Ό,τι ανακτήθηκε με κόπο και αγώνα από τα συντρίμμια της κατεδάφισης του θεσμικού πλαισίου για τον χωρικό σχεδιασμό πριν από το 2015 και αποτυπώθηκε στον νόμο 4447/2016 "Χωρικός σχεδιασμός - Βιώσιμη ανάπτυξη και άλλες διατάξεις", σιγά - σιγά καταστρέφεται. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι δύο επίμαχες διατάξεις εκ των πολλών, αρμοδιότητας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που περιλαμβάνονται στο λεγόμενο αναπτυξιακό νομοσχέδιο - σκούπα έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από τον ΣΕΒ και... λοιπά επιχειρηματικά συμφέροντα κατά την επεξεργασία του στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής (αναμένεται να ολοκληρωθεί αύριο).
Με το άρθρο 207 καταργείται ουσιαστικά η διαδικασία προέγκρισης των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων για έργα και προγράμματα, η οποία είχε εισαχθεί ως ανάχωμα στη χύδην και σημειακή χωροθέτηση παραγωγικών ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και απέτρεπε... την αυτόματη κατάργηση του θεσμοθετημένου πολεοδομικού σχεδιασμού (ζώνες οικιστικού ελέγχου, χρήσεις γης κ.λπ.).
Με το άρθρο 208 τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια εφεξής δεν θα εκπονούνται σε επίπεδο καλλικρατικού δήμου, αλλά στην έκταση μιας ή περισσοτέρων δημοτικών ενοτήτων. Έτσι κατακερματίζεται ο σχεδιασμός και ανατρέπεται το πρόγραμμα το οποίο είχε ανακοινωθεί και δρομολογηθεί τον Απρίλιο του 2019 από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γ. Σταθάκη για να καλύψει το χρόνιο έλλειμμα σχεδιασμού με την εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για 332 δήμους της επικράτειας σε ορίζοντα πενταετίας. Είχε δε μετά από μακρά περίοδο προεργασίας διασφαλιστεί χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Τότε είχε διευκρινιστεί ότι προτεραιότητα προς ένταξη στο πρόγραμμα θα έχουν οι δήμοι που στερούνται οποιουδήποτε σχεδίου, όσες περιοχές δέχονται πολύ έντονες πιέσεις, νησιωτικές, ορεινές, παραδοσιακοί οικισμοί κ.ά. Προβλέπονταν οι αναθέσεις των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων να γίνουν σε τέσσερις ή πέντε φάσεις με αριθμό μελετών - δήμων περίπου ογδόντα και χρονική απόσταση ανάμεσά τους δέκα μηνών, ώστε οι αρμόδιες υπηρεσίες να μπορούν να ανταποκριθούν.
Σημαντικό ρόλο στην επιλογή των δήμων θα έπαιζε και η παραλειφθείσα υποστηρικτική μελέτη του Πράσινου Ταμείου για την καταγραφή, μεταξύ άλλων, της υφιστάμενης κατάστασης ως προς τον βαθμό ολοκλήρωσης του Τοπικού Χωρικού Σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο, εγκεκριμένα και υπό εκπόνηση Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ), Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ) κ.λπ. Αντικείμενο της μελέτης, την οποία είχε εκπονήσει ο σημερινός υφυπουργός Δ. Οικονόμου, ήταν και η προκαταρκτική κατηγοριοποίηση των δήμων με κριτήρια τον βαθμό ολοκλήρωσης του σχεδιασμού, την πιθανή ύπαρξη οικιστικών ή αναπτυξιακών πιέσεων, πιθανές περιβαλλοντικές πιέσεις, συγκρούσεις χρήσεων γης κ.λπ.
Η εν λόγω μελέτη δείχνει, βάσει του νόμου του 1997, πως θεσμοθετημένο σχέδιο (ΓΠΣ) διαθέτει το 20% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας, το 26% είναι υπό ολοκλήρωση ή εξέλιξη και το 54% στερείται σχεδιασμού. Κατά τη μελέτη, ο αριθμός των δημοτικών ενοτήτων ανέρχεται σε 947. Υπενθυμίζεται ότι τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία αντικαθιστούν τα προγενέστερα ΓΠΣ και τα ΣΧΟΟΑΠ, καθορίζουν το πρότυπο χωρικής οργάνωσης και ανάπτυξης, τις χρήσεις γης, τους όρους και περιορισμούς δόμησης, όπως και για κάθε δημοτική ενότητα τις οικιστικές περιοχές, τις περιοχές παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, τις περιοχές προστασίας φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και τις περιοχές ελέγχου χρήσεων γης (εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών).
Στην επιχειρούμενη απορρύθμιση αντέδρασε ο Σύλλογος Χωροτακτών Πολεοδόμων. Η "Αυγή" της Κυριακής ζήτησε από τη Ρ. Κλαμπατσέα, την τότε γενική γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, και τον Π. Κορκολή, τον πρώην γενικό γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων ΕΣΠΑ, να σχολιάσουν τα κυβερνητικά δείγματα γραφής.
Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών: Πίσω... ολοταχώς
Την έντονη αντίθεσή του έχει εκφράσει ήδη ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), υπογραμμίζοντας ότι τα δύο άρθρα ανατρέπουν επί τα τα χείρω την ισχύουσα νομοθεσία, καθώς κατακερματίζουν τον σχεδιασμό και ενισχύουν περαιτέρω την αποσπασματικότητά του. Ταυτόχρονα στηλιτεύει την απουσία διαβούλευσης, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν στο αρχικό σχέδιο και προστέθηκαν εκ των υστέρων.
Αναλυτικότερα, ο ΣΕΠΟΧ, επί του άρθρου 208, που "κατεβάζει" την εκπόνηση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων στο επίπεδο της τοπικής ενότητας αντί της έκτασης του όλου καλλικρατικού δήμου, προειδοποιεί ότι "ακυρώνεται ο βασικός στόχος του προγράμματος χρηματοδότησης των ΕΧΣ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, που είναι 'η ταχεία εκπόνηση και έγκριση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για το σύνολο της χώρας, που θα συμβάλει στην ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και εδαφική οργάνωση σε επίπεδο πρωτοβάθμιων ΟΤΑ δημιουργώντας συνθήκες ασφάλειας'. Ο στόχος της χρηματοδότησης του χωρικού σχεδιασμού από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ήταν ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας".
Επιπλέον, πολλαπλασιάζει τον αριθμό των μελετών και αυξάνει υπέρμετρα το κόστος και τον χρόνο ολοκλήρωσης των μελετών που απαιτούνται ώστε να καλυφθεί το σύνολο της επικράτειας με σχέδια χρήσεων γης. Παρατηρεί δε ότι η διεθνής πρακτική είναι να ανατίθενται τέτοιες μελέτες βάσει των ορίων των δήμων και θεωρεί ότι καταστρατηγούνται οι αρχές της χωρικής συνοχής και του ολοκληρωμένου σχεδιασμού, που βεβαίως αποτελούν και τις βασικές κοινοτικές αρχές του χωρικού σχεδιασμού, εφόσον με την ανάθεση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ΤΧΣ) σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, αντί στο σύνολο της έκτασης του δήμου, κατακερματίζεται ο σχεδιασμός και ενισχύεται ο αποσπασματικός του χαρακτήρας. Επιπλέον ρυθμίζονται μεμονωμένα τμήματα των καλλικρατικών δήμων αφήνοντας εκτός ρύθμισης μεγάλο μέρος του ελληνικού χώρου.
Ο ΣΕΠΟΧ αναδεικνύει και μία άλλη διάσταση, εξηγώντας "πως η μη προσέγγιση των καλλικρατικών δήμων ως ενιαίας χωρικής και διοικητικής οντότητας ακυρώνει τη δυνατότητα σύζευξης του χωρικού σχεδιασμού με τον αναπτυξιακό προγραμματισμό. Τα ΤΧΣ δε αποτελούν το κυριότερο χωροαναπτυξιακό εργαλείο των καλλικρατικών δήμων".
Για το άρθρο 207, που καταργεί την υποχρεωτική εφαρμογή της διαδικασίας προέγκρισης των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων, ο ΣΕΠΟΧ σημειώνει ότι ακυρώνει τη δυνατότητα αξιολόγησης των συνολικών επιπτώσεων σε αρχικό στάδιο μιας ρύθμισης που ουσιαστικά αποτελεί παρέκκλιση του σχεδιασμού, προσθέτοντας ότι "ήδη η πρακτική ανάθεσης των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων καταστρατηγεί την υφιστάμενη νομοθεσία και τον σκοπό για τον οποίο συμπεριελήφθησαν σε αυτήν. Επομένως, ενισχύεται ο απορυθμιστικός και σημειακός χαρακτήρας των ρυθμίσεων".
