Διαστάσεις επιδημίας σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας έχει λάβει η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου (Ceratocystis Platani) και παρότι εντοπίστηκε το 2003, ελάχιστα έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα - προειδοποίηση από την πρόσφατη συζήτηση (19 Δεκεμβρίου) στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, με θέμα "πλάτανος: ένα είδος που απειλείται με εξαφάνιση".
Όπως ενημέρωσε αναλυτικά τα μέλη της επιτροπής ο κ. Π. Τσόπελας, τακτικός ερευνητής, ειδικός στη Φυτοπαθολογία του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), "αυτός ο μύκητας προσβάλλει μόνο πλατάνια. Αυτό είναι καλό, γιατί δεν κινδυνεύουν οι ελιές, οι καρυδιές και οι καστανιές από αυτό το παθογόνο. Ωστόσο, η ασθένεια είναι θανατηφόρος. Αυτό σημαίνει ότι αν ένα δέντρο προσβληθεί από την ασθένεια, δεν υπάρχει τρόπος ίασης. Το παθογόνο προσβάλλει και νεκρώνει δέντρα οιουδήποτε μεγέθους και ηλικίας. Έχουμε χάσει υπεραιωνόβια δέντρα πλατάνου. Κάποια από αυτά μπορεί να ήταν 500 ετών ή ακόμη και 1.000 ετών".
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν από τον ομιλητή, η ασθένεια έχει εισαχθεί από την Αμερική στην Ευρώπη το ’44-’45 και διαπιστώθηκε στην Ιταλία για πρώτη φορά το 1972. Στην Ευρώπη έχει εντοπιστεί και στη Γαλλία, στην Ελβετία, στην Αλβανία και στην ευρωπαϊκή Τουρκία, πρόσφατα.
Η αρχή έγινε το 2003
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, περιγράφοντας το μέγεθος και την έκταση του προβλήματος, "στην Ελλάδα αρχικά βρήκαμε την ασθένεια το 2003 σε μια περιορισμένη έκταση στον νομό Μεσσηνίας. Βέβαια, δεν ελήφθησαν καθόλου μέτρα, παρ' όλο που έγινε και νομοθετική ρύθμιση και ΚΥΑ. Δεν ελήφθη κανένα μέτρο καραντίνας. Μέσα σε μια δεκαετία η ασθένεια επεκτάθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και ξαφνικά βρίσκουμε δείγματα της ασθένειας στην Ήπειρο, χωρίς να υπάρχει στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το 2011 την βρήκαμε στη Θεσσαλία και το 2015 σε ένα φυτώριο κάπου στη Φθιώτιδα, ενώ το 2016 και 2017 την βρήκαμε σε τέσσερις νομούς της Στερεάς Ελλάδας, Αιτωλοακαρνανία, Φωκίδα, Ευρυτανία, Εύβοια και πρόσφατα στη Φθιώτιδα και όταν λέω πρόσφατα, πριν από δύο εβδομάδες ήμουν στο Πλατανοδάσος του Σπερχειού". Σημείωσε ότι το Πλατανοδάσος του Σπερχειού ίσως είναι από τα μεγαλύτερα της χώρας και υπογράμμισε ότι αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα στις προσβεβλημένες περιοχές για την αντιμετώπιση της ασθένειας, τα νεκρά δέντρα πλατανιού θα φτάσουν τα εκατομμύρια σε μερικές δεκαετίες. Χαρακτήρισε δε ως τον καλύτερο σύμμαχο της ασθένειας την αδράνεια υπηρεσιών και πολιτών - και υπήρξε αρκετή, κατέληξε.
Εξαπλώνεται με εργαλεία και μηχανήματα
Ο συνηθέστερος τρόπος διασποράς του μύκητα είναι με εργαλεία (πριόνια, αλυσοπρίονα, τσεκούρια κ.λπ.) που έχουν χρησιμοποιηθεί σε προσβεβλημένα δέντρα και στη συνέχεια σε υγιή, όπως επίσης και με τα εκσκαπτικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σε "άρρωστες" περιοχές. Οι μολύνσεις μπορούν να αποφευχθούν με καλό καθαρισμό και κατάλληλη απολύμανση των εργαλείων και των μηχανημάτων. Κατονομάστηκε ως ο σημαντικότερος φορέας... διάδοσης του μύκητα ο ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), ενώ αναφέρθηκαν πλήθος παραδειγμάτων από εργολαβίες τα ποτάμια Καλαμάς, Πηνειός, Κηρέας κ.λπ., αλλά και πλατείες όπου μπουλντόζες διέσπειραν την ασθένεια.
Το αισιόδοξο στοιχείο της συζήτησης ήταν ότι όταν γίνει έγκαιρη διάγνωση σε μικρές εστίες προσβολής και σε πρώιμο στάδιο, είναι δυνατή η λήψη μέτρων για την εκρίζωση ή τον περιορισμό της εξάπλωσης του μύκητα.
Στα απαραίτητα βήματα διαχείρισης της ασθένειας περιλαμβάνονται τα προληπτικά μέτρα ώστε να αποφευχθεί η επέκταση σε νέες περιοχές, η προσπάθεια εκρίζωσης σε περιοχές που εμφανίζεται και ο περιορισμός της επέκτασης όταν δεν είναι δυνατή η εκρίζωσή του. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην ανάγκη προστασίας πολύτιμων δέντρων, των μεμονωμένων πλατανιών που έχουν χαρακτηρισθεί "μνημεία της Φύσης". Άλλωστε ο σχετικός κατάλογος των 53 μνημείων της φύσης στη χώρα αριθμεί τουλάχιστον 20 πλάτανους. Υπάρχουν εμβληματικά δένδρα, τα οποία είναι τεραστίων διαστάσεων και είναι η ιστορία μας, παρατήρησε επ’ αυτού ο κ. Τσόπελας.
Η ενημέρωση της κοινωνίας
Ως σημαντικός κρίκος για την αντιμετώπιση της ασθένειας αναδείχθηκε η ενημέρωση της κοινωνίας για τον κίνδυνο διάδοσης της ασθένειας από προσβεβλημένες περιοχές, αλλά και του συνόλου των υπηρεσιών, κεντρικών και περιφερειακών, που σχετίζονται με δημόσια έργα, όπως και των εργοληπτών δημοσίων έργων. Από την πλευρά του, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Δημαράς δεσμεύτηκε ότι σύντομα θα ληφθούν μέτρα. Όπως επισήμανε, μεταξύ άλλων, έχει ήδη γίνει μια σύσκεψη στο ΥΠΕΝ με τους αρμόδιους παράγοντες, το ΓΕΩΤΕΕ και τους φορείς. "Ήδη έχουμε καταλήξει σε κάποιες προτάσεις άμεσης παρέμβασης. Κάποιες θέλουν και νομοθετικές ρυθμίσεις. Θα ακούσουμε και τις προτάσεις από τη συζήτηση. Θα ακολουθήσει ακόμη μία σύσκεψη για να πάρουμε τις τελικές προτάσεις, ώστε να προχωρήσουμε άμεσα σε συγκεκριμένα μέτρα" συμπλήρωσε.
