Η διακοπή κινηματογραφικής προβολής από την ΕΛΑΣ και η προσαγωγή ανηλίκων που παρακολουθούσαν το Τζόκερ είναι από μόνη της πολύ σοβαρή υπόθεση.
Η υπόθεση έγινε ακόμη πιο σοβαρή εξαιτίας των αντιδράσεων που ακολούθησαν. Κάποιοι καταδίκασαν. Κάποιοι άρχισαν να συσκοτίζουν τα πράγματα, όπως θα δειχθεί στη συνέχεια. Άλλοι, τέλος, οχυρώθηκαν πίσω από τον κυνισμό της εφαρμογής του νόμου. Σύμφωνα με αυτούς, η Αστυνομία ανταποκρίνεται σε κάθε καταγγελία, ακόμη και στην πιο προπετή, ο δε νόμος πρέπει να εφαρμόζεται. Dura lex, sed lex.
Τι προβλέπει ο νόμος
Το επιχείρημα του νόμου που -αν και σκληρός- πρέπει να εφαρμοστεί, πολύ απλά δεν ισχύει.
Ως προς την είσοδο ανηλίκων σε κινηματογράφους, ισχύουν ταυτόχρονα μία σειρά από διατάξεις. Ξεκινώντας από τον μεταξικό νόμο 445/1937, μέχρι το πιο πρόσφατο ά. 37 παρ. 3 του ν. 3905/2010, κοινό χαρακτηριστικό των διατάξεων αυτών είναι ότι δεν προβλέπουν ποινές ή άλλες κυρώσεις κατά ανηλίκων που παρακολουθούν "ακατάλληλη" ταινία.
Έτσι, κατά το ά. 9 παρ. 1 του ν. 445/1937 μπορεί μεν να "απαγορεύεται απολύτως η εις δημοσίους κινηματογράφους είσοδος ανηλίκων", κυρώσεις όμως επιβάλλονται μόνο κατά του ιδιοκτήτη και των εκπροσώπων του κινηματογράφου[1]. Ο νόμος δεν προβλέπει κυρώσεις κατά του ανηλίκου που παρακολουθεί την "ακατάλληλη" ταινία, ούτε κατά των γονέων του. Αντίστοιχες κυρώσεις δεν προβλέπονται ούτε από το ά. 37 παρ. 3 του ν. 3905/2010[2].
Ο νόμος δεν θα μπορούσε άλλωστε να προβλέπει κυρώσεις κατά του ανηλίκου. Διατάξεις όπως η εν λόγω έχουν τεθεί για την προστασία του παιδιού και όχι για τον κολασμό του. Οι διατάξεις αυτές (και άλλες αντίστοιχές τους) δεν έχουν τεθεί χάριν της κρατούσας ηθικής ή άλλων αξιών.
Το προστατευόμενο έννομο αγαθό δεν είναι η κρατούσα ηθική, αλλά η ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ανηλίκου. Έτσι, δεν θα μπορούσαν να προβλεφθούν κυρώσεις σε βάρος του παιδιού, για την προστασία του οποίου έχουν τεθεί οι διατάξεις αυτές. Αν π.χ. ανήλικος παρακολουθεί πορνογραφική ταινία σε σινεμά, σύμφωνα με τον νομοθέτη δεν τελεί άδικη πράξη. Δεν είναι θύτης, αλλά θύμα της κερδοσκοπικής συμπεριφοράς του επιχειρηματία, ο οποίος το εκθέτει σε παραστάσεις που κατά τον νομοθέτη απειλούν την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη.
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση κατανάλωσης αλκοόλ από ανηλίκους. Αυτή απαγορεύεται όχι για να τιμωρηθεί το παιδί, αλλά να προστατευθεί από τέτοιες κερδοσκοπικές συμπεριφορές. Έτσι, το ά. 6 παρ. 4 του ν. 3730/2008 για την πώληση καπνού και αλκοόλ σε ανηλίκους προβλέπει κυρώσεις κατά του πωλητή και όχι κατά του ανηλίκου. Ο πωλητής είναι αυτός που αποκτά επιλήψιμο κέρδος σε βάρος της υγείας του ανηλίκου. Δεν είναι ο ανήλικος ένας δήθεν τεντυμπόης που του αξίζει να τιμωρηθεί.
Η λογική αυτή αποτυπώνεται και στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Έτσι, "κανένα παιδί δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αυθαίρετης ή παράνομης επέμβασης στην ιδιωτική του ζωή (...) ούτε παράνομων προσβολών της τιμής και της υπόληψής του" (ά. 16 παρ. 1), ενώ "τα Συμβαλλόμενα Κράτη λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά, διοικητικά (...) μέτρα, προκειμένου να προστατεύσουν το παιδί από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαιοπραγιών σωματικών ή πνευματικών" (ά. 19 παρ. 1).
Οι διατάξεις αυτές προστατεύουν το παιδί όχι μόνο από ιδιώτες, αλλά και από την κρατική δράση.
Στο σημείο αυτό τελειώνει το ζήτημα. Η Αστυνομία δεν είχε καμία δουλειά να διακόψει την κινηματογραφική προβολή και να προσαγάγει τους ανηλίκους.
Από τη στιγμή που ο νόμος δεν τιμωρεί τη συμπεριφορά του ανηλίκου -παρά μόνο της επιχείρησης- ο ανήλικος δεν μπορεί να προσαχθεί. Το να προσάγονται παιδιά επειδή μία ιδιωτική επιχείρηση δεν εμπόδισε την είσοδό τους σε κινηματογράφο αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων τους και δεν προβλέπεται από κανένα νόμο.
Αν η Αστυνομία ήθελε να ελέγξει την επιχείρηση, μπορούσε να βεβαιώσει την παρουσία ανηλίκων κατά την έξοδό τους από το σινεμά. Παρατραβηγμένο αλλά νομικά επιτρεπτό.
Επιπλέον, η είσοδος της Αστυνομίας στην κινηματογραφική αίθουσα παραβιάζει την καλλιτεχνική ελευθερία (ά. 16 του Συντάγματος), με την οποία προστατεύεται το δικαίωμα του κοινού να παρακολουθήσει χωρίς εμπόδια το θέαμα της αρεσκείας του. Πολλές παραβιάσεις για μία φιλελεύθερη πολιτεία.
Η επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος
Τα πράγματα έγιναν χειρότερα από την μετέπειτα διαχείριση. Με ανάρτηση στο Facebook ο κ. Χρυσοχοΐδης κάλυψε όσους διέταξαν την αστυνομική επιχείρηση. Σύμφωνα με τον αρμόδιο Υπουργό, η Αστυνομία υποχρεούται να ανταποκριθεί σε κάθε καταγγελία, ακόμη και φαιδρή.
Αυτό δεν είναι μόνο λάθος. Είναι και επικίνδυνο. Η Αστυνομία δεν διεξάγει έρευνα σε βάρος των παιδιών που παρακολουθούν μία ταινία. Οι προσαγωγές παιδιών -τις οποίες δεν διέψευσε κανείς- είναι απλώς παράνομες και ο Υπουργός όφειλε τουλάχιστον να τις αποδοκιμάσει.
Αλίμονο αν αποδεχθούμε ότι μία φαιδρή (κατά τον Υπουργό) καταγγελία μπορεί να δικαιολογήσει εισόδους, εφόδους και προσαγωγές που κανένας νόμος δεν προέβλεψε και κανένας Διαφωτισμός δεν δίδαξε. Όλη η έννομη τάξη στηρίζεται στην αρχή του κράτους δικαίου. Η αρχή αυτή σημαίνει ότι η εκτελεστική εξουσία πράττει μόνο όσα ρητώς της επιτάσσει ο νόμος.
Η Αστυνομία δεν έχει μία γενική ελευθερία να εισβάλλει, να ελέγχει και να προσάγει. Η Αστυνομία κάνει μόνο όσα ρητώς της επιβάλλει ο νόμος και τίποτα άλλο.
Από εκεί και πέρα, οι επικοινωνιακές τεχνικές είναι γνωστές. Η Αστυνομία έκανε ό,τι έκανε. Πώς διαχειρίστηκαν την είδηση κυβερνητικά στελέχη και συμπολιτευόμενος Τύπος; Μα φυσικά εκτρέποντας την ατζέντα.
Αντί να συζητάμε καθεαυτή την αστυνομική επέμβαση, εδώ και δύο μέρες ψάχνουμε να βρούμε ποιος έκανε την καταγγελία.
Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται. Αντί να συζητήσουμε τι έκανε η Αστυνομία, παρακολουθούμε δηλώσεις από επίσημα χείλη για το αν η καταγγελία έγινε από υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού εντός των αρμοδιοτήτων τους, εκτός των αρμοδιοτήτων τους, ή από κάποια ανταγωνιστική εταιρεία διανομής κινηματογραφικών ταινιών, όπως έσπευσε να δηλώσει υπηρεσιακός παράγοντας του Υπουργείου Πολιτισμού.
Κάπως έτσι το ζήτημα συσκοτίζεται, εκφυλίζεται σε ένα ποιος-πού-πότε-γιατί και η ατζέντα εκτρέπεται.
Η διαχείριση συμπληρώνεται από το συζητημένο tweet του κ. Χρυσοχοΐδη.
Ο Υπουργός δεν διαψεύδει, δεν αποδοκιμάζει, δεν αδειάζει κανέναν. Με έναν ομολογουμένως έξυπνο επικοινωνιακά τρόπο υποβαθμίζει το γεγονός και αντί να πάρει θεσμικές πρωτοβουλίες, εμφανίζεται υπεράνω, χιουμορίστας και φυσικά καλός οικογενειάρχης. Άλλωστε, η οικογένεια πάντα φέρνει ψήφους.
Το μήνυμα όμως του Υπουργού είναι σαφές: τα παιδιά μπορούν να δουν την ταινία, αρκεί όμως να παν με τους γονείς τους.
Μεμονωμένο συμβάν;
Ένα τόσο σοβαρό συμβάν δεν πρέπει να προσπεραστεί σαν μεμονωμένο. Συμβαίνουν τέτοια πράγματα κάθε μέρα; Όχι. Είναι αυτό αρκετό; Και πάλι όχι.
Ο τρόπος που η Αστυνομία ανταποκρίθηκε στην καταγγελία δείχνει συγκεκριμένα θεσμικά αντανακλαστικά.
Από τη στιγμή δε που ο Υπουργός καλύπτει τις προσαγωγές στο πλαίσιο διερεύνησης μίας καταγγελίας, παύει να είναι μία επιχειρησιακή αστοχία και πλέον καθίσταται θέση του Υπουργείου.
Φαιδρή μεν η καταγγελία, δικαιολογημένη δε η επιχείρηση. Και μάλιστα μία επιχείρηση παράνομη. Μία τέτοια θέση Υπουργού αφήνει θεσμικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Και αυτός είναι ο λόγος που το συμβάν δεν πρέπει να προσπεραστεί.
Άλλωστε, οι παραβιάσεις δικαιωμάτων δεν μπαίνουνε στο ζύγι. Κάθε παραβίαση των δικαιωμάτων είναι σοβαρή, ειδικά όταν κυβερνητικοί αξιωματούχοι σπεύδουν να την υιοθετήσουν.
Φώτης Παλαμιώτης,
Δικηγόρος
[1] ά. 9 παρ. 5 του ν. 445/1937: "Με κράτησιν και πρόστιμον τιμωρούνται: 1) Οι διευθυντές κινηματογράφων και εν γένει πας τις όστις ήθελε παρεμποδίσει την εις αυτούς είσοδον εις τους δικαιουμένους ταύτην κατά το άρθρ. 7 του παρόντος νόμου ή ήθελε παρεμβάλει οπωσδήποτε προσκόμματα εις την εκτέλεσιν των καθηκόντων αυτών και 2) οι διευθυνταί κινηματογράφων οίτινες εις το πρόγραμμα και τας διαφημίσεις αυτού δεν ανέγραψαν κατά τα υπό του άρθρ. 6 παρ. 3 οριζόμενα τον χαρακτηρισμόν της ταινίας ως ακαταλλήλου ή μη δι` ανηλίκους." Βλ. και ά. 11 του ίδιου νόμου που προβλέπει κυρώσεις κατά του ιδιοκτήτη, του διευθυντή, του εκπροσώπου της επιχείρησης και του υπαλλήλου που εκδίδει τα εισιτήρια. [2] ά. 37 παρ. 3 του ν. 3905/2010: "Απαγορεύεται η παρακολούθηση ακατάλληλων ταινιών σε ανηλίκους που δεν έχουν συμπληρώσει την απαιτούμενη από την κατάταξη της ταινίας ηλικία. Όποιος επιτρέπει σε ανηλίκους να εισέλθουν σε αίθουσα ή υπαίθριο χώρο στους οποίους προβάλλεται ταινία ακατάλληλη για την ηλικία τους τιμωρείται με χρηματική ποινή από 1.000 έως 10.000 ευρώ. Η τέλεση από αμέλεια της πράξης αυτής τιμωρείται με χρηματική ποινή από 500 έως 5.000 ευρώ."
