Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Πολεοδομία και χωροταξία με αριστερό πρόσημο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πολεοδομία και χωροταξία με αριστερό πρόσημο

Μέσα στο πλαίσιο της εθνικής τραγωδίας, οι μηχανικοί και ειδικά η παράταξή μας -η Ριζοσπαστική Παράταξη Μηχανικών (ΡΠΜ)- στάθηκε δίπλα στους κατοίκους των περιοχών που επλήγησαν και μαζί με τη Διοίκηση, το υπουργείο Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠΟΜΕΔΙ), που ανέλαβε την καταγραφή των καταστροφών και των ανθρώπινων απωλειών. Η ΡΠΜ ενεργοποίησε τη Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ με την πρότασή της που εγκαίρως διατύπωσε και παρουσιάστηκε στον Τύπο αποσπώντας θετικά σχόλια για τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα της και για την ταχύτητα με την οποία ανταποκριθήκαμε.

Η εθνική τραγωδία συνοδεύτηκε από την μήνη της αντιπολίτευσης, ενώ η κυβέρνηση αναδίπλωσε επιτυχώς τις δυνάμεις της για να αντιμετωπίσει το θέμα και ο πρωθυπουργός ανέλαβε την πολιτική ευθύνη.

Στην πραγματικότητα τα γεγονότα έγιναν... ως αναμένετο. Πρόκειται για το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου».

Ο τόπος της τραγωδίας: το Μάτι και η Κινέτα

Δεν έχει νόημα να μιλήσει κανείς και για τους δύο τόπους.

Το Μάτι, χαρακτηριστικός τόπος για την καταστροφή:

* Μια δασική έκταση η οποία από την περίοδο της Χούντας αστικοποιήθηκε με έντονους ρυθμούς, και σήμερα έγινε παρανάλωμα πυρός.

* Το αποτέλεσμα των αμαρτωλών ιστοριών της οικιστικής «πολιτικής» της Χούντας -«πωλούνται οικόπεδα 30 λεπτά από την Ομόνοια»- που τότε αποτελούσε δείκτη της «ανάπτυξης» και της «ευημερίας» της εποχής.

* Διαχρονικά και σταδιακά, η οικιστική χρήση, ως β' κατοικία, έχει διεισδύσει μέσα στο δάσος. Το πυκνό πευκόφυτο δάσος δέχθηκε τα εκατοντάδες αυθαίρετα παρουσιάζοντας μια «γραφική» εικόνα όπως ισχυρίστηκαν διάφοροι, η οποία όμως κρύβει από πίσω της ανομολόγητες παρανομίες και αυθαιρεσίες.

* Ο ιδιοκτήτης της μεγάλης πευκόφυτης έκτασης έγινε «πολεοδόμος» - «σχεδίαζε» - δρόμοι = μονοπάτια, χωρίς κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους,

* μοίραζε υποσχέσεις για την ένταξη στο σχέδιο και παροτρύνσεις στους υποψήφιους αγοραστές, για δόμηση χωρίς άδεια οικοδομής αλλά και με άδεια για μια λυόμενη κατασκευή μέσα στο δάσος, καταλήγοντας να γίνει

* ο ηθικός αυτουργός που παρακινεί τους αγοραστές, τους νέους μικροϊδιοκτήτες, να γίνουν οι φορείς της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος και σήμερα, 50-60 χρόνια μετά, θύματα αυτής της καταστροφής.

Έπρεπε να έρθει το 1974, όπου στο μεταπολιτευτικό σύνταγμα του 1975 το περιβάλλον και συγκεκριμένα το δάσος ρητά προστατεύονται.

10 χρόνια αργότερα, επί υπουργίας Τρίτση, προβάλλει για πρώτη φορά η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων στο όνομα μιας ολοκληρωμένης πολεοδομικής επιχείρησης - της «Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης». Πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό σχεδιασμό με κοινωνική διάσταση και σχετικά αναπτυξιακό χαρακτήρα, για ένα δημόσιο κοινωνικό χωρικό σχεδιασμό, που όμως ακόμα και σήμερα δεν ολοκληρώθηκε σε πολλές περιπτώσεις, ενώ αντίθετα έχει προβληθεί και θεσμοθετηθεί την προηγούμενη δεκαετία η ιδιωτική πολεοδόμηση για μεγάλες παρεμβάσεις.

Σύντομα, στην επόμενη δεκαετία, η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί βάση του νομοθετικού και σχεδιαστικού έργου και στηρίζεται σε τρεις πυλώνες - την κοινωνική συνοχή, την ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Έτσι φτάσαμε σήμερα, στο νομοθετικό έργο και στις πολιτικές της σημερινής κυβέρνησης, το περιβάλλον να νοείται ως μια ολοκληρωμένη αντίληψη που αφορά το φυσικό και το αστικό - το δομημένο περιβάλλον.

* Το φυσικό περιβάλλον προστατεύεται, και κυρίως την τελευταία τριετία, με νέους νόμους, ενώ παράλληλα για πρώτη φορά αναρτώνται σε εθνικό επίπεδο οι δασικοί χάρτες.

* Τα δάση, οι αναδασωτέες εκτάσεις, τα ρέματα, ο αιγιαλός και η παραλία είναι περιοχές όπου δεν επιτρέπεται κάθε είδους δόμηση και στον βαθμό που υφίσταται πρέπει να κατεδαφίζεται.

* Το τοπίο έχει προστεθεί κι αυτό στον κατάλογο των προστατευόμενων περιοχών.

* Έχει θεσμοθετηθεί η εθνική στρατηγική για τα δάση και τη θαλάσσια χωροταξία, ενώ άμεσα αναμένεται να κινηθεί στη διαδικασία θεσμοθέτησης ο νόμος για τις οικιστικές πυκνώσεις - συγκεντρώσεις σπιτιών μέσα στα δάση.

* Σχεδόν τείνει να ολοκληρωθεί το Κτηματολόγιο.

Η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων δεν επιτρέπεται και επιτρέπεται η λεγόμενη «τακτοποίηση» και η ολοκληρωμένη πολεοδομική αντιμετώπιση των αυθαίρετων συνοικιών σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου που αφορά τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό.

Για πρώτη φορά τίθενται κανόνες σχεδιασμού που αντιτίθενται σε πελατειακά συμφέροντα και κυβερνητικές ανοχές, στη σύγκρουση των συμφερόντων μεταξύ πολιτείας, δήμων και πολιτών - ιδιοκτητών.

Για πρώτη φορά ενσωματώνεται στον πολεοδομικό σχεδιασμό η προσαρμογή της κλιματικής αλλαγής. Ακραία καιρικά φαινόμενα - πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί αποτελούν τις σημαντικότερες φυσικές καταστροφές για τις οποίες πρέπει να υπάρξουν λεπτομερέστερα σχέδια θωράκισης των οικισμών και των πόλεων για την αποφυγή παρόμοιων καταστροφών. Ήδη από τις προδιαγραφές για τις πολεοδομικές μελέτες - ΓΠΣ κ.λπ. είχαν προβλεφθεί σχέδια, αλλά γενικού περιεχομένου.

Όμως και τα κτήρια πρέπει να αντιμετωπιστούν κατάλληλα με πυράντοχα υλικά, σύμφωνα με ειδικές μελέτες και έρευνες που πρέπει να συνταχθούν για τις τεχνικές προδιαγραφές τους. Βέβαια, μια τέτοια πολιτική θα αυξήσει το κόστος της κατασκευής και μέχρι τώρα όλες οι νέες τεχνικές προδιαγραφές που εισάγονται στη δόμηση έχουν επιφέρει μια σχετική αύξηση του κόστους, που κάνει αποτρεπτική την κάθε προοπτική απόκτησης α' ή β' κατοικίας και ειδικά της β' κατοικίας, λόγω της μεγάλης κρίσης.

Σε κάθε περίπτωση απαιτείται:

* ένα ειδικό τοπικό σχέδιο στις περιοχές όπου έγιναν οι μεγάλες φυσικές καταστροφές, στο Μάτι, στην Κινέττα, σύμφωνα με τον Ν. 4447/16, άρθρο 8, και

* ένα εθνικό σχέδιο στο επίπεδο των Ειδικών Πλαισίων ΧΣΑΑ και νυν ΕΧΠ που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία ως τομεακά πλαίσια.

Αύριο θα επέλθουν νέες καταστροφές

* αν δεν ληφθούν μέτρα στο επίπεδο του εθνικού σχεδιασμού,

* αν οι κάτοικοι του Ματιού δεν συνειδητοποιήσουν ότι ζούσαν σε ένα «παράδεισο» -όπως τον χαρακτήρισαν αυτοί που τον αγάπησαν- που όμως παράλληλα ήταν μια βόμβα, που τελικά ήρθε η στιγμή που εξερράγη,

* αν οι πολίτες δεν καταλάβουν την αναγκαιότητα προστασίας του περιβάλλοντος και πρόταξης αυτής της πολιτικής έναντι άλλων πολιτικών, ώστε να αρθούν οι αιτίες της οικιστικής αναρχίας και των αυθαιρέτων καθώς και των απωλειών ανθρώπινων ζωών.

* αν οι κάτοικοι, αφού καταλάβουν αυτήν την αναγκαιότητα, δεν συμβάλουν με τη δική τους συμμετοχή, με τις δικές τους πρωτοβουλίες και πρακτικές, παράλληλα με αυτές της πολιτείας, στην προστασία του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, τόσο στον ιδιωτικό τους χώρο, όσο και στο δημόσιο, τους ΚΧ, τις παραλίες, με πνεύμα συλλογικότητας.

*Αν οι πολίτες δεν απορρίψουν τη «ρουσφετολογική» πολιτική που μέχρι τώρα επέτρεπε την ενθάρρυνση των αυθαιρέτων.

Γι' αυτό λέμε:

ΟΧΙ σε ένα άλλο Μάτι, έστω και αν ήταν όμορφο - όπως είπε κάποια κάτοικος, «θα ξανακάνουμε το Μάτι όπως ήταν».

Όχι σε άλλες εθνικές τραγωδίες.

Το νομοθετικό έργο της κυβέρνησης είναι πολύ σημαντικό και η δημιουργία Παρατηρητηρίου με την πρόσφατη νομοθεσία θα συμβάλλει, όπως προβλέπεται, στην επίσπευση του πολεοδομικού σχεδιασμού. Και ο σχεδιασμός που αναμένεται να συνταχθεί σε τοπικό και εθνικό επίπεδο σύντομα πρέπει να αποτελέσει τον κινητήρα της νέας πραγματικότητας, όπου προτάσσεται το δίκαιο ασφάλειας των πολιτών και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Η ταχεία παρέμβαση διά του σχεδιασμού για την αποκατάσταση

* Πρέπει να διέπεται από τις αρχές του συμμετοχικού σχεδιασμού - συμμετοχή των κατοίκων και του ΟΤΑ. Σε ενάντια περίπτωση, θα σφραγιστεί από αποτυχία, κοινωνικό και πολιτικό κόστος.

* Πρέπει να περιλαμβάνει την αντικειμενική καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, που παρουσιάζει έντονες κοινωνικές διαφοροποιήσεις και ταξικό πρόσημο.

Όσον αφορά την πρόταση, φαίνεται ότι η πλειοψηφία των πολεοδόμων συμφωνεί στον αστικό αναδασμό όπου ο δημόσιος χώρος κατέχει μεγάλη αξία έναντι του ιδιωτικού, όπως αποδείχθηκε στο Μάτι, χωρίς να τίθενται μεταξύ τους σε αντιπαράθεση.

Η άμεση εφαρμογή του Α' Τμήματος (άρθρα 1-6) του πρόσφατου νόμου 4495/17, σχετικά με τα Παρατηρητήρια σε όλα τα επίπεδα Διοίκησης, είναι απολύτως απαραίτητη, με συμμετοχή του ΤΕΕ ως συμβούλου της Πολιτείας και της κοινωνίας, και κυρίως με τους επιστημονικούς φορείς, τον ΣΑΔΑΣ, τον ΣΕΠΟΧ και ΣΕΜΠΧΑ, συμμετοχή, η οποία προβλέπεται από τον νόμο και η οποία πρέπει να υλοποιείται με την ενεργοποίηση των φορέων αυτών.

Οι 20 άμεσες παρεμβάσεις που αναγγέλθηκαν από τον πρωθυπουργό αποτελούν μια δέσμη που συγκροτεί τη θωράκιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Οι νόμοι που ισχύουν πρέπει να εφαρμόζονται, και σ' αυτό δεσμεύεται. Η χωρική δομή εκφράζει την κοινωνική δομή και το αντίστροφο: η κοινωνική δομή εκφράζει τη χωρική δομή. Το περιβάλλον με την ολοκληρωμένη του έννοια και η αναγκαιότητα προστασίας του εμπεριέχονται στη χωρική δομή και στην έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η συγκεκριμένη ανακοίνωση του πρωθυπουργού είναι η ελπίδα της κοινωνίας που ζει στο μέλλον της Αριστεράς, όπως εκφράζεται στον χώρο και με επιστημονικά εργαλεία την πολεοδομία και τη χωροταξία που οφείλουν να έχουν κι αυτά σαφώς αριστερό πρόσημο.

Έφη Καραθανάση, δρ. αρχιτέκτονας - πολεοδόμος - Εκτελεστική Γραμματεία ΡΠΜ

Βαγγέλης Ματράγκος, πολιτικός μηχανικός, Εκτελεστική Γραμματεία ΡΠΜ

Θεόφραστος Βαμβουρέλης, πολιτικός μηχανικός, συντονιστής ΡΠΜ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL