Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
H Ευρώπη δίνει το φιλί του θανάτου στην Αφρική
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

H Ευρώπη δίνει το φιλί του θανάτου στην Αφρική

Επιμέλεια: Βασίλης Παπακριβόπουλος

Στις αρχές του καλοκαιριού του 2014, η Ευρωπαϊκή Ένωση έκαμψε επιτέλους την αντίσταση των αφρικανικών χωρών, οι οποίες αρνούνταν να συνάψουν μαζί της τις συμφωνίες ελεύθερων ανταλλαγών που προέβλεπαν από το 2000 οι συμφωνίες της Κοτονού (Μπενίν).

Του Jacques Berthelot*

Στις 10 Ιουλίου, οι αρχηγοί κρατών της Οικονομικής Κοινότητας των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (Cedeao) υπέγραψαν τη Συμφωνία Οικονομικής Συνεργασίας (ΣΟΣ) της Δυτικής Αφρικής.1 Στις 22 Ιουλίου, μονογράφτηκε η ΣΟΣ του νότιου τμήματος της αφρικανικής ηπείρου, ενώ στις 25 Ιουλίου το Καμερούν κύρωσε μια ατομική ΣΟΣ.

Μοναδική αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ανατολική Αφρική, η οποία δεν ακολούθησε το παράδειγμα της υπόλοιπης ηπείρου. Οι χώρες αυτής της υποπεριφέρειας, στην οποία κυριαρχεί η Νότια Αφρική, αρνήθηκαν να χάσουν τα πολύτιμα έσοδα που τους αποφέρουν οι τελωνειακοί δασμοί, τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι δεν τους προσέφεραν ουσιαστικά ανταλλάγματα. Πράγματι, οι ΣΟΣ προβλέπουν την κατάργηση των τελωνειακών δασμών για τα τρία τέταρτα των εξαγωγών της Ε.Ε., τη στιγμή που η τελευταία θα συνεχίσει να εισάγει χωρίς τελωνειακούς δασμούς από τη Δυτική Αφρική το σύνολο των αφρικανικών προϊόντων που καταναλώνουν οι Ευρωπαίοι. Πρόκειται για πραγματική κοροϊδία. Πώς οδηγηθήκαμε άραγε σε τέτοια αποτυχία;

Από το 2008, τα κράτη της Δυτικής Αφρικής αντιστέκονταν στις πιέσεις των Βρυξελλών, παρακινούμενα από ισχυρά κοινωνικά κινήματα που δραστηριοποιούνταν μέσα σε διάφορα δίκτυα: το Third World Network Africa, με έδρα την Άκρα της Γκάνας, την Πλατφόρμα των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών για τη συμφωνία της Κοτονού (Poscao), με έδρα το Ντακάρ της Σενεγάλης, και το Δίκτυο των οργανώσεων των χωρικών και των παραγωγών της Δυτικής Αφρικής (Roppa), με έδρα την Ουαγκαντούνγκου της Μπουρκίνα Φάσο. Ωστόσο, αρκετά γεγονότα επέτρεψαν τη «μεταστροφή» των αφρικανικών κυβερνήσεων.

Όλα άρχισαν με την αγωγή που κατέθεσαν το 1995 στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) οι Λατινοαμερικανοί παραγωγοί μπανάνας. Διέθεταν δε την υποστήριξη της Ουάσιγκτον (γι’ αυτό και αποκλήθηκαν «δολάρια μπανάνες»), η οποία ποτέ δεν αποδέχθηκε το καθεστώς προτίμησης που αναγνώρισαν οι Βρυξέλες στις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, οι οποίες αποκλήθηκαν ΑΚΕ (ACP). Βάσει των συνθηκών του Λομέ, που υπογράφηκαν τη δεκαετία του 1950, σε αυτές τις χώρες είχε χορηγηθεί απαλλαγή από τους τελωνειακούς δασμούς όταν τα προϊόντα τους εισάγονταν στην κοινοτική αγορά.2 Το όργανο επίλυσης των διαφορών του ΠΟΕ δεν δικαίωσε την Ευρωπαϊκή Ένωση και διέταξε την αντικατάσταση του καθεστώτος προτίμησης από τα λεγόμενα «αμοιβαία πλεονεκτήματα», και μάλιστα το αργότερο μέχρι τα τέλη του 2007. Αυτός ήταν ο στόχος των ΣΟΣ που προβλέπονταν από τη συμφωνία της Κοτονού.

Όμως, όταν έληξε η προθεσμία, μονάχα η Καραϊβική είχε συνάψει μια περιφερειακή συμφωνία. Σαράντα τρεις χώρες δεν είχαν προβεί στην παραμικρή κίνηση, ενώ είκοσι άλλες είχαν συνάψει ατομικές συμφωνίες, οι οποίες αποκλήθηκαν «προσωρινές». Στις χώρες που δεν υπέγραψαν συγκαταλεγόταν η πλειονότητα των «λιγότερο προηγμένων», οι οποίες έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «Τα πάντα εκτός από όπλα» που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2001: με εξαίρεση τα όπλα, όλα τους τα προϊόντα εισάγονται χωρίς τελωνειακούς δασμούς στην ευρωπαϊκή αγορά. Για να κάμψουν τις αντιστάσεις, τα 28 μέλη της Ε.Ε. απευθύνουν ένα τελεσίγραφο στους Αφρικανούς ηγέτες: εάν οι περιφερειακές ΣΟΣ δεν έχουν κυρωθεί μέχρι την 1η Οκτωβρίου του 2014, οι εξαγωγές των χωρών που δεν συγκαταλέγονται στις «λιγότερο προηγμένες χώρες» (δηλαδή της Γκάνας, της Ακτής Ελεφαντοστού, του Πράσινου Ακρωτηρίου και της Νιγηρίας) θα υπόκεινται σε δασμούς κατά την εισαγωγή τους στην Ενιαία Αγορά.

Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη των ΣΟΣ ανέλαβε η Γενική Διεύθυνση Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όχι η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Συνεργασίας με τις Αναπτυσσόμενες Χώρες, η οποία είχε στο παρελθόν επιληφθεί των συμβάσεων του Λομέ. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες επιχείρησαν να περιορίσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από αυτήν την προσέγγιση. Τον Μάρτιο του 2005, δύο Βρετανοί υπουργοί (ο υπουργός Εμπορίου και ο υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης) σε κοινή δήλωσή τους τόνισαν ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να επιλέξει μια μη μερκαντιλιστική, εμποροκρατική προσέγγιση. Θα έπρεπε δε να προτείνει στον ΠΟΕ (...) να μειώσει τις απαιτήσεις αμοιβαιότητας και να επικεντρωθεί στις αναπτυξιακές προτεραιότητες». Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μεγάλες οργανώσεις, όπως η Oxfam, η ActionAid, η Christian Aid και οι Friends of the Earth έχουν κερδίσει τη συμπάθεια της κοινής γνώμης, ενώ η κυβέρνηση συντάσσεται με τα -ευνόητα- συμφέροντα των βιομηχάνων που ποντάρουν στη μελλοντική άνθηση των οικονομιών της Αφρικής.

Το 2013, η πίεση των υπουργών Εμπορίου και Διεθνούς Aναπτυξιακής Βοήθειας της Δανίας, της Ολλανδίας, της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας είχε ως μόνο αποτέλεσμα μια μικρή υποχώρηση των Βρυξελλών: η Επιτροπή μείωσε στο 75% (από 80%) το ποσοστό των εξαγωγών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα εισέρχονται αδασμολόγητες στην αγορά της Δυτικής Αφρικής.

Από την αφρικανική πλευρά, η άνοδος στην εξουσία, το 2010, του Αλασάνε Ουατάρα στην Ακτή του Ελεφαντοστού (η οποία αποτελεί την κυριότερη οικονομική δύναμη σε αυτήν την περιφέρεια της Αφρικής) επέτρεψε να εξασφαλιστεί η συναίνεση της Cedeao στις απαιτήσεις των Ευρωπαίων. Αν και είχε αντιταχθεί σφοδρά στις ΣΟΣ, η Σενεγάλη εντάχθηκε σε αυτές επιδιώκοντας να μετατραπεί σε προνομιακό συνομιλητή των Ευρωπαίων. Από την πλευρά της, η Νιγηρία άρχισε να εμφανίζεται διαλλακτική, επειδή περιμένει την υποστήριξη των Δυτικών στον αγώνα που δίνει για την καταπολέμηση της οργάνωσης Μπόκο Χάραμ.

Ωστόσο, το μόνο που μπορεί να περιμένει η Δυτική Αφρική από αυτήν την υπόθεση είναι να βγει χαμένη. Η ανταγωνιστικότητα των χωρών των Άνδεων και της Κεντρικής Αμερικής αναμένεται ότι θα αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με εκείνη των χωρών της ΑΚΕ, γιατί η υποκρισία των Βρυξελλών δεν γνωρίζει όρια. Πράγματι, όλες οι χώρες που υπογράφουν συμφωνίες ελεύθερων ανταλλαγών μπορούν αυτόματα να εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ε.Ε. δίχως να καταβάλλουν δασμούς, με εξαίρεση ορισμένες κατηγορίες προϊόντων που υπόκεινται σε ποσοστώσεις (κρέατα, γαλακτοκομικά προϊόντα και ζάχαρη, υφαντουργικά προϊόντα κι ενδύματα). Επιπλέον, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, των οποίων οι οικονομίες είναι συνδεδεμένες με το δολάριο, πιστεύεται ότι θα ωφεληθούν από την αμερικανική πολιτική που στοχεύει σε ένα ασθενές δολάριο σε σχέση με το ευρώ, με το οποίο είναι συνδεδεμένο το φράγκο CFA (3).

Παρ’ όλες τις υποσχέσεις, η ΣΟΣ της Δυτικής Αφρικής δεν αναμένεται να επωφεληθεί από τα 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν συμπεριληφθεί στο πενταετές πρόγραμμα της χρηματοδότησης: πράγματι, δεν έχει προβλεφθεί κανένα πρόσθετο κονδύλι για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (FED), στο οποίο αντιστοιχούν 4 ευρώ ετησίως ανά κάτοικο της περιοχής! Οι Βρυξέλλες αρκούνται στην ανακύκλωση των κονδυλίων που είχαν ήδη προγραμματιστεί για άλλους σκοπούς. Κανένα μέτρο δεν θα αντισταθμίσει τις απώλειες των φορολογικών εσόδων που θα προκληθούν από το άνοιγμα των αφρικανικών αγορών και κυρίως τους δασμούς που θα ήταν δυνατόν να επιβληθούν στις εισαγωγές αξίας 11 δισεκατομμυρίων ευρώ, στις οποίες οι «λιγότερο προηγμένες χώρες» θα μπορούσαν να εξακολουθήσουν να επιβάλλουν δασμούς εάν δεν είχαν ενταχθεί στην περιφερειακή ΣΟΣ. Οι απώλειες των δασμολογικών εσόδων θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι η Cedeao υιοθέτησε -κάτω από τις πιέσεις των Βρυξελλών- ένα κοινό εξωτερικό δασμολόγιο (TEC) που ορίζει τους δασμούς στο χαμηλότερο επίπεδο παγκοσμίως, κυρίως για το εισαγόμενο γάλα σε σκόνη (5%) και τα δημητριακά (10% για το ρύζι). Η τρύπα στο δημόσιο ταμείο των αφρικανικών χωρών ενδέχεται να ανέλθει στα 2,3 δισ. δολάρια.

1 Η ΣΟΣ της Δυτικής Αφρικής περιλαμβάνει τη Cedeao (Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Πράσινο Ακρωτήρι, Ακτή Ελεφαντοστού, Γκάμπια, Γκάνα, Γουϊνέα, Γουϊνέα Μπισάο, Λιβερία, Μάλι, Νίγηρα, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σιέρα Λεόνε και Τόγκο) καθώς και τη Μαυριτανία.

2 Η συμφωνία της Κοτονού, η οποία υπογράφηκε στις 23 Ιουνίου του 2000 και διαδέχτηκε την Τέταρτη Συνθήκη του Λομέ (Lomé IV), αποσκοπεί στη συμμόρφωση με τους κανόνες του ΠΟΕ. Βλ. Anne Marie Mouradian, «Offensive contre la convention de Lomé», «Le Monde diplomatique», Απρίλιος 1995.

3 (Σ.τ.Μ.) Η CFA -Αφρικανική Οικονομική Κοινότητα-, στην οποία συμμετέχουν πρώην γαλλικές αποικίες της Δυτικής και της Κεντρικής Αφρικής (Σενεγάλη, Ακτή Ελεφαντοστού, Τόγκο, Καμερούν), έχει ως νόμισμα το φράγκο CFA, το οποίο ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένο με το γαλλικό φράγκο και, συνεπώς, είναι σήμερα συνδεδεμένο με το ευρώ.

* Ο Jacques Berthelot είναι οικονομολόγος, μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Συνδέσμου για τη φορολόγηση των (συναλλαγματικών) συναλλαγών με σκοπό την υποστήριξη των πολιτών (Attac).

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στην διεύθυνση: https://monde-diplomatique.gr/?p=3532

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL