Μπορεί να θυμόμαστε όλοι την υπόθεση της Μανωλάδας αλλά πόσοι από εμάς μπορούν να την ξεχωρίσουν ως μια χαρακτηριστική υπόθεση εργασιακής εκμετάλλευσης που συνδέεται με την εμπορία ανθρώπων ή αλλιώς trafficking; Και όμως, ημέρα που ήταν χθες, δηλαδή Παγκόσμια Ημέρα κατά της Εμπορίας Ανθρώπων, αξίζει να θυμηθούμε ότι οι τρεις πιο συνήθεις μορφές εμπορίας ανθρώπων που έχουμε στην Ελλάδα είναι η εργασιακή εκμετάλλευση ή αλλιώς εργασιακή σκλαβιά (κυρίως στη γεωργία και κτηνοτροφία), η σεξουαλική εκμετάλλευση και η αναγκαστική επαιτεία.
Σύμφωνα με την τελευταία Παγκόσμια Έκθεση για την Εμπορία και Διακίνηση Ανθρώπων του ΟΗΕ το 2018, η πιο διαδεδομένη μορφή εμπορίας ανθρώπων παραμένει η εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση, ωστόσο υπάρχουν διαφορές ανά ήπειρο, ενώ η εμπορία ανθρώπων στις πολεμικές συρράξεις έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις, με παιδιά - στρατιώτες, καταναγκαστική εργασία και σεξουαλική δουλεία.
Η ίδια έκθεση καταγράφει μεν αύξηση του εντοπισμού θυμάτων σε παγκόσμια κλίμακα αλλά ταυτόχρονα και περιοχές που τα περιστατικά που καταγράφονται εξακολουθούν να είναι ελάχιστα, ενώ παραδέχεται ότι η ατιμωρησία των κυκλωμάτων εμπορίας και διακίνησης ανθρώπων παραμένει. Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι η Δυτική και η Νότια Ευρώπη καθώς και η Μέση Ανατολή καταγράφουν σημαντικό ποσοστό θυμάτων εμπορίας από χώρες των υπολοίπων ηπείρων.
Σύμφωνα με το γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για το Έγκλημα και τα Ναρκωτικά, ο αριθμός των παιδιών και εφήβων που πέφτουν θύματα αυξήθηκε σε μία τριετία από 20% σε 27% (στοιχεία 2012). Τα δύο τρίτα των θυμάτων είναι κορίτσια και το ένα τρίτο αγόρια.
Στην Ελλάδα, οι ελληνικές αρχές κατέγραψαν μόλις 142 περιστατικά εμπορίας ανθρώπων την πενταετία 2014-2018, με τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων να είναι γυναίκες και το 26% ανήλικοι, σύμφωνα με τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, την περίοδο 2014-2018 εντοπίστηκαν 142 περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων, με τον αριθμό των αναγνωρισμένων θυμάτων να ανέρχεται σε 229. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν γυναίκες (178 θύματα, δηλαδή ποσοστό 77,7%), ενώ ιδιαίτερα ανησυχητική θεωρείται η ύπαρξη ανήλικων μεταξύ των θυμάτων (60 ανήλικα θύματα, ποσοστό 26,2%). Επίσης, παρά τη γενική αντίληψη ότι τα θύματα εμπορίας ανθρώπων είναι μόνο αλλοδαποί, τα 32 από τα θύματα ήταν Έλληνες πολίτες.
Όμως, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Εθνικός Εισηγητής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων Ηρακλής Μοσκώφ, τα στατιστικά στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν την ακριβή εικόνα των πραγματικών διαστάσεων του φαινομένου. Πέραν των επίσημα αναγνωρισμένων θυμάτων, υπάρχουν πολλά πιθανά θύματα, δηλαδή άνθρωποι που δεν καταγγέλλουν ότι έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης, αλλά ζητούν φροντίδα από οργανώσεις και ο αριθμός των οποίων γίνεται προσπάθεια να καταγραφεί. «Για την περίοδο αυτή ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των πιθανών, ήταν πολλαπλάσιος», επισημαίνει ο Ηρ. Μοσκώφ και προσθέτει ότι ο εντοπισμός και η αναγνώριση των πιθανών θυμάτων παραμένει μια πρόκληση, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, καθώς η ραγδαία αύξηση των μεταναστευτικών ροών στη χώρα μας «σημαίνει μεγαλύτερο αριθμό ευάλωτων στην εκμετάλλευση ατόμων, αλλά και μεγαλύτερη δυσκολία στον διαχωρισμό των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων (trafficking) από τα θύματα παράνομης διακίνησης ανθρώπων (smuggling)».
Αξίζει να σημειωθεί ότι από την 1η Ιανουαρίου του 2019 το γραφείο του Εθνικού Συντονιστή σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) του υπουργείου Εργασίας υλοποιούν τον Εθνικό Μηχανισμό Αναφοράς (ΕΜΑ), που αποτελεί εργαλείο συντονισμού όλων των εθνικών υπηρεσιών προστασίας των θυμάτων και πλατφόρμα συγκέντρωσης δεδομένων γύρω από το φαινόμενο. Η πιο πρόσφατη δράση του Μηχανισμού είναι η διεύρυνση των επαγγελματιών που μπορούν να συμβάλουν στην ταυτοποίηση και αρωγή περισσότερων πιθανών θυμάτων, τα οποία δεν φτάνουν στον εισαγγελέα ή τον αστυνομικό, μέσα από την εκπαίδευσή τους.
Τέτοιες εκπαιδεύσεις έχουν γίνει ήδη στα νησιά πρώτης υποδοχής προσφύγων (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω, Λέρο) και τις έχουν παρακολουθήσει αστυνομικοί, λιμενικοί, εργαζόμενοι στις ΜΚΟ, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί, ενώ θα ακολουθήσουν τον Αύγουστο ο Έβρος και τον Σεπτέμβριο η Ρόδος. Στη συνέχεια, θα υλοποιηθεί η δεύτερη φάση, που θα αφορά σεμινάρια σε περιοχές της ενδοχώρας.
