Ρεπορτάζ: Μαρούλα Πλήκα
Στην περσινή πορεία μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη, στον χώρο από όπου ξεκινούσαν τα τρένα του θανάτου με «φορτίο» τις οικογένειες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ο Γερμανός Juergen Jauch, εγγονός ενός Γερμανού απλού στρατιώτη των κατοχικών στρατευμάτων, ζήτησε συγγνώμη για τις θηριωδίες στις οποίες συμμετείχε και ο παππούς του...
Είδαμε έτσι έναν Γερμανό πολίτη να κάνει αυτό που δεν έκαναν ποτέ οι Έλληνες συνεργάτες των ναζί στη Θεσσαλονίκη και δεν ήταν λίγοι, ούτε και οι απόγονοί τους. Κάποιοι μάλιστα από τους απογόνους - κληρονόμους, προσπαθούν να πείσουν ότι ο δικός τους άνθρωπος, αν και κατείχε ιδιαίτερα υψηλά αξιώματα κατά τη γερμανική Κατοχή και ήταν μέλος της δωσίλογης κυβέρνησης Τσολάκογλου, αν και μεταπολεμικά από μάρτυρας κατηγορίας μετατράπηκε σε μάρτυρας υπεράσπισης του σφαγέα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης Μαξ Μέρτεν, ήταν τουλάχιστον ένας καλός «πατριώτης», αν όχι «αντιστασιακός»...
Το παραμύθι όμως έχει «δράκο»
Την Τρίτη, στο Συμβούλιο της Επικρατείας, οι απόγονοι του Αθανασίου Χρυσοχόου, του κατοχικού φρούραρχου και γενικού διοικητή Μακεδονίας, θα προσπαθήσουν να ακυρώσουν την απόφαση που έλαβε τον Μάρτιο του 2018 το δημοκρατικά εκλεγμένο δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης, να μετονομαστεί ο δρόμος που είχε αφιερώσει το διορισμένο από τη Χούντα των συνταγματαρχών δημοτικό συμβούλιο στον πρόγονό τους σε Αλβέρτου Ναρ. Με την απόφαση αυτή η πόλη τιμά ένα πνευματικό της παιδί, που ήταν γιος Εβραίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος και που ως λογοτέχνης αφιέρωσε τη ζωή και την ενέργειά του στη διάσωση της κοινοτικής και συλλογικής μνήμης της. Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο η σημερινή διοίκηση του δήμου θα θελήσει να υπερασπιστεί επί της ουσίας την απόφαση της προηγούμενης διοίκησης Μπουτάρη να αποκαταστήσει μια ιστορική αλήθεια στη Θεσσαλονίκη. Βέβαιο, όμως, είναι ότι οι απόγονοι του Αθ. Χρυσοχόου θα έχουν ισχυρό αντίλογο στο «παραμύθι χωρίς δράκο» που θέλουν να παρουσιάσουν (και) στο ΣτΕ για τον πρόγονό τους, από τρεις αντιδικτατορικούς αγωνιστές τους οποίους ήδη διώκουν και τους ζητάνε συνολικά 600.000 ευρώ επειδή, όπως λένε, προσέβαλαν τη μνήμη του συγγενή τους. Τους διώκουν επειδή έριξαν «φως» στον βίο και την πολιτεία του στρατηγού, που έχαιρε της εμπιστοσύνης των ναζί κατακτητών και ενόσω κατείχε διάφορα αξιώματα αφανίστηκε όλη η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης.
Για την υπεράσπιση της ιστορικής αλήθειας
Οι Αλέκος Γρίμπας, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης και Σπύρος Σακέτας, μέλη του ΣΦΕΑ 1967 - 1974, που δεν τρόμαξαν από την αγωγή των 600.000 ευρώ των απογόνων του κατοχικού φρούραρχου, θα παρέμβουν στη διαδικασία, υπέρ της απόφασης του Δήμου Θεσσαλονίκη για τη μετονομασία της οδού Αθ. Χρυσοχόου σε Αλβέρτου Ναρ. Θα εκπροσωπηθούν μάλιστα από την αν. καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ Ιφιγένεια Καμτσίδου και θα υπερασπιστούν την ιστορική αλήθεια. Μια αλήθεια που, όπως και πολλές άλλες, προσπάθησαν όχι απλώς να «θάψουν», αλλά και να παραποιήσουν οι δεξιές διοικήσεις που επί δεκαετίες είχαν τα ηνία του Δήμου Θεσσαλονίκης. «Έθαψαν» τον χωρίς καμία αντίσταση αφανισμό της εβραϊκής κοινότητας και ότι πάνω από 45.000 Εβραίοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά μεταφέρθηκαν σαν ζώα, μαρτύρησαν και αφανίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, «έσβησαν κάθε τι που θύμιζε την ύπαρξή τους, «έθαψαν» ακόμη την επέτειο της απελευθέρωσης της πόλης από τον γερμανικό ζυγό, επειδή την πέτυχε ο ΕΛ.ΑΣ. «Έθαψαν» τις δολοφονίες αγωνιστών της δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της Χούντας, αλλά τίμησαν ως εθνικώς εντάξει διάφορες, αν μη τι άλλο, αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, που τις ξέπλυνε από το «στίγμα» των δωσίλογων πρώτα η «Δικαιοσύνη», μετά τη λήξη του Εμφυλίου.
«Υποστηρίζουμε τη νομιμότητα»
«Με την παρέμβασή μας στο ΣτΕ υποστηρίζουμε τη νομιμότητα της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης να μετονομαστεί η οδός Αθανασίου Χρυσοχόου σε οδό Αλβέρτου Ναρ. Η Θεσσαλονίκη, την τελευταία δεκαετία, επιχειρεί να αποκαταστήσει την ιστορική της μνήμη, επανορθώνοντας τα λάθη της και χωρίς να κρύβει πια τις σκοτεινές πτυχές της διαδρομής της. Η πόλη μετατρέπεται σταδιακά σε τόπο μαρτυρίας, γνωρίζει το παρελθόν της χωρίς προκαταλήψεις και φόβο και αναζητεί τον ανθρώπινο πλούτο της, που είχαν εξοντώσει η ναζιστική πανούκλα, ο τρόμος που σκόρπιζαν οι συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων, η μισαλλοδοξία μερίδας κατοίκων, οι διώξεις του μετεμφυλιακού κράτους και της Χούντας» εξηγούν οι τρεις αντιστασιακοί. «Η ένταξη της Θεσσαλονίκης στο ‘Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών 1941-1945’, η καθιέρωση ως επίσημης δημόσιας γιορτής της 30ης Οκτωβρίου 1944, ημέρας απελευθέρωσης της πόλης από τον ναζιστικό ζυγό, η καθιέρωση της 15ης Μαρτίου, ημέρας αναχώρησης του πρώτου συρμού για το Άουσβιτς το 1943, ως ημέρας μνήμης της πόλης, η ανάπλαση - μετατροπή της πλατείας Ελευθερίας σε χώρο μνήμης των αδικοχαμένων συμπολιτών μας, η δημιουργία Μουσείου-Εκπαιδευτικού Κέντρου του Ολοκαυτώματος, συμβάλλουν ώστε η πόλη να μάθει και να αντιμετωπίσει τις αποσιωπημένες και σκοτεινές πτυχές της ιστορίας της, που ‘στοιχειώνουν’ ακόμα το παρόν και το μέλλον της» προσθέτουν.
Τονίζουν ότι, ακριβώς στο πλαίσιο αυτής της καθαρτήριας ανάδυσης της κοινωνικής μνήμης της πόλης, «το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης αποφάσισε τη μετονομασία της οδού Αθ. Χρυσοχόου -κατοχικού φρουράρχου και γενικού διοικητή Μακεδονίας, που η θητεία του στιγματίστηκε με την εξόντωση στα ναζιστικά κρεματόρια περίπου 50.000 εβραϊκής καταγωγής συνδημοτών μας- σε Αλβέρτου Ναρ, λογοτέχνη και θεματοφύλακα της πολυπολιτισμικής ταυτότητας της πόλης, ως μια οφειλόμενη αναγνώριση της συμβολής της εβραϊκής κοινότητας στη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης».
Οι κληρονόμοι θέλουν την απόφαση του ΔΣΘ της Χούντας
Σημειώνουν ότι οι κληρονόμοι του Αθ. Χρυσοχόου «αμφισβητούν το δικαίωμα ενός αιρετού οργάνου, όπως το ΔΣΘ, αφού ακούσει τις εισηγήσεις των εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας και της θεσμοθετημένης επιτροπής ονοματοθεσιών, να εκτιμήσει τις εξελίξεις και να παρέμβει σε αυτές, μια δημοκρατική διαδικασία που διαμορφώθηκε με όρους κράτους δικαίου», και υπογραμμίζουν ότι «την αμφισβητούν με σκοπό να διατηρηθεί σε ισχύ η απόφαση του διορισμένου από τη δικτατορία ΔΣΘ, το οποίο τίμησε τον στρατηγό Αθ. Χρυσοχόου, με βάση το χουντικό ΝΔ 179/1969, που αναγόρευσε σε... ‘αντιστασιακούς’ τους συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων και τους επιδαψίλευσε τιμές και ευεργετήματα(!)».
Στο πλαίσιο αυτό, χαρακτηρίζουν «καταχρηστικό» τον χαρακτήρα της προσφυγής των απογόνων του Αθ. Χρυσοχόου στο ΣτΕ, λέγοντας ότι πίσω από αυτήν «με δυσκολία κρύβεται, όπως και με την εναντίον μας συναρτώμενη αγωγή, η απόπειρα νομιμοποίησης - εξιλέωσης των αξιωματούχων του κατοχικού καθεστώτος, με την αναπαραγωγή μιας κατασκευασμένης εκδοχής της ιστορίας της πόλης, μέσα στο γενικότερο διεθνές κλίμα αναθεώρησης της ιστορίας και της αντιφασιστικής νίκης, άρνησης του Ολοκαυτώματος, μετατροπής των θυτών σε θύματα».
«Η παρέμβασή μας υπέρ του Δήμου Θεσσαλονίκης δεν είναι απλώς μια παρέμβαση υπέρ της νομιμότητας. Είναι και συμβολή στο εγχείρημα η Θεσσαλονίκη να αναστοχαστεί, με συλλογικές και δημοκρατικές διαδικασίες, το παρελθόν της, να αναγνωρίσει τα σφάλματα και τις ιδιαιτερότητές της, να τιμήσει αυτούς που αντιστάθηκαν και δεν συνεργάστηκαν με τους κατακτητές. Με δυο λόγια, να ανακτήσει την ιστορική της μνήμη, να γίνει παράδειγμα συνύπαρξης και αλληλεγγύης» καταλήγουν και για μια ακόμη φορά τονίζουν ότι η «Ιστορία δεν γράφεται στα δικαστήρια».
Δεν μπορούμε να ξέρουμε την τελική δικαστική έκβαση αυτής της υπόθεσης. Μέχρι στιγμής, η διάθεση της Δικαιοσύνης είναι «φύγε, κακό, από πάνω μου». Τουλάχιστον αυτή η αίσθηση δημιουργήθηκε από τη «σολομώντεια» απόφαση του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης για την αγωγή που κατέθεσαν οι κληρονόμοι του Χρυσοχόου σε βάρος των τριών αγωνιστών του αντιδικτατορικού αγώνα. Βέβαιο είναι πάντως πως η Ιστορία ούτε γράφεται ούτε παραγράφεται στις δικαστικές αίθουσες.
Ιφιγένεια Καμτσίδου: Η ευρύτερη θεσμική σημασία της δίκης
Η δίκη στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την ακύρωση της μετονομασίας της οδού Αθ. Χρυσοχόου σε Αλβέρτου Ναρ έχει ευρύτερη θεσμική σημασία. Αφορά την εξουσία των αιρετών τοπικών οργάνων να διαμορφώσουν τη φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης, να αποτυπώσουν σε αυτήν την ιστορική της μνήμη και να αποκαταστήσουν οδυνηρά λάθη και ιστορικές αδικίες. Είναι μια προσπάθεια συλλογικού αναστοχασμού πάνω στους όρους κοινής ύπαρξης, στις αντιθέσεις που καθόρισαν την πορεία της πόλης και στις προϋποθέσεις υπέρβασής τους. Τούτη η δημοκρατική διαδικασία δεν μπορεί να υποκατασταθεί από δικαστική κρίση. Με αυτή την έννοια, η παρέμβαση υπέρ του Δήμου Θεσσαλονίκης και της νομιμότητας της απόφασής του είναι και παρέμβαση υπέρ της δημοκρατίας.
Νά «εθνικός ήρωας», νά μάλαμα...
Ο Αθ. Χρυσοχόου ήταν ο «στρατηγός» που με την έναρξη της Κατοχής, απευθυνόμενος με έγγραφό του σε νομάρχες και επάρχους της δικαιοδοσίας του, απέκλειε «κάθε ενδεχόμενο άσκησης βίας» κατά του κατοχικού στρατού, ενώ τους διαβεβαίωνε για «τη φιλειρηνική» διάθεση των Γερμανών και προέτρεπε τους Έλληνες να επιδείξουν «υπακοή και νομιμόφρονα στάση». Μετά την Κατοχή κλήθηκε να καταθέσει σε βάρος του σφαγέα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, του Μαξ Μέντερ, αλλά, όπως φαίνεται από τους πηχυαίους τίτλους ακόμη και των συντηρητικών τοπικών εφημερίδων της εποχής, ο Αθ. Χρυσοσόου προσπάθησε να ελαφρύνει τη θέση του «ναζί», παρουσιάζοντάς τον ως έναν καλό άνθρωπο και «καλό αξιωματικό». «Έλλην αξιωματικός μεταβάλλεται σε υπερασπιστήν του Μαξ Μέρτεν» είναι ο τίτλος σε πρωτοσέλιδο της εποχής και το θέμα φιλοξενείται με υπέρτιτλο: «Ο Χρυσοχόου εις την δίκην του δημίου της Θεσσαλονίκης». Αυτό για τους κληρονόμους του είναι άλλη μια «στρεβλή ανάγνωση»! Φαίνεται ότι και οι δημοσιογράφοι της εποχής είχαν συνωμοτήσει για να σπιλώσουν την τιμή του συγγενή τους...
Ο δημοσιογράφος - ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Σπύρος Κουζινόπουλος, σε ένα περσινό αφιέρωμά του για τον βίο και την πολιτεία του Χρυσοχόου, που φέρει τον τίτλο «Ένας κάλπικος αστέρας της ‘εθνικοφροσύνης’», αναφέρεται στον μύθο που ο ίδιος «στρατηγός» καλλιέργησε τα μεταπολεμικά χρόνια, ότι δηλαδή δέχτηκε τα διάφορα αξιώματα που κατείχε επί γερμανικής Κατοχής μετά από έγκριση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Παρουσιάζει μάλιστα δύο έγγραφα που καταρρίπτουν αυτό το «παραμύθι» του, το οποίο -ως φαίνεται- το έχουν υιοθετήσει τα μέλη της οικογένειάς του και οι διαχρονικά «εθνικόφρονες» φίλοι του. Μέσα από αυτά τα δύο ιστορικά ντοκουμέντα, που χρονολογούνται από τον Οκτώβριο του 1944, προκύπτει, όπως τονίζει και ο Σπ. Κουζινόπουλος, ότι «όχι μόνο δεν απολάμβανε της εμπιστοσύνης της εξόριστης στο Κάιρο ελληνικής κυβέρνησης, όπως ο ίδιος πομπωδώς διακήρυσσε, αλλά ακόμη και ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου είχε εκφράσει την αποδοκιμασία του για τις δοσοληψίες του Χρυσοχόου με τους ναζί». Επίσης φαίνεται ότι οι πραγματικοί πράκτορες της κατασκοπευτικής οργάνωσης «ΖΕΥΣ», που δρούσαν μυστικά στη Θεσσαλονίκη, είχαν αποφασίσει να διακόψουν κάθε επαφή μαζί του.
