Άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εγκαταλείπουν τη μακαριότητά τους. Ξεφορτώνονται απάθεια και αποχή. Τη νιρβάνα του ναρκισσισμού που ευδοκιμεί στα social media. Ατομικά και συλλογικά συνειδητοποιούν τι συμβαίνει και κινητοποιούνται. Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας των μαθητών τις Παρασκευές για την κλιματική αλλαγή -την έμπνευση για τις οποίες έδωσε η «μοναχική» 16χρονη ακτιβίστρια απ' τη Σουηδία Γκρέτα Θούνμπεργκ, υποψήφια πλέον για Νόμπελ Ειρήνης- έχουν εξελιχθεί σ’ ένα δυναμικό, διογκούμενο παγκόσμιο κίνημα. Αυτή την Παρασκευή μαθητές κατέβηκαν στους δρόμους σε 1.659 πόλεις σε 105 χώρες του κόσμου!
Στην Βρετανία η πρωτοβουλία BirthStrike για «αναπαραγωγική αποχή», που εκφράζεται με την απόφαση των γυναικών να μην κάνουν παιδιά ως αντίδραση στην επερχόμενη κλιματική καταστροφή και σ’ αυτό που οι ίδιες θεωρούν συνεπακόλουθη «κατάρρευση του πολιτισμού», αρχίζει να κερδίζει δημοσιότητα. Μια μελέτη του 2017 διαπίστωνε ότι το να αποκτήσεις λιγότερα παιδιά είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειώσεις τις εκπομπές άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Όμως, οι αποδείξεις ότι η κλιματική κρίση έχει υπερβεί το σημείο στο οποίο μπορεί να μετριαστεί με τις ατομικές επιλογές και μόνον είναι ήδη συντριπτικές. Πολλά από τα μέλη της BirthStrike συμμετέχουν και στο κίνημα Extinction Rebellion ακτιβιστές του οποίου έχυσαν το περασμένο Σάββατο διακόσια λίτρα «αίματος» έξω από την πρωθυπουργική κατοικία στην Ντάουνινγκ Στριτ σε μια συμβολική δράση διαμαρτυρίας για τον επικείμενο «θάνατο των παιδιών μας» από την κλιματική αλλαγή.
Ίσως κάποια απ’ όλα αυτά να δείχνουν λίγο θεατρικά, γραφικά ή κάπως ακραία, όμως οι μαζικοί θάνατοι απ' την κλιματική αλλαγή και τις καταστροφές στο περιβάλλον δεν είναι ούτε γραφικότητες ούτε ευφάνταστα χάπενινγκ στους δρόμους. Συμβαίνουν ήδη. Και συμβαίνουν όχι μακριά από εμάς. Μόνον που μόλις τώρα αρχίζουμε να διαπιστώνουμε και να συνειδητοποιούμε εμβρόντητοι το μέγεθος του προβλήματος, τη σοβαρότητα της κρίσης.
Μια τελευταία έκθεση του ΟΗΕ (έκθεση - ορόσημο τη χαρακτήρισαν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης) δείχνει όχι μόνον πόσο δικαιολογημένες, αλλά και πόσο αναγκαίες είναι αυτές οι αντιδράσεις και κινητοποιήσεις για αφύπνιση και λήψη δραστικών μέτρων για τη σωτηρία του πλανήτη. Σύμφωνα με το πόρισμα των επιστημόνων που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη, το ένα τέταρτο του συνόλου των πρόωρων θανάτων και των ασθενειών στον κόσμο σήμερα οφείλονται στην ανθρωπογενή ρύπανση και την περιβαλλοντική καταστροφή.
Αποδόμηση
Οι θανατηφόρες εκπομπές αιθαλομίχλης, οι χημικές τοξικές ουσίες που μολύνουν το πόσιμο νερό και η επιτάχυνση της καταστροφής των οικοσυστημάτων τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση των μέσων διαβίωσης δισεκατομμυρίων ανθρώπων είναι οι αιτίες της επιδεινούμενης περιβαλλοντικής κρίσης, που παίρνει τη μορφή εξαπλούμενης παγκόσμιας επιδημίας. Μακροπρόθεσμα η αποδόμηση του περιβάλλοντος καθιστά επισφαλές το μέλλον του πλανήτη και μεσοπρόθεσμα δυσχεραίνει την παγκόσμια οικονομία και δημιουργεί συγκρουσιακές συνθήκες σε τοπικό και υπερεθνικό επίπεδο.
Η Παγκόσμια Περιβαλλοντική Πρόβλεψη (GEO) των Ηνωμένων Εθνών -μια κολοσσιαία έκθεση που συντάχθηκε επί έξι χρόνια από 250 επιστήμονες από 70 χώρες (!)- αποτυπώνει με ακρίβεια τις τρομακτικές ανισορροπίες που απειλούν όλο το σύγχρονο παγκόσμιο σύστημα, απ' τη σπατάλη τροφίμων έως την εξάπλωση των ασθενειών. Ένα χάσμα που γίνεται όλο και πιο βαθύ ανάμεσα στα πλούσια και τα φτωχά έθνη ως αποτέλεσμα της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, της αχαλίνωτης υπερκατανάλωσης, της ρύπανσης και της σπατάλης τροφίμων, όλων αυτών δηλαδή που «απολαμβάνουν» οι λίγοι και οδηγούν τους πολλούς στην πείνα, τη φτώχεια και τις αρρώστιες.
Καθώς οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται εν μέσω της «κυριαρχίας» ακραίων καιρικών φαινομένων, περιόδων παρατεταμένης ξηρασίας, κατακλυσμιαίων πλημμυρών και τυφώνων που γίνονται όλο και πιο φονικοί εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, η κλιματική αλλαγή ανάγεται σήμερα στον Νο 1 κίνδυνο για δισεκατομμύρια ανθρώπους. Όμως, την ίδια ώρα οι επιπτώσεις στην ανθρωπότητα άλλων παράπλευρων τάσεων και καταστάσεων, όπως η ρύπανση, η αποψίλωση των δασών και η βιομηχανοποίηση της διατροφικής αλυσίδας, δεν έχουν γίνει αντιληπτές και κατανοητές στο σύνολό τους. Ακόμα χειρότερα, δεν υπάρχει καμία διεθνής συμφωνία για την προστασία του περιβάλλοντος που να είναι κοντά σε ό,τι προβλέπει η συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Στο πλαίσιο της GEO καταρτίστηκε μια λίστα με καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας που σχετίζονται με τη ρύπανση. Κατά τους επιστήμονες οι κακές περιβαλλοντικές συνθήκες είναι υπεύθυνες για το 25% των ασθενειών και της θνησιμότητας παγκοσμίως προκαλώντας περίπου 9 εκατομμύρια θανάτους το 2015. Μόνον από την αδυναμία πρόσβασης σε καθαρό πόσιμο νερό, 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο προσβεβλημένοι από ασθένειες που μπορούν εύκολα να προληφθούν όπως η διάρροια και οι μολύνσεις από τα παθογόνα παράσιτα του ακάθαρτου νερού.
SOS
Τα τοξικά χημικά που καταλήγουν στις θάλασσες έχουν δυσμενή αντίκτυπο στην υγεία πολλών γενεών, ενώ η υποβάθμιση της γης λόγω της εντατικής, βιομηχανικής κλίμακας γεωργίας και της αποψίλωσης των δασών επηρεάζει περιοχές της Γης με πληθυσμό 3,2 δισεκατομμυρίων. Η ατμοσφαιρική ρύπανση υπολογίζεται ότι προκαλεί κάθε χρόνο 6-7 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους. Οι επιστήμονες τροφοδότησαν τα υπολογιστικά μοντέλα τους με δεδομένα από εκατοντάδες πηγές προκειμένου να υπολογίσουν με ακρίβεια την επίδραση των περιβαλλοντικών συνθηκών σε περισσότερες από εκατό ασθένειες.
«Η επείγουσα δράση στο πλαίσιο μιας άνευ προηγουμένου προσπάθειας είναι αναγκαία προκειμένου να αντιμετωπιστεί και να αναστραφεί αυτή η κατάσταση» γράφουν στο συνοδευτικό σημείωμά τους προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής κυβερνήσεων και οργανισμών οι επιστήμονες της GEO. Οι ίδιοι ζητούν «μια ριζική αποτοξίνωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, και υπογραμμίζουν -κάτι που θα μπορούσε να είναι κι ένα ελπιδοφόρο μήνυμα- ότι η κατάσταση δεν είναι μη αντιμετωπίσιμη.
Για παράδειγμα η σπατάλη τροφίμων, η οποία αντιπροσωπεύει το 9% των παγκόσμιων εκπομπών αεριών του θερμοκηπίου, μπορεί να μειωθεί ή και να σταματήσει. Σήμερα το ένα τρίτο του συνόλου των παραγόμενων τροφίμων καταλήγει στα σκουπίδια, μια αναλογία που παραμένει υψηλή λόγω της απερίσκεπτης και αλαζονικής συμπεριφοράς των καταναλωτικών κοινωνιών του ανεπτυγμένου κόσμου, που ρίχνουν στα σκουπίδια πάνω από το μισό (56%) των τροφίμων τους! «Όλοι γνωρίζουμε ότι το 2050 θα πρέπει να εξασφαλίσουμε τροφή για 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να διπλασιάσουμε την παραγωγή», τονίζει η Τζοΐτα Γκούπτα η συμπρόεδρος της GEO.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαρακτήρισε την έκθεση «μια ξεκάθαρη πρόγνωση του τι θα συμβεί αν συνεχίσουμε με τον ίδιο ρυθμό σαν να μην συμβαίνει τίποτε», ωστόσο δεν φαίνεται να συμμερίζονται όλοι τις ανησυχίες του. Πολύ περισσότερο όταν κάποιοι αμφισβητούν αυθαίρετα την εγκυρότητα των επιστημονικών δεδομένων.
Πηγές που πρόσκεινται στη σύνοδο του ΟΗΕ για το περιβάλλον στο Ναϊρόμπι αποκάλυψαν στο Γαλλικό Πρακτορείο πως ορισμένες ανεπτυγμένες χώρες υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών απείλησαν να μην κάνουν αποδεκτή την έκθεση της GEO. Πρόκειται βεβαίως για ένα διαδικαστικό πλην όμως σημαντικό εμπόδιο στην προσπάθεια επίτευξης μιας παγκόσμιας συμφωνίας στα πρότυπα εκείνης του Παρισιού για το κλίμα με στόχο τον περιορισμό της περιβαλλοντικής ρύπανσης, τη μείωση των αποβλήτων και την αντιμετώπιση της υπερκατανάλωσης.
