;
Διανύουμε ημέρες μνήμης των αγώνων της χώρας μας για τη δημοκρατία. Ας μην ξεχνάμε ότι υπεράνω πάντων δεν είναι καμία «αναγκαστικότητα» των αποφάσεων της πλειοψηφίας, αλλά το σύνταγμα της Ελλάδας, προϊόν ιστορικής εξέλιξης των διεργασιών που ακολούθησαν την Επανάσταση του 1821. Η έννοια του συνταγματισμού συνδέθηκε ιστορικά και εξακολουθεί να συνδέεται με μια βασική ιδέα: η πολιτική εξουσία οφείλει να ασκείται σύμφωνα με καταστατικές κανονιστικές προβλέψεις και να υπόκειται σε δεσμεύσεις ή περιορισμούς.
Το σύνταγμα και όχι ο νόμος είναι η θεμελιώδης αρχή του πολιτεύματός μας. Η σύγκλητος είναι τεχνικά πιθανό να λαμβάνει παράνομες αποφάσεις, δηλαδή αντισυνταγματικές. Η αστυνομία όταν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας και ασκεί υπέρμετρη βία καταχράται την εξουσία της παραβιάζοντας τον υπέρτατο νόμο και η πλειοψηφία μπορεί να αυθαιρετεί ακόμα κι αν θεωρεί ότι εκφράζει αυθεντικά την πλειονότητα του ελληνικού λαού. Η αποχώρηση από τον συνταγματισμό μάς αποξενώνει διεθνώς και μας οδηγεί πίσω στον καιρό της φεουδαρχίας, όταν η εξουσία ήταν αντικείμενο νομής αυταρχικών ιδιοκτητών της και όχι σε κάποιο αόριστα απαλλαγμένο από κάθε ανησυχία μέλλον. Εξάλλου, η δημοκρατία δεν είναι απαλλαγμένη από ανησυχίες και έγνοιες. Είναι μια διαδικασία γεμάτη παλινδρομήσεις, που χρειάζεται τη μέριμνα του καθενός και της καθεμιάς μας.
* Ο Βασίλης Μάρκου είναι δικηγόρος
