Το πλήθος των "πλημμελών αιτιολογιών" αναδεικνύουν οι δυο εφέσεις που κατέθεσε το Ελληνικό Δημόσιο, στις 5 Μαρτίου, κατά των υπ' αριθμ. 22056/2017 και 22065/2017 αποφάσεων του 25ου Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών, με τις οποίες ακυρώθηκαν τα πρόστιμα συνολικού ύψους 1.734.000 ευρώ στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.
Στις πρωτοφανείς αυτές αποφάσεις γίνεται αποδεκτός ο ισχυρισμός της εταιρείας ότι παρήλθε ο "εύλογος χρόνος" από την έναρξη των αυτοψιών έως και τον καταλογισμό των προστίμων. Ήτοι καθυστέρησε η διοίκηση (εν προκειμένω το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας) να τιμωρήσει το βεβαιωμένο περιβαλλοντικό έγκλημα που η ίδια προκάλεσε. Στις εγκαταστάσεις της Ολυμπιάδας είχαν εντοπισθεί εννέα παραβάσεις με άθροισμα προστίμου 739.800 ευρώ και στο υποέργο Μαύρων Πετρών και εγκαταστάσεων Μαντέμ Λάκκου 12 με άθροισμα προστίμου για κάθε παράβαση 994.500 ευρώ. Το πρόστιμο είχε επιβληθεί με δυο αποφάσεις του τότε υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Π. Σκουρλέτη και του αναπληρωτή Γ. Τσιρώνη, στις 8 Ιανουαρίου του 2016 και η προσφυγή κατατέθηκε στις 29 Φεβρουαρίου της ίδιας χρονιάς.
Τα βασικά επιχειρήματα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους με τα οποία εφεσιβάλλονται οι ακυρωτικές αποφάσεις για λογαριασμό του ΥΠΕΝ, είναι ότι:
- Η διοικητική διαδικασία ελέγχων των παραβάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, αλλά και η επιβολή διοικητικής κύρωσης (προστίμου) επί διαπίστωσης παράβασης, δεν εμπίπτει στον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν. 2690/1999) όπως έκρινε το Πρωτοδικείο αλλά στο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του Περιβάλλοντος (Νόμοι 1650/86, 2947/2001 περί περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων), στο οποίο δεν προβλέπεται ουδεμία απολύτως προθεσμία, ενδεικτική ή αποκλειστική.
- Ο σχετικός με την υπέρβαση ευλόγου χρόνου λόγος προσφυγής της εταιρείας, "ως εκ δικαιώματος τρίτου είναι απορριπτέος, ως απαραδέκτως προτεινόμενος" δεδομένου ότι ο φορέας του ελεγχόμενου έργου ή της δραστηριότητας δεν δύναται να επικαλείται την υποχρέωση της διοίκησης για ταχεία διεξαγωγή των περιβαλλοντικών έλεγχων που αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος, που ο ίδιος ρύπανε ή υποβάθμισε, με σκοπό να ματαιωθεί και δη οριστικά η επιβολή κυρώσεων και η καταβολή του προστίμου για τις τελεσθείσες από τον ίδιο παραβάσεις.
- Ο υπολογισμός του εύλογου χρόνου για την έκδοση της καταλογιστικής απόφασης μετράει από τη βεβαίωση της παράβασης, δηλαδή την έκδοση πράξης βεβαίωσης από τη διοίκηση, ύστερα από την αιτιολογία του παραβάτη. Η 5η Απριλίου 2013 κατά την οποία διενεργήθηκε η πρώτη αυτοψία (εγκαταστάσεις Ολυμπιάδας) και η 4η Οκτωβρίου 2013 (Μαύρες Πέτρες) δεν συνιστά αφετηρία για την επιμέτρηση της υπέρβασης του ευλόγου χρόνου όπως εσφαλμένως υπολαμβάνει το Πρωτοδικείο. Στο σημείο αυτό παρατίθενται αναλυτικά τα στάδια της διαδικασίας ελέγχου και επιβολής προστίμου τα οποία ξεκινούν με αυτοψίες από τους επιθεωρητές Περιβάλλοντος, οι οποίοι διεξάγουν τους ελέγχους και τις μετρήσεις. Ακολουθεί η σύνταξη της έκθεσης αυτοψίας και εφόσον διαπιστωθεί παράβαση της προστατευτικής νομοθεσίας για το περιβάλλον ή των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων, συντάσσεται η έκθεση ελέγχου η οποία επιδίδεται στον παραβάτη. Αυτός καλείται σε απολογία εντός προθεσμίας που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από πέντε ημέρες από την επίδοση της πρόσκλησης.
Μετά την υποβολή της απολογίας ο επιθεωρητής Περιβάλλοντος συντάσσει αιτιολογημένη πράξη βεβαίωσης ή μη της παράβασης. Ακολουθεί η εισήγηση προς τον υπουργό ΠΕΝ και στη συνέχεια εκδίδεται η απόφαση επιβολής προστίμου.
- Εν όψει των ειδικότερων συνθηκών της υπό κρίση περίπτωσης, όπως αυτές προκύπτουν από τα στοιχεία του φακέλλου, ακόμη και αν ληφθεί υπ’ όψιν το συνολικό χρονικό διάστημα, 33 μήνες (Ολυμπιάδα) και 39 μήνες (Μαύρες Πέτρες) που μεσολάβησε από τον πρώτο έλεγχο μέχρι την έκδοση της απόφασης του προστίμου 8.1.2016, δεν ξεπερνιέται ο εύλογος χρόνος εντός του οποίου όφειλε η διοίκηση να επιβάλει το πρόστιμο.
Επίπονη διαδικασία η ολοκλήρωση της περιβαλλοντικής επιθεώρησης
Στις ειδικότερες συνθήκες κατατάσσεται η ιδιαιτερότητα και η πολυπλοκότητα των ελέγχων, που συνδέεται με το μέγεθος, την ιδιαιτερότητα και την πολυπλοκότητα των μεταλλευτικών - μεταλλουργικών δραστηριοτήτων. Όπως καταγράφεται στις εγκαταστάσεις της Ολυμπιάδας έγιναν από τον Απρίλιο του 2013 έως και τον Μάιο του 2014 επτά αυτοψίες και δειγματοληψίες και άλλες τρεις πρόσθετες δειγματοληψίες και στις Μαύρες Πέτρες οκτώ και τέσσερις αντίστοιχα, του Οκτωβρίου του 2012 και του Αυγούστου του 2014.
Ο χρόνος εξέτασης των στοιχείων είναι ανάλογος του όγκου τους, αλλά και της πολυπλοκότητάς τους. Προς τούτο, αναφέρεται χαρακτηριστικά, "η κύρια μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ανέρχεται σε 1.074 σελίδες. Τα τρία παραρτήματα της ΜΠΕ που εξετάστηκαν ανέρχονται συνολικά σε 773 σελίδες.
Κάθε ‘έκθεση περιβαλλοντικής παρακολούθησης’ που αποστέλλει η εταιρεία ετησίως αποτελείται περίπου από 1.000 σελίδες. Για τις απαντήσεις, αλλά και για τη σύνταξη εκάστης των πράξεων βεβαίωσης παράβασης, ελέγχθησαν τρεις ετήσιες εκθέσεις, οπότε εξετάσθηκαν στοιχεία τουλάχιστον 3.000 σελίδων. Συνεπώς η αρμόδια υπηρεσία όφειλε να μελετήσει, επεξεργαστεί, αξιολογήσει και συνεκτιμήσει εξαιρετικά μεγάλο όγκο δεδομένων και στοιχείων, τα οποία ήταν καταχωρισμένα σε τουλάχιστον 4.800 σελίδες (χωρίς να συνυπολογίζεται σε αυτά η απολογία και τα λοιπά στοιχεία που υπέβαλε η αντίδικος), προκειμένου να καταλήξει σε ορθά, ασφαλή συμπεράσματα και τεκμηριωμένες παραβάσεις.
Είναι σαφές επομένως ότι εν προκειμένω υλοποιήθηκε μια επίπονη, λεπτομερής και αναλυτική εργασία με στόχο την ορθή και κατά το δυνατόν πληρέστερη περιβαλλοντική επιθεώρηση και συνακόλουθα την ορθή επιβολή της διοικητικής κύρωσης της οποίας ο ‘εύλογος χρόνος’ ολοκλήρωσης με την έκδοση της καταλογιστικής απόφασης, δεν μπορεί να εξαντλείται σε μερικούς μήνες".
Σε αυτά προστίθεται και η διαχρονική υποστελέχωση του Σώματος των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος. Μέχρι το 2015 τα λειτουργικά τους έξοδα καλύπτονταν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη και μόνο η μισθοδοσία τους από τον κρατικό προϋπολογισμό...
