Ο μουσουργός Νίκος Σκαλκώτας δεν είναι ο μοναδικός που αναγνωρίστηκε μετά θάνατον. Είναι από τους ελάχιστους που το έργο του δεν έχει ακόμα κατανοηθεί πλήρως. Ίσως τα εβδομήντα χρόνια από τον θάνατό του και τα εκατό χρόνια από τις πρώτες συνθέσεις του να μην επαρκούν...
Γεννήθηκε το 1904 στη Χαλκίδα και το 1914 γράφεται στο Ωδείο Αθηνών. Το 1921, αριστούχος, φεύγει με υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στο Βερολίνο. Σπουδάζει και συνθέτει δείχνοντας ότι θα φέρει κάτι καινούργιο στη μουσική!
Από τους δασκάλους του και τους γνώστες του χώρου λαμβάνει επαίνους. Ασφαλώς, ουδείς προφήτης στον τόπο του. Τον Νοέμβριο του 1930 παρουσιάζει έργα του στο αθηναϊκό κοινό. Οι κριτικές των εφημερίδων είναι κάκιστες έως εξοργιστικές. Η “Καθημερινή” τα χαρακτηρίζει «εισβολή των βαρβάρων»...
Το Βερολίνο αρχίζει να γίνεται αφιλόξενο. Οι ναζί έχουν αρχίσει διωγμούς Εβραίων, αριστερών, καθώς και της μοντέρνας τέχνης και μουσικής.
Τον Μάιο του 1933, ο Σκαλκώτας επιστρέφει στην Ελλάδα. Το μουσικό κατεστημένο τον κρατά στο περιθώριο. Για λόγους βιοποριστικούς βρέθηκε να παίζει στα τελευταία αναλόγια της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και συμβιβάζεται με την ιδέα ότι τα προχωρημένα έργα του δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά στο τοπικό μουσικό περιβάλλον. Παρότι συνθέτει αδιάκοπα, κρατάει τις δημιουργίες του μυστικές.
Έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1949. Με αφορμή τη συμπλήρωση των εβδομήντα χρόνων από τον θάνατό του οργανώνονται στο «Έτος Σκαλκώτα» συναυλίες, συζητήσεις, έκθεση, διεθνές συνέδριο, διαγωνισμός σύνθεσης και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Το επόμενο διάστημα προγραμματίζονται στο Μέγαρο Μουσικής: η συμβολή του στην ανάδειξη της δημοτικής παράδοσης μέσω των 36 Ελληνικών Χορών (3.10), «Ο Σκαλκώτας σήμερα» (8.11, 15.11, 19.11), ο κύκλος με τα 16 τραγούδια (11.11), μουσική για τσέλο και πιάνο (13.11), ο Σκαλκώτας και η τζαζ του Μεσοπολέμου (27.11), Κουαρτέτο Εγχόρδων (28.11), Συναυλία ΚΟΑ (29.11), Διεθνές Μουσικολογικό Συνέδριο (29.11 - 1.12), έκθεση με αναλογικά και ψηφιακά μέσα (Νοέμβριος-Δεκέμβριος) και διαδραστικό πρόγραμμα για παιδιά 6-12 ετών (15.12).
Ο γιος του Νίκος Σκαλκώτας, πρωταθλητής Ελλάδας στο σκάκι και άνθρωπος με βαθιά μουσική παιδεία, θεωρεί ότι το έργο τού πατέρα του δεν έχει ακόμα αξιολογηθεί πλήρως. Πιστεύει πως ο μεγάλος μουσουργός δεν έχει δικαιωθεί και ότι το αποτύπωμά του θα φανεί αργότερα.
Απολαμβάνει τις πολύ καλές εκτελέσεις, οι οποίες αποδίδουν το πνεύμα των έργων του (κάποιες από τις παλιότερες τις χαρακτήρισε άθλιες), διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι η πρωτοποριακή μουσική του έχει απήχηση στις νέες γενιές και τολμάει μια πρόβλεψη: σε λίγες δεκαετίες θα γίνει κατανοητό πως, με ιδιαίτερο τρόπο, η μουσική του Σκαλκώτα σφράγισε τον 20ό αιώνα!
