Τους φόβους μιας επικείμενης περιβαλλοντικής καταστροφής καθησύχαζε πάντα μια μάλλον παρηγορητική σκέψη. Μια σκέψη που υποβάλλουν οι περισσότεροι διεθνείς αξιωματούχοι όταν επαναλαμβάνουν αδιάκοπα ότι "είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα". Ωστόσο, ο ΟΗΕ συμπεραίνε τώρα ότι δεν είμαστε. Οι πλούσιοι θα μπορέσουν να αγοράσουν τη σωτηρία τους σε έναν ρημαγμένο πλανήτη τη στιγμή "που ο υπόλοιπος κόσμος θα αφεθεί να υποφέρει".
Για τον Φίλιπ Άλστον, ειδικό ερευνητή των Ηνωμένων Εθνών για ζητήματα ακραίας φτώχειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο κόσμος μας απειλείται όλο και περισσότερο από το φάσμα ενός "κλιματικού απαρτχάιντ". Οι συνέπειες της πλανητικής υπερθέρμανσης θα υπονομεύσουν όχι μόνο βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως τα δικαιώματα στη ζωή, στο νερό, στην τροφή και τη στέγαση, αλλά και την ίδια τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.
Ακόμη κι αν οι σημερινοί -"σαφώς ανεπαρκείς", όπως σημειώνεται- στόχοι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εκπληρωθούν, επισημαίνει ο Άλστον, "εκατομμύρια θα οδηγηθούν στη φτώχεια". Η έκθεση εκτιμά ότι 140 εκατομμύρια άνθρωποι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μέσα στα επόμενα χρόνια μόνο στις περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής, της νότιας Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.
Τα μέτρα που λαμβάνουν κυβερνήσεις, επιχειρήσεις αλλά και ο ίδιος ο ΟΗΕ είναι "εντελώς δυσανάλογα ως προς την αμεσότητα και την έκταση της απειλής" προειδοποιεί ο Αυστραλός ερευνητής, τονίζοντας ότι ακόμη και τα ανθρώπινα δικαιώματα ενδεχομένως "να μην επιβιώσουν της επερχόμενης αναταραχής".
"Η κλιματική αλλαγή απειλεί να διαγράψει τα τελευταία πενήντα χρόνια προόδου στην ανάπτυξη, παγκόσμια υγεία και μείωση της φτώχειας" αναφέρει η έκθεσή του που θα παρουσιαστεί επισήμως στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ την Παρασκευή. Το βαρύτερο τίμημα -το 75% όπως το υπολογίζει- θα πληρώσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, παρά το γεγονός ότι το φτωχότερο ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται μόλις για το 10% των εκπομπών αερίων τα οποία προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Εντεινόμενη ανισότητα
Δεν πρόκειται απλώς για ακόμη μια δραματική διάσταση της ανισότητας Βορρά - Νότου. Είναι κάτι πολύ γενικότερο. Ο Άλστον υπογραμμίζει πως τους ίδιους κινδύνους με τις αναπτυσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν σήμερα η δημοκρατία, το κράτος δικαίου καθώς και τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Η εντεινόμενη ανισότητα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο θα τροφοδοτήσει με τη σειρά της "εθνικιστικές, ξενοφοβικές, ρατσιστικές και άλλες αντιδράσεις", καθιστώντας "εξαιρετικά δυσχερή κάθε ισορροπημένη προσέγγιση απέναντι στα πολιτικά δικαιώματα".
Αναφέρονται παραδείγματα από το πρόσφατο παρελθόν. Ο Άλστον υπενθυμίζει ότι όταν ο τυφώνας Σάντι πέρασε το 2012 από τη Νέα Υόρκη, οι φτωχότεροι κάτοικοι έμειναν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ τα κεντρικά γραφεία της Goldman Sachs ήταν οχυρωμένα με δεκάδες χιλιάδες σακιά άμμου και η ηλεκτροδότηση συνεχιζόταν χωρίς πρόβλημα χάρη στην ιδιωτική γεννήτρια της εταιρείας.
Παρομοίως, ιδιωτικές πυροσβεστικές δυνάμεις στάλθηκαν για να προστατεύσουν τις επαύλεις των πλουσίων, σημειώνεται στην έκθεση, που καταγγέλλει ότι είναι αυτή ακριβώς η "υπερβολική εξάρτηση" από τον ιδιωτικό τομέα η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει στο "κλιματικό απαρτχάιντ", μια καταστροφή από την οποία οι πιο ευκατάστατοι "θα γλίτωναν από την υπερθέρμανση, την πείνα και τις συγκρούσεις".
Η έκθεση καταδικάζει ειδικά τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ για τις προσπάθειές του να "φιμώσει" την κλιματική επιστήμη, ενώ επικρίνει και τον Βραζιλιάνο ομόλογό του Ζαΐρ Μπολσονάρου για τις υποσχέσεις του να "ανοίξει" το δάσος του Αμαζονίου στις μεταλλευτικές εταιρείες.
Επισημαίνεται ότι η πολιτική Τραμπ δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας, αλλά μιας συστηματικής προσπάθειας να αποσιωποιηθούν οι ολοένα και πιο ανησυχητικές προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας. "Έχει αναθέσει εποπτικούς ρόλους σε πρώην λομπίστες (σ.σ.: των μεγάλων επιχειρήσεων), έχει υιοθετήσει τα επιχειρήματα των βιομηχανιών και ηγείται μιας επιθετικής προσπάθειας ανατροπής των περιορισμών για την προστασία του περιβάλλοντος" τονίζει ο Αυστραλός ερευνητής.
Και, φυσικά, υπάρχουν εναλλακτικές κατευθύνσεις. Οι αλλαγές που απαιτούνται για να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή θα μπορούσαν επίσης να γίνουν αφορμή για έναν ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό, τονίζει ο Άλστον. "Αυτή η κρίση θα μπορούσε να γίνει καταλύτης ώστε τα κράτη να σεβαστούν ξεχασμένα από καιρό οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης, της πρόσβασης σε τροφή, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της στέγασης και της αξιοπρεπούς εργασίας" υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φίλπ Άλστον είναι ο ίδιος ερευνητής που τον περασμένο μήνα εκνεύρισε έντονα τη βρετανική κυβέρνηση των Συντηρητικών κατηγορώντας την ότι οι πολιτικές λιτότητας που υιοθέτησε τα τελευταία χρόνια οδήγησαν αναίτια 14 εκατομμύρια Βρετανούς στη φτώχεια, καθώς οι περικοπές δεν γίνονταν από αναγκαιότητα, αλλά για ιδεολογικούς λόγους. Η κυβέρνηση Μέι κατηγόρησε τον Άλστον για διαστρέβλωση της βρετανικής πραγματικότητας, ενώ ο ερευνητής του ΟΗΕ απάντησε καταγγέλλοντας τους Τόρις για "την άρνηση αδιάψευστων γεγονότων".
