Άλλοι στο άκουσμα της λέξης «διακοπές» ονειρεύονται ξαπλώστρα δίπλα στην πισίνα, ή τη θάλασσα, άλλοι καφεδάκι στο καφενείο του χωριού, ή μπαράκια και ξέφρενες βραδιές σε τοπ προορισμούς ενώ κάποιοι άλλοι ονειρεύονται όλον τον χρόνο τη στιγμή που θα βάλουν το σακίδιο και τη σκηνή στην πλάτη ξεκινώντας για γνωστούς ή άγνωστους προορισμούς.
Η ελεύθερη κατασκήνωση μοιάζει να έλκει την καταγωγή της περισσότερο από τις ολοήμερες εκδρομές στη φύση των παππούδων μας και την αύρα ελευθερίας που έφεραν οι ανατρεπτικές δεκαετίες ’60 - ’70.
Συνδέεται με την παντελή έλλειψη προγράμματος, και αυτό είναι το στοιχείο που τη διαφοροποιεί από άλλου είδους κατασκηνώσεις, ενώ κυρίαρχα στοιχεία της είναι η ελευθερία και η αντισυμβατικότητα. Προτείνει έναν άλλο τρόπο ζωής κοντά στη φύση, μακριά από τις πόλεις, τα ρολόγια, τα προγράμματα και τις δεσμεύσεις της καθημερινότητας, και αυτό είναι που γοητεύει - και, πίσω από τις αιτιάσεις, ίσως και ο μοναδικός λόγος που το απαγορεύει.
Το ελεύθερο κάμπινγκ όχι μόνο απαγορεύεται βάσει του Ν.392/1976 αλλά επισείει ποινές ώς και 3.000 ευρώ το άτομο, ακόμα και προσωποκράτηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η κατασκήνωση να επιτρέπεται μόνο σε οργανωμένους χώρους έναντι αντιτίμου, σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα, ύψους αντίστοιχου με αυτό ενός δωματίου!
Εκεί που γράφουν ιστορία οι παρέες...
Γαύδος, Ανάφη, Σαμοθράκη, Χαλκιδική, Τήλος αποτελούν μερικούς από τους πιο γνωστούς προορισμούς για ελεύθερο κάμπινγκ καθώς και όλες οι μικρές Κυκλάδες, όλη σχεδόν η Νότια Κρήτη και πολλά νησιά της Δωδεκανήσου, η Εύβοια, το Αγκίστρι, μέρη ξεχωριστά με ειδυλλιακές ομορφιές.
Μια σαύρα που τρώει μυρμήγκια το καταμεσήμερο πάνω σε ένα παρεό, ένα ηλιοβασίλεμα στον βράχο της Ανάφης, μια παραλία με αμμόλοφους, ηρεμία και παφλασμό των κυμάτων στην Ελαφόνησο, κοιτώντας το ηλιοβασίλεμα από έναν βράχο στη Γαύδο. Αυτές τις μοναδικές στιγμές τους, τις ωραιότερες εικόνες τους η Αδριανή, ο Σπύρος, ο Νικήτας, η Φωτεινή, δεν θα μπορούσαν με κανέναν άλλο τρόπο να τις βιώσουν.
«Το να κάνεις ελεύθερο κάμπινγκ είναι ανάγκη», «να μένεις σε συνθήκες χωρίς ηλεκτρισμό, μακριά από τη φωτορύπανση και την ηχορύπανση», «κάποιοι δεν μπορούν να το κάνουν ακόμα και αν έχουν πολλά λεφτά» υποστηρίζει ο μουσικός, Σπύρος Σ. (45 ετών) ελευθεροκαμπίτης από επιλογή για 25 χρόνια, ενώ για την απαγόρευση σχολιάζει ότι «το ελεύθερο, όσο και αν βάλλεται απλά γίνεται πιο intellectual».
«Η χώρα μας ενδείκνυται για ελεύθερο, γιατί έχει πολλά μέρη να επισκεφθείς χωρίς να είναι επικίνδυνα» συνεχίζει. Φυσιολάτρης και περιηγητής σε διάφορους τόπους, ο Σπύρος μένει πιστός πάντα στην Ανάφη. Οι μουσικές της παραλίας, ο βράχος του μοναστηριού, όπως φαίνεται από τον Ρούκουνα το δείλι, αλλά κυρίως «το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού και της κοινωνικότητας» είναι αυτά που κάνουν το ελεύθερο, μοναδική του επιλογή για διακοπές.
«Την κοινωνικότητα της κατασκήνωσης δεν τη βιώνεις με άλλον τρόπο όπως για παράδειγμα σε εμπορευματοποιημένους χώρους σαν τα μπαρ. Επικοινωνείς και γνωρίζεσαι με τους ανθρώπους, με απλούς τρόπους, όπως μαγειρεύοντας μαζί» εξηγεί. «Το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού» και της «αυτοοργάνωσης» είναι κυρίαρχα στην ελεύθερη κατασκήνωση. Άλλωστε η διασκέδαση είναι «αυτοσχέδια» λέει περιγράφοντας πόσο εύκολα γίνεται αυτό: «Κάποιος μουσικός θα βρεθεί στην παραλία, θα έρθουν και άλλοι, θα γίνουν όλοι μια παρέα, ή και δύο κάποιες φορές που συναγωνίζονται μουσικά, καθεμιά στους δικούς της δρόμους».
«Πάντα με εντυπωσιάζει πόσα λίγα καταναλωτικά πράγματα χρειάζεσαι τελικά για να είσαι ευτυχισμένος» προσθέτει, ενώ θεωρεί απαραίτητο, να έχουν όλοι, έστω και για λίγο, την εμπειρία της ελεύθερης διαβίωσης στη φύση.
«Το μικρό χωριό»
«Είναι τρόπος ζωής», «πραγματική ελευθερία» μας λέει η εικαστικός Αδριανή Β. (45 ετών) που ξεκίνησε το ελεύθερο κάμπινγκ οικογενειακώς γύρω στα 15 στην Κίμωλο, και από τότε γύρισε σε διάφορα μέρη, κυρίως στις Κυκλάδες (Ηρακλειά, Δονούσα, Ανάφη).
«Το οργανωμένο είναι σαν μια μικρή πόλη». Όταν αντιστέκεσαι στη μαζικοποίηση και την εμπορευματοποίηση δεν θέλεις κάτι τέτοιο και στις διακοπές σου, υποστηρίζει. Στο ελεύθερο «βιώνεις τη φύση», αποκτάς «πραγματική επικοινωνία με τους ανθρώπους» με «απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον».
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι σχέσεις μεταξύ των κατασκηνωτών, το «μικρό χωριό», «η κοινότητα της παραλίας που δημιουργείται, οι κανόνες της που όλοι σέβονται, οι κώδικες επικοινωνίας τους, όλα είναι οι σχέσεις στο κάμπινγκ» τονίζει μιλώντας για την αρμονία μεταξύ φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος, που όταν αυτό επιτυγχάνεται είναι από τις πιο όμορφες εμπειρίες που μπορείς να βιώσεις. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι η ιδέα εικαστικής έκθεσης στην Κίμωλο γεννήθηκε και επιτεύχθηκε από καλλιτέχνες στο ελεύθερο κάμπινγκ του νησιού.
Να ξεφύγω από το πρόγραμμα...
Αντίθετα η ερευνήτρια Φωτεινή Β. (30 ετών) δεν είχε την εμπειρία του κάμπινγκ με την οικογένειά της, αλλά αυτό προέκυψε κάποια στιγμή ως προσωπική της αναζήτηση στα 19 της χρόνια. Έχει επισκεφθεί μέχρι σήμερα την Ανάφη, τη Νίσυρο, την Τήλο, τη Σαμοθράκη, την Ικαρία, τη Γαύδο, το Πήλιο και ο λόγος που είναι φανατική υποστηρίκτρια του ελεύθερου εστιάζεται κυρίως στη φυσιολατρία. «Έρχεσαι σε επαφή με τη φύση και σε ξεκουράζει πραγματικά, πρόκειται για έναν διαφορετικό τρόπο ζωής και αξιολογείς εντελώς διαφορετικά τα πράγματα και τις ανάγκες σου».
«Είναι ο μόνος τρόπος να ξεφύγω από το πρόγραμμα» δηλώνει, ενώ μιλώντας για τα αρνητικά στο ελεύθερο ανέφερε ότι αυτό που την ενοχλεί περισσότερο είναι «ο υπερπληθυσμός» καθώς «χάνεται το τοπίο και η έννοια της κοινότητας». Η Φωτεινή πλέον προτιμά μέρη όπου δεν υπάρχει πολιτισμός και όπως παρατηρεί αυτό σε κάνει ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο άτομο, οικολογικά. Για παράδειγμα, σέβεσαι το νερό και δεν το σπαταλάς όταν χρειάζεται μια σχετική «ταλαιπωρία» για να το αποκτήσεις.
Οι συνειδητοποιημένοι κατασκηνωτές δεν ρυπαίνουν και έχει να κάνει πάντα και από το «είδος του κόσμου που μαζεύει ένα μέρος», για παράδειγμα πολλούς νεολαίους ή επισκέπτες του Σαββατοκύριακου. Ωστόσο, σημείωσε, υπάρχει περισσότερη ευαισθητοποίηση από παλιότερα στο θέμα της οικολογικής συνείδησης και της φροντίδας του περιβάλλοντος.
Παντού ανά την Ελλάδα έχει ταξιδέψει ο «γέρος της θάλασσας», όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του Νικήτας Π. (69 ετών, οδοντίατρος) που επί τουλάχιστον 40 χρόνια έζησε στις παραλίες τους καλοκαιρινούς μήνες, άλλοτε οικογενειακά, άλλοτε πιο μοναχικά. Αυτό που τον γοητεύει είναι η ζωή στη φύση, που δεν επιτυγχάνεται με κανέναν άλλον από τους συνηθισμένους τρόπους διακοπών.
Συζητώντας για τις αντιδράσεις των κατοίκων στα μέρη που επισκέφθηκε υποστήριξε ότι η δυσπιστία από τους ντόπιους και ο ρατσισμός έναντι των παραθεριστών που επιλέγουν την ελεύθερη κατασκήνωση, σε πολλά μέρη γρήγορα αντικαταστάθηκε από την αποδοχή και την προσμονή των επισκεπτών. Αυτή η μεταστροφή είχε τις αιτίες της στους οικονομικούς λόγους αλλά κυρίως γιατί «έπαιρνε ζωή ο τόπος τους και πάλι». Οι μικρές κλειστές κοινωνίες έρχονταν σε επαφή με διαφορετικούς ανθρώπους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο γνώσης και διαφορετικού τρόπου σκέψης.
Στην ερώτηση γιατί νομίζει ότι απαγορεύεται το ελεύθερο κάμπινγκ, ήταν ξεκάθαρος: «Ευθύνεται η ανάπτυξη» απαντά, διότι «κάποιοι θεωρούν ότι χάνουν λεφτά».
Δυσπρόσιτοι προορισμοί του χθες, περιζήτητοι σήμερα
Πράγματι, συχνά συνήθως σε διάσημα μέρη, όπως η Χαλκιδική, ξενοδόχοι, άνθρωποι με δωμάτια ή ιδιοκτήτες κάμπινγκ θεωρούν ότι θίγονται οικονομικά. Πόσο όμως αληθεύει αυτό, τη στιγμή που οι ελεύθεροι κατασκηνωτές κατηγορηματικά απορρίπτουν οποιοδήποτε άλλον τρόπο διακοπών, γιατί δεν τον θεωρούν για αυτούς «διακοπές»;
«Το κράτος χάνει σημαντικά έσοδα», η «ρύπανση» και ο «κίνδυνος πυρκαγιάς» είναι μερικά ακόμα επιχειρήματα των πολέμιων του ελεύθερου, που ακούγονται κατά καιρούς από επίσημα, ή οικονομικών συμφερόντων, χείλη. Όμως κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να ποινικοποιήσει το booking, ή τα all inclusive πακέτα διακοπών στους τουρίστες επειδή πληρώνουν πολύ λιγότερα από τους υπόλοιπους παραθεριστές και καταναλώνουν ελάχιστα στον τόπο που απολαμβάνουν...
Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές συνεισφέρουν στην τοπική οικονομία του κάθε τόπου που επισκέπτονται, περισσότερο από κάθε άλλον και σε πολλούς τομείς, καθώς πηγαίνουν σχεδόν καθημερινά σε ταβέρνες, οπωροπωλεία, μπακάλικα, καφέ, φούρνους, σε καραβάκια για ανεφοδιασμό, ή για επισκέψεις στο νησί, σε λεωφορεία, βενζινάδικα, μουσεία.
Αντίθετα, με τα λεγόμενα πακέτα διακοπών που έρχονται οι περισσότεροι τουρίστες, πελάτες θεωρούνται σχεδόν αποκλειστικά για τα μεγάλα ξενοδοχεία που τους φιλοξενούν, σπάνια πηγαίνουν σε κάποια ταβέρνα, ή μπαρ, μόνο στα in της περιοχής, καθώς και τε σούπερ μάρκετ.
Αντίθετα, πολλά νησιά που ήταν άγνωστα για τον περισσότερο κόσμο έγιναν τοπ προορισμοί ακριβώς εξαιτίας του ελεύθερου κάμπινγκ. Πρώτα πήγαν οι ελευθεροκατασκηνωτές και μετά μέσω αυτών, αναδείχθηκε το μέρος ως τουριστικός προορισμός. Φτιάχτηκαν μαγαζιά, δωμάτια, ξενοδοχεία και ήρθε η «ανάπτυξη», όπως έχει παρατηρηθεί σε πολλά άγνωστα πριν το ελεύθερο, μέρη όπως Λέντας (Ν. Κρήτη), Νας (Ικαρία), Σαλάντι (Αργολίδα), Σάρτη (Χαλκιδική).
Μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις οι δημοτικές αρχές το γνωρίζουν, με αποτέλεσμα σε είτε να αποδέχονται είτε να δείχνουν ανοχή στο ελεύθερο κάμπινγκ (Ανάφη, Τήλος), σε αντίθεση με κάποιες άλλες όπου διώκεται με πάθος (Ικαρία, Σαμοθράκη).
Άρα το ζήτημα και εδώ είναι ποιο είδος ανάπτυξης είναι το επιθυμητό. Μαζική και προς όφελος λίγων επιχειρηματιών ξένων ή Ελλήνων, ή τοπική ανάπτυξη, που βοηθάει στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην παραμονή των νέων ανθρώπων στα μέρη τους, στην αποκέντρωση και το ξαναζωντάνεμα «ξεχασμένων» περιοχών;
Τουρισμός - εμπόρευμα, φυσιολατρία - ανάγκη
Αναφορικά με το θέμα της ρύπανσης, αξίζει να επισημανθεί ότι έκθεση του ΟΗΕ για τον βιώσιμο τουρισμό το 2008 έχει αναδείξει τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στο περιβάλλον, καθώς ο τουρίστας καταναλώνει περισσότερο ρεύμα κατά 30% από τον κάτοικο, ενώ σε άλλη έκθεση για τον βιώσιμο τουρισμό στην περιοχή της Μεσογείου το 2013 επισημαίνεται η αυξημένη κατανάλωση νερού, αφού ο τουρίστας καταναλώνει 3 έως 4 φορές περισσότερο νερό απ' ό,τι ένας τοπικός κάτοικος.
Η αξιοποίηση εναλλακτικών τρόπων τουρισμού και το ελεύθερο κάμπινγκ θα μπορούσε να λειτουργήσει στον αντίποδα εξισορροπώντας τις αρνητικές συνέπειες, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός τουρισμού που σέβεται και προστατεύει το περιβάλλον.
Στο πλαίσιο αυτό, σε ερώτηση που κατέθεσαν στη Βουλή 38 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ επισημαίνουν ότι με την απαγόρευση του ελεύθερου κάμπινγκ παραβιάζονται συνταγματικές αρχές, της ισότητας (άρθρο 4 Σ) και της αναλογικότητας (άρθρο 25 Σ) τη στιγμή που «η ελεύθερη κατασκήνωση θα μπορούσε να είναι χρήσιμη προσθήκη εναλλακτικού τουρισμού στο υπάρχον Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό. “Τα ζητήματα του περιβάλλοντος θα μπορούσαν να λυθούν με ‘αποδεκτού επιπέδου υποδομές’ (π.χ. χώροι υγιεινής, παροχή νερού, χώροι διαχωρισμού και συλλογής απορριμμάτων, σήμανση”.
Το ελεύθερο κάμπινγκ ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες ανάγκες και συνδέεται με την κουλτούρα μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων της χώρας μας, καθώς για πολλούς αποτελεί τον μοναδικό τρόπο διακοπών (π.χ. οικογενειακός τουρισμός σε όλη τη ν. Κρήτη ή τη Χαλκιδική και το Πήλιο) ενώ σχετίζεται άμεσα με την επανάκτηση του δημόσιου χώρου από τον ιδιωτικό των περιφραγμένων κάμπινγκ και παραλιών και της φύσης ως αντικείμενο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης.
Απαγορευμένο ή μη, το ελεύθερο κάμπινγκ αποτελεί ελεύθερη επιλογή των ανθρώπων που το αγαπούν και κανείς δεν μπορεί να στερήσει το δικαίωμά τους να το βιώνουν έστω και για ένα μικρό χρονικό διάστημα, όπως επιθυμούν. Πάντα θα υπάρχει ένας βράχος, μια παραλία κρυφή, ένας λόφος, ένα βουνό, ένα ποτάμι που θα ενδείκνυται για ελεύθερη κατασκήνωση, μια γωνιά για τους ανθρώπους που το απολαμβάνουν και περιμένει να ανακαλυφθεί... γιατί η μορφολογία του τόπου το επιτρέπει...
Μικρές συμβουλές προς ελεύθερους κατασκηνωτές:
«Η απαγόρευση της κατασκήνωσης ισχύει αποκλειστικά από την ανατολή ώς τη δύση του ηλίου» ενώ τα άρθρα του Συντάγματος που προστατεύουν την ελεύθερη κατασκήνωση είναι: α) Δικαίωμα ελεύθερης χρήσης των κοινόχρηστων χώρων, βάσει νομολογίας, ΜΠρΑθ 10691/97 και των άρθρων 966-968 ΑΚ· ως κοινόχρηστα ορίζονται εκείνα τα πράγματα που δεν μπορούν να είναι αντικείμενο συναλλαγής ή να ανήκουν σε κάποιον. Μπορεί όμως ο καθένας να τα χρησιμοποιήσει, β) Δικαίωμα ελεύθερης διακίνησης, διαμονής και ανάπτυξης της προσωπικότητας (Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Άρ.13), γ) Δικαίωμα στην απόλαυση και προστασία της φύσης (άρθρο 24 και 25 του Συντάγματος), δ) Δικαίωμα στην οικονομική βιωσιμότητα, τόπων και ανθρώπων.
Σεβόμαστε το μέρος και τους ανθρώπους του, σεβόμαστε τον τόπο, για να διαφυλαχθεί η ομορφιά του αναλλοίωτη όσο περισσότερο γίνεται...
