Του Στέφανου Δημητρίου
Η έννοια της ανθρωπότητας, όταν δεν περιγράφει απλώς το σύνολο των ανθρώπων στον πλανήτη, ορίζεται, ως προς το βάθος της, από την έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτή προϋποθέτει την αξία του ανθρώπου. Η τελευταία παύει να είναι «ψιλά γράμματα» και αρχίζει να τρίζει στα αυτιά μας, όταν απολήγει στο ερώτημα «και πόσο αξίζει, δηλαδή, ο άνθρωπος;». Τίποτε δεν αξίζει, εάν αυτός δεν είναι έτσι όπως κάποιοι απαιτούν. Η διαφορετικότητα γίνεται ενοχή. Ο συνταγματικός πολιτισμός θεμελιώθηκε στην αρχή της ίσης μεταχείρισης, της αναγνώρισης όλων ως προσώπων ίσης αξίας και σεβασμού, άρα και στον σεβασμό της διαφορετικότητας όλων.
Η Ευρώπη θα πρέπει να επιλέξει αν θα πορευτεί έχοντας σηματωρό την αλληλεγγύη ή το ρατσιστικό μίσος. Εάν συμβεί το δεύτερο, οι νεοφασίστες θα έχουν νικήσει. Τώρα, χρειαζόμαστε την αλληλεγγύη. Το φάντασμα που πλανιέται στην Ευρώπη είναι, σήμερα, ο βόγγος αυτών των αδύναμων, κατατρεγμένων ανθρώπων. Τώρα, χρειάζεται η Ευρώπη να στηριχθεί στις ιδρυτικές αξίες της και να αναθεμελιωθεί πολιτικά ως δημοκρατική πατρίδα των λαών της. Εάν δεν ακούσει τον πόνο των δυστυχισμένων, δεν θα είναι απλώς κουφή. Θα παραμείνει η τυφλή Ευρώπη, που δεν θα μπορεί να δει το ζοφερό σκοτάδι που φέρνει ο συμφυρμός του νεοφιλελευθερισμού με την Άκρα Δεξιά.
Η Αριστερά, ο ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει να πρωταγωνιστήσει, επειδή η πολιτική της αυθυπαρξία καθορίζεται από τέτοιες αξίες, βαθύριζες αξίες, σαρκωμένες στην Ιστορία∙ και τη δική της πολυαίμακτη Ιστορία. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να διευρύνει την κοινωνική, πολιτική και εκλογική της επιρροή και να εκφράσει τους δημοκρατικούς πολίτες, να γίνει το σπίτι τους, να γίνει η πολιτική τους φωνή, η κοινοβουλευτική τους εκπρόσωπος, εντέλει να είναι το πολιτικό τους πρόσωπο.
Ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Χρήστος Γιαννούλης μίλησε με τρόπο πλήρως αρμόζοντα στο δημοκρατικό κοινοβουλευτικό ύφος και ήθος. Μπορεί, βέβαια, και αυτός να διαβάζει την “Αυγή”, όπως επεσήμανε, με άλλο ύφος, ο κ. Κυρανάκης, απευθυνόμενος στον βουλευτή Χ. Μαμουλάκη. Η “Αυγή”, από το 1952, τιμά την ελληνική δημοσιογραφία, ούσα η ίδια έπαλξη του δημοκρατικού φρονήματος. Συνεπώς, θα του το συγχωρήσουμε οι -εδώ και δυο δεκαετίες κοντά- τακτικοί αρθρογράφοι της. Και εμείς, άλλωστε, την ίδια αμαρτία κάνουμε και ευελπιστούμε για τη μεγάθυμη συγχωρητική ανοχή των διαπρεπών εκπροσώπων αυτής της -σχεδόν πρωτόγνωρης- Νεοδεξιάς. Υπάρχει, όμως, κάτι που άλλοι δεν του το συγχωρούν: το ότι μίλησε και είπε ότι το να τρως και να πίνεις δίπλα στους δυστυχισμένους ανθρώπους, επειδή αυτοί δεν τρώνε ό,τι τρως εσύ και πιστεύουν σε άλλον θεό, είναι σαδισμός και κτηνωδία. Δεν υπέδειξε τον ποινικό κολασμό της πράξης.
Προσδιόρισε τη φύση της πράξης ως σαδιστικής και κτηνώδους και αναρωτήθηκε για τα νομικά όρια της ανοχής. Το κάνουν αυτό οι σκεπτόμενοι άνθρωποι: διερωτώνται, αντί να κραυγάζουν και να λοιδορούν. Πρόκειται, άλλωστε, για καταφανώς οριακή πράξη. Δοκιμάζει τα όρια του πολιτισμού και της ανθρωπιάς. Δοκιμάζει τον δημοκρατικό ανθρωπισμό που μας κληροδότησε η Γαλλική Επανάσταση. Στο δικό της αξιακό βάθρο εδράζεται η αρχή της αξίας του ανθρώπου.
Ο πατριωτισμός της δημοκρατικής αρχής
Αυτό το πνεύμα αποτυπώνεται στα σχετικά άρθρα του συντάγματος, η τήρηση του οποίου επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» (άρθρο 2 παρ.1 Σ.) και «Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων» (άρθρο 5 παρ.2 Σ.). Είναι ο πατριωτισμός της δημοκρατικής αρχής.
Οι "δεν κατάλαβα"
Κάποιοι καμώνονται ότι δεν κατάλαβαν, άρα παραβλέπουν το ερώτημα «αν δεν είναι σαδισμός και κτηνωδία, τότε τι είναι;». Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιοι κρύβονται πίσω από το «δεν κατάλαβα». Είναι πολύ ευρύχωρη φράση, ώστε να χωράει και να συγκαλύπτει όλη την κυνική υποκρισία. Έχει ξανασυμβεί αυτό, όταν μάζευαν ανθρώπους, επειδή θεωρούσαν ότι δεν ήταν ακριβώς άνθρωποι. Τότε, στον Μεσοπόλεμο, κάποιοι «δεν καταλάβαιναν». Και, τώρα, που, στη Θεσσαλονίκη, χαράκωσαν το χέρι ενός προσφυγόπουλου, όχι μόνο όταν πήγαινε στο σχολείο του, αλλά και επειδή πήγαινε στο σχολείο του. Μόνο που το προσφυγόπουλο δεν το είδαν ακριβώς σαν άνθρωπο. Είναι η πολύ συσταλτική ερμηνεία της έννοιας «άνθρωπος». Γι’ αυτό η δήλωση του βουλευτή Χρήστου Γιαννούλη ταιριάζει και στο κοινοβουλευτικό ήθος βουλευτή της Αριστεράς και στον σεβασμό προς τον θεσμό του Κοινοβουλίου. Όταν δε προκρίνεται η εργαλειακή χρήση αυτού του θεσμού μέσω της απόφασης να καθορίζει η εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία τους εκπροσώπους του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τότε έχουμε και αντικοινοβουλευτικό πνεύμα εντός του θεσμού.
Από την πλειοψηφία στον ολοκληρωτισμό
Οι πλειοψηφίες είναι σεβαστές, αλλά και πάντα εντός ορίων. Όταν μετατρέπονται σε όργανα χειραγώγησης της μειοψηφίας, καθίστανται εκφράσεις ολοκληρωτισμού. Όταν δε η μειοψηφία είναι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που εξ ορισμού οφείλει να ελέγχει την κυβέρνηση, τότε έχουμε καταστρατήγηση του κανονισμού, άρα των ορίων. Αυτό κάνουν οι κανονισμοί: οριοθετούν. Αυτό όμως κάνει και ο ολοκληρωτισμός: καταστρατηγεί τους κοινοβουλευτικούς κανόνες και έτσι υπονομεύει τον θεσμό του Κοινοβουλίου και την ίδια τη δημοκρατική αρχή. Αυτός είναι νεόκοπος αντικοινοβουλευτισμός. Έχουμε όμως και εργαλειακή χρήση των φορέων και δραστών της ανθρωποβόρου, μισάνθρωπης αντιμετώπισης φτωχών, κατατρεγμένων ανθρώπων. Τέτοιοι δράστες είναι δυνάμει φονικά εργαλεία. Να πότε κάνει κανείς ότι δεν καταλαβαίνει, ιδίως εάν έχει συνδέσει την άγρα ψήφων με την άγρα δυστυχισμένων ανθρώπων από τους ακροδεξιούς. Διώκονται οι πρώτοι, επειδή υπήρξε προεκλογικό κανάκεμα των δεύτερων. Το πλέον θρασύδειλο κυνηγητό. Ένα νέο δεσπόζον έθος. Ο Γιάννης Πασαλίδης ίσως και να τους έλεγε εθνικοπαράφρονες, αλλά μάλλον είναι κάτι πολύ πιο επικίνδυνο, ιδίως εάν υπάρχει ανοχή εκ μέρους στελεχών του κυβερνώντος κόμματος και κάποιων βουλευτών. Είπαμε, όμως: νεόκοπος αντικοινοβουλευτισμός. Το ερώτημα είναι αν αυτός ο τελευταίος είναι με το αζημίωτο, άρα ποιος θα κάνει ταμείο.
Το νέο δεσπόζον έθος
Ας δει κάποιος την εναντίον των προσφύγων πορεία μαθητών στα Γιαννιτσά. Μικρά παιδιά που δεν έχουν λόγο να μισούν τους πρόσφυγες. Ακολουθούν όμως ένα νέο δεσπόζον έθος, που προκύπτει από την απονομιμοποίηση των δημοκρατικών πολιτικών θεσμών, ώστε να προβάλλεται ως κανονική πράξη το μπάρμπεκιου των ευωχούμενων χορτάτων δίπλα στους πεινασμένους. Αυτό είναι και το δίκιο του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ. Και ναι, αυτό είναι κοινοβουλευτικό ήθος.
* Ο Στέφανος Δημητρίου είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου
