Σε τρία σημαντικά “εργαλεία” - στρατηγικές, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, τις δράσεις στήριξης για την εξοικονόμηση ενέργειας και την καθιέρωση του καινοτόμου θεσμού των Ενεργειακών Κοινοτήτων, αναλύεται το όραμα της κυβέρνησης για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας στη νέα εποχή.
Καταρτίζοντας για πρώτη φορά ένα μακρόπνοο πλάνο, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το αρμόδιο ΥΠΕΝ δημιούργησε την “ομπρέλα” και τον “οδηγό” των πολιτικών και των αναγκαίων μέτρων για την ενέργεια και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που εκτός από την εξυπηρέτηση των προφανών περιβαλλοντικών στόχων δημιουργεί συνθήκες και εργαλεία για ανάπτυξη μέσω των “πράσινων” επενδύσεων, αλλά και για μείωση του ενεργειακού κόστους των καταναλωτών και την καταπολέμηση της ενεργειακής ένδειας.
Μεταξύ άλλων, προβλέπει αναδιάρθρωση του ενεργειακού μείγματος της χώρας έως το 2030 με αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ (στο 32% της συνολικής κατανάλωσης, 57% στην παραγωγή ενέργειας από 29% σήμερα), εξοικονόμηση ενέργειας σε πλήθος κλάδων της οικονομίας, ώστε να επιτυγχάνεται ένας πολύ φιλόδοξος στόχος, 1,5% ετησίως, και αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Συγχρόνως εμπεριέχει ένα πολύ ισχυρό πρόγραμμα επενδύσεων, που η αξία τους προϋπολογίζεται συνολικά σε 32 δισ. ευρώ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΕΣΕΚ, που έχει προωθηθεί από τον Φεβρουάριο στην Κομισιόν, αξιολογήθηκε ήδη ως το τρίτο καλύτερο στην Ε.Ε.
Εξοικονόμηση ενέργειας
Εξέχουσα θέση στον μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό κατέχει η εξοικονόμηση ενέργειας, με στόχο έως το 2030 να καταναλώνουμε 32,5% λιγότερη ενέργεια, έναντι των προβλέψεων του 2009.
Στην κατεύθυνση αυτή, το ΥΠΕΝ προχωρά ήδη στον δεύτερο κύκλο του νέου προγράμματος “Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον” για τα νοικοκυριά, ενώ ξεκινά και το μεγάλο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων του Δημοσίου (νοσοκομεία, σχολεία κ.λπ.), με την επωνυμία “Ηλέκτρα”.
Όπως ανακοινώθηκε πριν λίγες μέρες, στα μέσα Ιουλίου αναμένεται να “ανοίξει” η ηλεκτρονική πλατφόρμα για την υποβολή αιτήσεων υπαγωγής στον δεύτερο κύκλο του προγράμματος "Εξοικονόμηση κατ’ Οίκον", με διαθέσιμους πόρους ύψους 250 εκατ ευρώ, για την κάλυψη μέχρι και 25.000 κατοικιών.
Πριν από περίπου ένα χρόνο “βγήκε στον αέρα” το "Εξοικονομώ κατ’ Οίκον ΙΙ", στο πλαίσιο του οποίου εγκρίθηκαν περί τις 43.000 αιτήσεις υπαγωγής, συνολικού προϋπολογισμού έργων 640 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 362 εκατ. προέρχονται από επιδοτήσεις. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι επετεύχθη ο στόχος της ενίσχυσης των ασθενέστερων εισοδηματικά νοικοκυριών, καθώς πάνω από 66% των αιτήσεων προήλθε από οικογένειες με εισόδημα έως 20.000 ευρώ.
Παράλληλα, το αμέσως επόμενο διάστημα “έρχεται” η απόφαση για την έναρξη του νέου μεγάλου προγράμματος, “Ηλέκτρα”, για την εξοικονόμηση στον κτηριακό τομέα του Δημοσίου, με συνολικό προϋπολογισμό 500 εκατ. ευρώ και προοπτική αύξησής του.
Η πρώτη φάση για την ενεργοποίηση του προγράμματος θα “τρέξει” με 20 ώριμα έργα 12 φορέων, προϋπολογισμού 57.759.000, ευρώ και στη συνέχεια θα βγουν ανοιχτές προσκλήσεις προς όλους τους φορείς, ώστε να υποβάλουν τις μελέτες και τα έργα τους προς χρηματοδότηση.
Ενεργειακές Κοινότητες
Τον Ιανουάριο 2018 νομοθετήθηκε ένας καινοτόμος, για τα ελληνικά δεδομένα, θεσμός, αυτός των Ενεργειακών Κοινοτήτων (ΕΝΚΟΙΝ), που συνδέεται άμεσα με το ΕΣΕΚ, δεδομένης της πρόβλεψης για περίπου 500 MW από Ενεργειακές Κοινότητες έως το 2030.
Για πρώτη φορά με τον νόμο του ΥΠΕΝ εισάγεται η ενεργειακή δημοκρατία, δίνοντας τη δυνατότητα σε πολίτες, τοπικούς φορείς (δήμους / περιφέρειες) και μικρομεσαίες τοπικές επιχειρήσεις να συμμετάσχουν, μέσω της άμεσης ενεργού εμπλοκής τους σε ενεργειακά εγχειρήματα, με προτεραιότητα στις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση, που συνεπάγονται ήπιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις. Πολίτες και τοπικοί φορείς αποκτούν διττό ρόλο ως καταναλωτές και ως παραγωγοί ενέργειας (prosumers). Παράλληλα, δημιουργεί “χώρο” για την ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας ώστε να εισέλθει στην ενεργειακή αγορά με πιο ευνοϊκούς όρους.
Ο πολιτικός σχεδιασμός των ΕΝΚΟΙΝ βασίζεται σε τρεις κεντρικούς άξονες: διακυβέρνηση - εκδημοκρατισμός, ενίσχυση τοπικότητας, ενίσχυση συνεργιών - συμπράξεων.
Το ενδιαφέρον που υπάρχει βαίνει διαρκώς αυξανόμενο: ήδη έχουν ιδρυθεί 76 ΕΝΚΟΙΝ και περίπου άλλες τόσες βρίσκονται υπό ίδρυση.
Μάλιστα για την ενίσχυση του θεσμού έχουν εισαχθεί οικονομικά κίνητρα και μέτρα στήριξης, όπως:
- Σταθεροποίηση συντελεστή φορολογίας για 5 έτη και για 10 έτη στα μικρά νησιά.
- Δυνατότητα συμμετοχής σε προγράμματα του Αναπτυξιακού Νόμου.
- Ειδικές προϋποθέσεις και όροι προνομιακής συμμετοχής ή εξαίρεσης από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών - μειωμένες χρεώσεις για σταθμούς ΑΠΕ που συμμετέχουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, προτεραιότητα κατά την αδειοδότηση, ελάχιστο κεφάλαιο για χορήγηση άδειας προμήθειας 60.000 ευρώ, ειδικές προβλέψεις για τηλεθέρμανση κ.λπ. Επίσης, ολοκληρώθηκαν και συγκεκριμένες παρεμβάσεις όπως η ρύθμιση για το ασφαλιστικό των Κοινοτήτων, η τιμολόγηση για τα φωτοβολταϊκά, η εξαίρεση από διαγωνισμούς, ο ενεργειακός συμψηφισμός.
Πρόγραμμα στήριξης
Σημαντική ώθηση αναμένεται να δώσει στον θεσμό μια νέα δράση που προωθεί το ΥΠΕΝ, συνολικού προϋπολογισμού 25 εκατ ευρώ., από το ΕΣΠΑ 2014-2020 (ΕΠΑΝΕΚ) - ποσό αυξημένο κατά 10 εκατ. έναντι των αρχικών δεσμεύσεων, λόγω της εκδήλωσης πολύ υψηλού ενδιαφέροντος.
Ο οδηγός εφαρμογής είναι έτοιμος και η πρόσκληση αναμένεται να βγει το συντομότερο, ενδεχομένως και εντός του Ιουνίου. Δικαιούχοι θα είναι Ενεργειακές Κοινότητες που έχουν ήδη συσταθεί και είναι εγγραμμένες στο ΓΕΜΗ και εκείνες που πρόκειται να συσταθούν. Προκειμένου δε να προετοιμαστούν οι νέες τοπικές αρχές, θα δοθεί εύλογο χρονικό διάστημα για την κατάθεση αιτήσεων.
Η ένταση της ενίσχυσης των ΕΝΚΟΙΝ θα κυμαίνεται μεσοσταθμικά στο 40% (επιδότηση του κόστους του έργου), ενώ το μέγιστο όριο χρηματοδότησης αναμένεται να φτάνει το 1 εκατ. ευρώ ανά επενδυτικό σχέδιο. Οι επιλέξιμες δραστηριότητες για χρηματοδότηση θα είναι αυτές που περιγράφονται στον νόμο για τις Ενεργειακές Κοινότητες (4513/2018) και αφορούν έργα ΑΠΕ αλλά και ηλεκτροκίνησης, ενώ ειδική μέριμνα δίνεται σε όσες προσανατολίζονται στην υποστήριξη ευάλωτων καταναλωτών και στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας (π.χ. παροχή ή συμψηφισμός ενέργειας).
Ειδικά για τις ΕΝΚΟΙΝ που θα περιλαμβάνουν αποκλειστικά ή θα συμπεριλαμβάνουν και δραστηριότητες που θα αφορούν την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, προωθείται επιπλέον χρηματοδοτική στήριξη, κατά ένα ποσοστό.
